لباسهای «قهوه تلخ» چگونه طراحی شدند؟ : فروزان جلیلی فر طراح صحنه لباس ...
فروزان جلیلی فر طراح صحنه لباس سریال «قهوه تلخ» اعتقاد دارد استفاده از زبان طنز، جلوه رنگ ها و شاد بودن بصری لباس های طراحی شده برای این سریال در جلب توجه تماشاگران نقش فراوانی داشته است.
مجموعه «قهوه تلخ» به کارگردانی مهران مدیری مدتی است از سوی شبکه خانگی در اختیار مخاطبان خود قرار گرفته است.
اینکه «قهوه تلخ» تا چه حد توانسته در میان مردم جایگاه پیدا کند و مخاطبان ایرانی را همراه سازد موضوعی است که در این مجال نمی گنجد، گرچه با یک نگاه سطحی می توان میزان اقبال از این مجموعه ویدئویی را دریافت، اما آنچه بیش ار این در سریال به چشم می آید طراحی صحنه، دکور و لباس آن است که به حتم یکی از چشم نوازترین نمونه های استفاده از فضا و پوشش سنتی در یک مجموعه این چنینی است.
طراحی لباس و صحنه این سریال را فروزان جلیلی فر برعهده داشته است. او پیش از این در فیلم ها و سریال هایی همچون «مسافر»، «ریحانه»، «مهر خوبان»، «شن های کف رودخانه»، «یکی بود یکی نبود»، «دختر ایرونی»، «پر پرواز»، «مانا» و... به طراحی صحنه و لباس پرداخته است. با جلیلی فر درباره این همکاری در سریال «قهوه تلخ» به گفت وگو نشستیم که در زیر می خوانید.
طراحی لباس و صحنه؛ با هم یا منفک؟
در کشور ما عموما طراحی لباس و صحنه توسط یک شخص انجام می شود و متخصصان آن بیشتر از میان فارغ التحصیلان رشته تئاتر با گرایش طراحی صحنه هستند. بحث بر سر این موضوع که آیا این همزمانی صحیح است یا خیر بارها صورت گرفته است.
افراد بسیاری از جمله انجمن طراحان صحنه و لباس در خانه سینما در تلاش هستند راهی برای تفکیک این دو رشته بیابند، اما متاسفانه تجربه هایی که تاکنون از طراحی صحنه و لباس توسط دو شخص بصورت مجزا صورت گرفته بازخورد مناسبی نداشته و عموما هارمونی و تناسب میان دکور و پوشش بازیگران بهم ریخته است.
اگر این دو رشته بصورت منفک آموزش داده شوند، به علت همان نگاه موجود در زمینه سپردن طراحی لباس و صحنه به یک نفر بازار کاری برای این طراحان وجود نخواهد داشت، اما شاید با آموزش های تخصصی و تکمیلی تر به دانش آموختگان گرایش های ذکر شده در رشته تئاتر بتوان این وضعیت را سامان داد.
طراحی صحنه و لباس در دو بخش تاریخی و غیرتاریخی بسیار متفاوت است. در آثار غیرتاریخی عموما کار بسیار روتین بوده و طراحی یا از آرشیو گروه، یا از لباس های شخصی بازیگران و در مواردی نیز با خرید لباسی خاص انجام و خلاقیت در حد انتخاب رنگ یا ترکیب خاصی از لباس محدود می شود، اما در کارهای تاریخی باید به تحقیق و پژوهش روی ویژگی های فرهنگی آن دوره خاص و مشاهده عکس و مستندات موجود پرداخت. اینجاست که طراح صحنه یا لباس می تواند خلاقیت یا هنر خود را به نمایش بگذارد.
قانون های نانوشته دست و پاگیر برای طراحان لباس
توجه به هماهنگی لباس ها با فضای شاد اثر، قانون های نانوشته طنز که دست ما را برای استفاده نوع خاصی از پوشش همانند چادر (به علت حفظ حریم آن) می بندد موضوعاتی است که تنها در حین کار می توان به آن دست یافت به عنوان مثال در مجموعه «قهوه تلخ» بیشتر از چارقد های ساتن با رنگ های شاد استفاده می شود در حالیکه عموما چارقد ها در دوره های بررسی شده سفید و ساده بوده اند.
لباس ها، دکور و رنگ های مورد استفاده اکثرا مربوط به دوران قاجار است. گرچه زمان در این سریال خیلی مشخص نبوده و باید به دید طنز با آن مواجه شد. در مواردی نیز به طور کامل از فضای دوره ای خاص خارج می شویم به عنوان مثال «بلوتوث» که فردی رومی بدون هویت مشخص زمانی است با لباسی نمادین از روم نشان داده می شود که مشخص نیست آیا در دوره زمانی مورد نظر در این مجموعه، پوشش استفاده شده وجود داشته است. در «قهوه تلخ» بیشتر سعی شده است تا طراحی لباس بر روی شخصیت ها انجام پذیرد تا اینکه بخواهد کاملا تاریخی باشد.
لباس قاجار؛ زیباترین لباس ادوار تاریخی
یک دوره زمانی حدودا شش ماهه برای بررسی نگاره های دوران مختلف تاریخ ایران، مقایسه آنها با یکدیگر و جمع آوری اطلاعات مورد نظر همچون رنگ، فرم، نوع پارچه و غیره صرف شد. این آثار منبع بسیار مناسبی برای طراحی لباس ها بود، زیرا عکس های موجود اکثرا مربوط به اواخر دوره قاجار و بصورت سیاه و سفید بودند طوری که نمی شد رنگ و جنس پارچه ها را از روی آنها حدس زد.
نگاره ها مربوط به ادوار مختلف از صفویه زند و قاجار بود. نوع پوشش در دوران قاجار نسبت به دو دوره دیگر تفاوت فراوان داشت و این به علت آشنایی زنان دربار ایران با لباس اروپاییان خصوصا «بالرین ها» است. ترکیب لباس ها، جوراب های ضخیمی که به پا می شده، دامن های پرچینی که نسبت به دوران قبل کوتاه تر شده بودند و یقه های بسته تر همگی حاصل آمیختگی پوشش ایرانی با اروپاست. باید گفت لباس قاجار یکی از زیباترین لباس های ادوار تاریخی ماست و این شاید به علت آمیختگی ویژگی های اصیل ایرانی با زیبایی کلاسیک اروپاست که از ماحصل آن پوششی منطبق بر فرهنگ کشورمان با ویژگی های تازه رخ می نماید.
در طراحی صحنه نیز از ویژگی های دوره قاجار استفاده فراوان شده است. اگرچه باز هم ذکر می کنم دوره مورد نظر ما قاجار نیست، اما در ترکیب و استفاده از رنگ دکورها، معماری دوران قاجار مورد توجه بوده است زیرا در این دوران رنگ های تازه ای همچون زرد و قرمز به معماری ما راه پیدا می کند.
آموخته ایم که میراث خود را در پستوها و بقچه ها پنهان کنیم
لباس ملی ما ایرانیان با وجود این تنوع قومیتی کدام است. شاید بهتر باشد از واژه محلی استفاده کرد. باید گفت نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای منطقه که لباس های سنتی زیبایی نیز در تاریخ فرهنگ آنها دیده می شود این اتفاق رخ داده و پوشش اصیل ایشان به فراموشی سپرده شده است. دنیا به سمتی حرکت می کند که در مسیر آن بسیاری از اتفاقات را اگرچه تلخ، ناچار باید بپذیریم.
اگرچه این موضوع تنها به جهان متحول شده و زندگی پر دغدغه امروز مربوط نمی شود. ما ایرانی ها آموخته ایم که میراث خود را در پستوها و بقچه ها پنهان کنیم و یا به راحتی آن را به دور بیندازیم. عوامل دیگری نیز همچون نبود آموزش فرهنگی در توجه به ویژگی های هنر ملی، قدرت خرید و... نیز در عدم گرایش به استفاده از آثار اصیل ایرانی میان مردم موثر است.
بازتاب طراحی لباس مجموعه «قهوه تلخ»
خوشبختانه طراحی صحنه و لباس «قهوه تلخ» بیش از آنچه می پنداشتیم؛ مورد توجه قرار گرفت. از یاسمین سینایی، مجسمه ساز و نقاش شنیدم که عده ای از هنرجویان خردسال وی در ورک شاپی که برای آموزش لباس و گریم دوران قاجار برگزار شده بود با تاثیر از همین مجموعه به راحتی لباس سنتی این دوره را با توجه به کلاه ها، چین دامن ها و ... نقاشی کنند. این موضوع برایم بسیار خوشایند بود. شاید استفاده از زبان طنز، جلوه رنگ ها و شاد بودن بصری لباس های طراحی شده در این توجه و تمرکز نقش فراوانی داشته است.
تصور می کنم این نوع آموزش غیر مستقیم می تواند دید بصری مردم را تقویت و ذائقه شان را متوجه جاذبه های فاخرتری کند زیرا در پوشاک سنتی ایران وجهی از تفاخر فرهنگی و اصالت بصری وجود دارد که به حتم می تواند در ارتقا دیدگاه روزمره افراد موثر باشد. شاید لباس ایرانی امروز به یک شی موزه ای تبدیل شده باشد اما با قرار دادن آن در معرض دید از طریق رسانه های فراگیر می توان به رشد ذائقه بصری مردم کمک کرد..... / گزارش : پایگاه خبری تحلیلی خط نیوز
ویدیو : لباسهای «قهوه تلخ» چگونه طراحی شدند؟