مزایای رنگهای گیاهی درفرش : دكتر هرالد بومر یكی از فرش شناسان آمریكایی ...
دكتر هرالد بومر یكی از فرش شناسان آمریكایی در مقاله‌ای كه در خبرنامه فرش فروشان آمریكا منتشر كرده است، به بررسی مزایای رنگهای پرداخته كه چكیده آن در پی می‌آید:
اساس زیبایی رنگهای طبیعی در چیست؟
چگونه شد كه ظهور رنگهای مصنوعی مجموعه رنگهای طبیعی را در صد سال گذشته برهم زد یا حتی از بین برد؟ آیا ما باید به دوران قبل از علمی شدن باز گردیم و قدرت اسرار آمیز رنگهای به دست آمده از گیاهان وحشرات را ـ آن گونه كه امروزه در بسیاری از جزوات منتشره درباره رنگهای گیاهی توصیه می‌شود ـ احیا كنیم؟ یا ما باید در جستجوی «روح طبیعت» برآییم تا پاسخی بر این پرسشها بیابیم؟
رنگرزی با مواد رنگی طبیعی محدوده‌ای نیست كه قوانین طبیعت دست رد به سینه ما بزند بلكه برعكس ما می‌توانیم دلایل منطقی زیادی بیابیم كه حاكی از كیفیت عالی رنگهای طبیعی هستند.
صنعت قالیبافی امروزه رنگهایی را به دست می‌دهد كه فقط از سه رنگ اصلی تشكیل شده‌اند: آبی، قرمزو زرد. مخلوط كردن یك جفت از آنها در پاتیل رنگرزی، رنگهای ثانوی، بنفش، نارنجی و سبز به دست می‌دهد. مخلوط كردن هر سه رنگ اصلی ـ اگر نسبت خاصی انتخاب شود ـ رنگ سیاه یا مجموعه رنگهای زیادی از رنگهای مرتبه سوم مانند قرمزـ قهوه‌ای، زرد ـ قهوه‌ای و... می‌دهد. اگر سه رشته نخ پشمی را كه با مواد رنگزای مصنوعی رنگ شده‌اند كنار یكدیگر بگذاریم، اكثر شاهدان این تركیب سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد را نا هماهنگ می‌یابند و آنها را تند، بسیار بد یا زننده توصیف می‌كنند. اما اگر سه رشته نخ پشمی را با روناس، نیل و پوست پیاز رنگ كنیم، اكثر شاهدان این تركیب، آبی نیل، قرمز روناس و زرد پیاز را هماهنگ احساس می‌كنند.
دلایل قانع كننده‌ای برای این تفاوت در قضاوت تركیب آبی، قرمز و زرد وجود دارد. اگر به قرمز روناس در نور آفتاب نگاه كنیم، علاوه بر «قرمز»، رنگ «زرد» و با شدت كمتر حتی «آبی» نیز به ذهن خطور می‌كند. می‌توان گفت كه نور آفتاب از قرمز روناس نه تنها رنگ قرمز، بلكه رنگ زرد و آبی نیز ساطح می‌كند.
همین موضوع در مورد آبی نیل و زرد پیاز صادق است. آبی نیل، حاوی عنصر قرمز و عنصر كوچكی از زرد است. زرد پیاز حاوی قرمز و مقدار اندكی آبی است. برای اثبات ادعایمان به تجربیاتی كه با مواد رنگی مصنوعی انجام داده‌ایم مراجعه می‌كنیم.
اگر بخواهیم از قرمز روناس تقلید كنیم. سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد خالص را به رنگ قرمز، رنگ زرد و كمی رنگ آبی در پاتیل رنگ اضافه می‌كنیم. آن هماهنگی ای كه ما در تركیب روناس قرمز، نیل آبی و زرد پیاز احساس می‌كنیم از این واقعیت سرچشمه می‌گیرد كه این سه رنگ عناصری را از رنگهای همسایه در خود دارند. به عبارت دیگر می‌توانیم بگوییم، ادغام رنگهای همسایه در داخل هر رنگ اثر هماهنگ كنندگی دارد. رنگهای طبیعی باعث گرایش به سیاه می‌شود كه خود از شدت رنگها كم می‌كند. مثلا حضور هر سه رنگ اصلی در آبی نیل به این معنا نیست كه آبی نیلی علاوه برمواد آبی شامل قرمز و زرد هم هست. در اینجا یك ماده یعنی نیل است كه مسوول رنگ آبی است. این مواد رنگی روی الیاف پشمی كه در مقابل نور آفتاب گرفته شده نه فقط رنگ آبی بلكه قرمز و زرد را بازتاب می‌دهد. فقط با نخ رنگ شده با رنگ طبیعی است كه می‌توان رنگ تولید كرد.
تركیبی كه در ظاهر به شدت بدون هماهنگی به نظر می‌رسیدند، هر یك كیفیت خنثی كنندگی و ملایم كنندگی را در خود تجسم بخشیده‌اند. ازطرف دیگر، مواد سه جزیی مدرن (رنگزاهای مصنوعی) هنگامی كه یكجا استفاده شوند، ساختار مولكولهای آنها صرفا همیشه رنگ خالص می‌دهند و فاقد كیفیت هماهنگ كنندگی و ملایم كنندگی هستند. از این رو امكان ندارد كه تعداد زیادی از رنگهای طبیعی را با مخلوط كردن این سه ماده رنگی مصنوعی ایجاد كرد.
متاسفانه امروز استفاده از رنگزاهای طبیعی كم شده است و در بازار تلاش می‌كنند كه رنگها را با پهن كردن فرش هفته‌ها در مقابل آفتاب سوزان تصحیح كنند یا سعی می‌كنند با كوتاه كردن زمان قرار گرفتن خامه‌ها در پاتیل رنگ و حمام رنگ از شدت رنگها بكاهند.
دلایل دیگری وجود دارد كه ثابت می‌كند چرا رنگهای طبیعی جذاب و زیبا هستند. ریشه روناس دارای تعداد زیادی رنگ مختلف است. براساس این ظرفیت گسترده از مواد رنگزا، ما می‌توانیم طیف متنوعی از رنگها از قرمز تیره گرفته تا نارنجی و بنفش را تولید كنیم. شایان ذكر است كه دندانه‌ها، تركیب آب به كاررفته، افزوده‌های رنگرزی و شیوه رنگرزی همگی نقش مهمی در این روند دارند. صدها تركیب متفاوت مواد رنگی مصنوعی قادر نخواهند بود كه این ردیف از رنگهای روناس قرمز را كه خود حاوی بسیاری از سایه رنگهای كوچك ـ كه چشم می‌تواند آنها را ثبت و از آنها لذت ببرد ـ ایجاد كند.
متاسفانه آن از نظر تولید كنندگان این همه سایه رنگ اصلا مطلوب نیستند وآنها تك رنگ ثابت قرمز را نشانه كیفیت می‌دانند.
یكی از ویژگیهای بارز رنگهای طبیعی رنگ پس ندادن آنهاست. پشم رنگ شده با قرمز روناس یا آبی نیلی كمتر كم رنگ می‌شوند.
ویدیو : مزایای رنگهای گیاهی درفرش