گلیم نقش برجسته؛ اصیلترین دستبافته ایلام :   استان ایلام همچون ستاره ای تابناک ...

 

استان ایلام همچون ستاره ای تابناک بر آسمان تاریخ و فرهنگ ایران می درخشد و هنرمندان زاییده این دیار، دستانشان آفریننده زیباییهایی است که به حق صنایع دستی و دستبافته ها گل سرسبد این زیبایی هاست.
صنایع دستی قرنهای متمادی است که برای گروههای کثیری از مردم ایران زمین، کار، شغل و درآمد ایجاد کرده و نه تنها در زندگی اقتصادی و اجتماعی بلکه در حیات فرهنگی آنان نیز جایگاه شایسته و والایی داشته است.
خطه قهرمان پرور استان ایلام که قدمتی به بلندای تاریخ کهن ایران و سابقه ای درخشان در فرهنگ، هنر و تمدن جهان دارد، از دیرباز تاکنون از مراکز مهم تولید صنایع دستی از جمله زیراندازهای سنتی بوده است و از گذشته دور تا به امروز صنعتگران سخت کوش و با ذوق ایلامی کوشیده اند تا با تولید زیراندازهایی نظیر قالی، گلیم و دستبافته هایی دیگر چون "سیاه چادر" و "چیغ(چیت)، "جاجیم" و....اندیشه ها و افکار، ذوق و خلاقیت و در نهایت ایمان خود به خالق هستی و اعتقاد خویشتن به فرهنگ بومی را در قالب محصولی که در عین زیبایی واجد ارزشهای کاربردی و مصرفی هست، بیان دارند.
رشته های سنتی و اصیل صنایع دستی در استان ایلام شامل: گلیم ساده و نقش برجسته، جاجیم بافی، نمدمالی، حصیر بافی، احرامی بافی، چاقوسازی، صنایع تلفیقی و تکمیلی، گیوه، چیغ(چیت)، معرق روی چوب، بافت سیاه چادر است که از دیرباز تاکنون در این استان رواج داشته است.

 

توضیحاتی مختصر درباره برخی از دستبافته های استان ایلام:

1) گلیم نقش برجسته:
گلیم نقش برجسته، تلفیقی از گلیم ساده و گره قالی در متن آن است که به عنوان مهمترین و اصیلترین صنعت دستی در استان ایلام به شمار می رود.
در این نوع خاص گلیم، زمینه بافت گلیم و نقوش آن گره کامل قالی است که طبیعتاً بعد از بافت نقوش آن برجسته تر از زمینه است.
در تهیه گلیم نقش برجسته باید به نکات مهمی توجه داشت از جمله اینکه گلیم نقش برجسته باید سبک وزن باشد، هماهنگی رنگ و طرح و تقارن نقوش در بافت بر ارزشهای هنری آن می افزاید، قسمت زمینه گلیم نقش برجسته دارای پودهای بیشتر و متراکم می باشد، گلیم نقش برجسته باید"سره" نداشته باشد بدین معنی که عرض گلیم از ابتدا نا انتها یک اندازه باشد.

2) جاجیم بافی:
جاجیم بافته ای از پشم تابیده رنگی است که اغلب بافتی خشن دارد. در منطقه ایلام عموماً از الیاف پشمی در بافت جاجیم استفاده شده که به عنوان رختخواب پیچ کاربرد دارد.
جاجیم دارای انواع مختلف است: یکی از انواع آن دارای حدود 30 سانتیمتر عرض با تار و پود پشم است که نقش این جاجیم اغلب به صورت راه راه با طرحهای ساده است. نوع دیگر جاجیم با الیاف لطیف یا پشم در عرض 45 تا 70 سانتیمتر بافته می شود.

3) حصیر بافی:
حصیر بافی یا بافت بوریا یکی از قدیمیترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست.
ابزار مورد استفاده در حصیر بافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ابزار ساده و ابتدایی نظیر داس، انواع کارد سوهان، درفش، قیچی، سوزن و....تجاوز نمی کند و آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل می بخشد مهارت و ذوق دست اندرکاران است.
این ابزار که عمدتاً برای قطع گیاهان و پیراستن آنها به منظور آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرد و گاهی نیز در حین تولید به عنوان وسیله ایی کمکی امر ساخت را تسهیل می بخشد.

4) گیوه
گیوه پاپوش کسانی است که در مظاهر اجتماعی به شکل بخشی از پیشینه سنتی و قومی درآمده است و عضوی از پوشش محلی می باشد. ابزار ساخت گیوه بسیار ابتدایی و ساده است.
قسمت های تحتانی آن معمولاً لاستیک پیش ساخته می باشد که در قطعات و اندازه های مختلف موجود است.بافت گیوه به وسیله یک درفش که اغلب قسمتهای اولیه آن یعنی مرحله "مو نهادن" یا کرسی نشاندن است.
مرحله بعد دورچین است که توسط یک قطعه چوب باریک و ظریف به اندازه شماره تقریبی گیوه انجام می شود.
برای هر جفت گیوه دو کلاف پنبه رسیده نیاز است و اصولاً مهمترین عمل در بافت گیوه سفت کاری است چراکه اگر بافت گیوه شل باشد باعث به وجود آمدن درز زیر گیوه شده و عمر آن کاهش می دهد.

5) چیغ(چیت)
چیغ بافی در دسته صنایع دستی حصیری جای می گیرد در بین ایلهای و اقوام ایلام از لفظ "چیت" به جای چیغ استفاده می شود.
مهمترین ماده در ساخت چیت نی می باشد که ایتدا آنها را در مجاورت نور خورشید خشک نموده و سپس به دو نیم نقسیم می شود، نخها را از پشم گوسفند یا موی بز انتخاب، بعد از شستن و خشک کردن، آنها را رسیده و تاب می دهند و سپس مورد استفاده قرار می دهند.
شیرازه یا سرکش یا سرچک به صورت نواری باریک به اندازه طول چیت می بافند و با نخ پشمی و سوزن به دو طرف آن به صورت طولی وصل می کنند.

6) بافت سیاه چادر:
در اصطلاح محلی به سیاه چادر "دوار"گفته می شود و معمولاً توسط زنان عشایر استان ایلام و با استفاده از موی بز بافته می شود.

سیاه چادر بیشتر در زندگی عشایر در کاربرد دارد و عشایر از آن به عنوان خانه در آن زندگی می کنند.
منبع:مهر

ویدیو : گلیم نقش برجسته؛ اصیلترین دستبافته ایلام