صنایع دستی تبریز : صنایع دستی تبریز از صنایع دستی تبریز می توان به سفالگری ...
صنایع دستی تبریز
از صنایع دستی تبریز می توان به سفالگری ، سوزن‌دوزی ، قالیبافی ، قلمزنی روی مس ، کفش‌دوزی ، کنده کاری ، گلدوزی ، گلیم‌بافی ، معرق‌کاری ، منبت‌کاری ، نقاشی روی سرامیک ، نقره کاری و نگارگری را نام برد .
سفالگری ( خاك سفید )
سفالگری با خاك سفید بومی منطقه با پیشینه سفالگری در زنوز پیوند تنگاتنگی دارد . چرا كه حدود شصت سال پیش استاد عباس و مرحوم استاد احمد قابچی از زنوز به تبریز آمده و با تأسیس كارگاه سفالگری در محله درب سرخاب تبریز این روش تولید را آغاز و تا به امروز پی گرفتند . در این شیوه كلیه مراحل ساخت سفال به شیوه كاملاً سنتی انجام میشود و عمدتاً شامل ظروف كاربردی همچون بشقاب ، كاسه ، فنجان ، نعلبكی ، پارچ آب ، قوری ، قندان و .... میشود .
پوشش این نوع سفال با دو نوع لعاب ترانسپارانت بی رنگ و ترانسپارانت فیروزه ای انجام میگیرد كه آوازه این نوع سفالها با لعاب فیروزه ای به فراتر از مرزهای كشورمان نیز رسیده است . همچنین عده ای از هنرمندان این استان با ایجاد تزئیناتی بر روی سفال خاك سفید ، با استفاده از تكنیكهای نقاشی ، برجسته كاری ، كنده كاری و مشبك كاری زیبایی دو چندانی به این آثار میبخشند . برخی از این آثار به كشورهای اروپایی نیز صادر میشود .
شیوه اجرای كار:
1- آماده سازی گل به روش سنتی با استفاده از خاك بدون فرآوری صنعتی .
2- چرخكاری و تراش بدنه .
3- اجرای تزئینات به روش زیر لعابی با یكی از روشهای نقاشی با رنگ ، كنده كاری ، برجسته كاری ، مشبك كاری ، روش تلفیقی .
4- پخت اول (خام پخت) در دمای حدود 900 درجه سانتیگراد .
5- لعاب زنی به روش سنتی .
6- پخت دوم یا پخت لعابی در دمای حدود 1050 درجه سانتیگراد .
سوزن دوزی
سوزن دوزی در بخش ممقان در 50 كیلومتری غرب تبریز از دیرباز رواج داشته است . در سال های اخیر با توجه به درآمد اندكی كه از این صنعت عاید هنرمند سوزن دوز می شد ، به تدریج علاقه به این هنر كاهش یافت ؛ ولی با تلاش سازمان صنایع دستی ، صنعت سوزن دوزی دوباره رونق یافته است . به جای ماده اولیه سوزن دوزی كه در گذشته ابریشم طبیعی بود ، امروزه از ابریشم مصنوعی استفاده می شود .
قالی بافی
به استناد منابع بسیار، در قرن سوم هجری ، آذربایجان از بزرگترین مراكز بافت قالی و زیلو بود . در دوره سلجوقیان و ایلخانیان هنر قالی بافی در آذربایجان رواج كامل داشت و بر مبنای مینیاتورهای نسخ خطی خمسه نظامی اثر قاسم علی و برخی آثار دیگر كه بیشتر نقوش قالی و طرز بافت آن را نمایش می دهند ، آشكار می شود كه قالی بافی در دوره تیموریان و سپس در دوره صفویه سیر تكاملی خود را طی نمود و نقوش جدیدی چون سجاده ای ، گل و بوته ، ترنج و لچك ، حیوانات ، خصوصاً نقش گل شاه عباسی متداول گردید و تنوع رنگ ها و استفاده از ابریشم ، ظرافت و زیبایی و كیفیت قالی ها را تا حد قالی پرده نما ، بالا برد . نمونه های چنین فرش هایی هم اكنون در بسیاری از موزه های دنیا در معرض نمایش قرار دارد .
تبریز از مراكز عمده قالی بافی ایران است و از زمان جانشینان هلاكوخان مغول و پس از آن ، مركز داد و ستد قالی بوده است . در دوره صفوی نیز قالی های بسیار نفیس در آذربایجان بافته می شد .
از این رو به جرأت می توان گفت كه حفظ و احیای هنر قالی بافی در ایران مرهون هنرمندان قالیباف و بازرگانان آذربایجان است . امروز هم آذربایجان یكی از مراكز مهم تولید انواع قالی در ایران است و بافتن انواع قالی در بیشتر شهرها و روستاهای آذربایجان رواج كامل دارد و قالیبافی از صنایع دستی مهم استان محسوب می شود .
تولیدات این هنر از نظر صادرات اهمیت بسیار دارد و یكی از اقلام صادراتی عمده ایران را تشكیل می دهد . این امر موجب اشتغال نیروی عظیم انسانی نیز شده است . صنعت قالیبافی در سراسر استان به صورت كارگاهی در مناطق شهری ، و تك بافی تقریباً در اغلب روستاهای آذربایجان رواج دارد و هر ساله تعداد قابل توجهی از انواع قالی و قالیچه در طرح ها و نقش های متنوع و بافت های گوناگون به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می شود .
قلمزنی روی مس
قلمزنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس ، طلا، نقره ، برنج و یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش و بر روی اجسام فلزی . قلمزنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که در دسته بندی ، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد .
امروزه برای قلمزنی ابتدا داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود . سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند .
قلم‌های این هنر متنوع هستند و نام‌های خاص خود را دارند مانند قلم سایه و قلم نیم‌بر. پس از ایجاد نقش‌ها ، قیر را جدا می‌کنند و روی شیارها گرده زغال می‌ریزند و روی ظرف را با روغن جلای سیاه می‌پوشانند . به این ترتیب نقش‌های قلمزده شده به شکل خط هایی تیره و مشخص دیده میشود .
نمونه‌ای از هنر قلم زنی استان مرکزی که یک بادیاب (بادیه ، جام بزرگ پایه‌دار) مسی بود در ورودی سازمان مالکیت‌های معنوی WIPO در سوئیس قرار دارد .
كفش دوزی
کفش‌های قدیمی تبریز در انواع گیوه ، نعلین ، اروسی ، سگکی ، صندل ، قُندره و دهان‌دولچه‌ای ساخته می‌شد .
كنده كاری
كنده كاری را معمولاً بر روی چوب انجام می دهند و چوب را به شكل های مختلف در می آورند .
گلیم بافی
گِلیم یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم ، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهارپایان اهلی بافته میشود . گلیم به شکل سنتی‌اش ، معمولاً برای پوشاندن زمین ، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده میشود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه‌های شهری نیز خریداری میشود .
معرق كاری
مُعَرَّق‌کاری یا موزاییک سازی یکی از رشته‌های صنایع دستی است .
معرق سازی در ایران از سده ۶ هجری و دوره سلجوقیان با ساخت کاشی معرق پیشرفت کرد و در سده هشتم کامل‌تر و ظریف‌تر شد . در سده نهم و دهم هجری نیز رشد بسیار زیادی کرد . شهرهای اصلی معرق سازی در این دوره اصفهان ، یزد ، کاشان ، هرات ، سمرقند و آران و بیدگل بودند .
هنر موزاییک از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد . در بین النهرین و مصر باستان نوعی موزائیک در اندازه‌های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می‌شد ولی رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایهی دیوارنگاری به کار می‌بردند . صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید ( مثلاً موزاییک‌های کلیسای سان وتیله در راونا )
منبت كاری
منبت یکی از هنرها و صنایع دستی است . در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می‌گیرند .
نگار گری
نقاشی یا نگارگری به اثری که رنگ بر روی سطحی مانند کاغذ بوم یا دیوار به جا می‌گذارد ، می‌گویند . نگارگری نسبت به زبان نوشتاری دارای پیشینه بسیار قدیمی‌تری است . نقاشی‌های یافت شده در غارها نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه با کشیدن نقش حیوانات و شکارشان به نوعی خود را آماده نبرد با آنها می‌کردند . نقاشی عمل بکار بردن رنگ دانه محلول در یک رقیق‌کننده و یک عامل چسباننده (یک چسب) بر روی یک سطح (نگهدارنده) مانند کاغذ ، بوم یا دیوار است . این کار توسط یک نقاش انجام میشود . این واژه بخصوص زمانی به کار می‌رود که این کار حرفه شخص مورد نظر باشد . قدمت نقاشی در بین انسان‌ها ، شش برابر قدمت استفاده از زبان نوشتاری است .
در قیاس با نقاشی ، طراحی ، سلسله عملیات ایجاد یک سری اثر و نشانه با استفاده از فشار آوردن یا حرکت ابزاری بر روی یک سطح است .
منبع:parsiking.com
ویدیو : صنایع دستی تبریز