زندگی در خانه‌های بی‌قواره و كوچه‌های... : زندگی در خانه‌های بی‌قواره و كوچه‌های ...
زندگی در خانه‌های بی‌قواره و كوچه‌های غیر‌مهندسی
روز به نیمه رسیده بود كه خبر زلزله بم در سراسر كشور پیچید. بیش از ۵۰ هزار كشته و ۱ میلیون بی خانمان آماری بود كه از تبعات زلزله بم منتشر شد. واقعیت دردناك این بود كه بسیاری از كشته‌های این فاجعه به دلیل بافت فرسوده و نامناسب ساختمان‌های این شهر برجا ماندند. از همان زمان بود كه مسئولین دلواپس بافتهای فرسوده به خصوص در شهر تهران شدند. براساس مطالعات و برآوردهای انجام شده در این زمینه، اگر زلزله‌ای حتی با ریشتر نه چندان بالا هم در تهران رخ دهد، میزان تلفات به دلیل وجود بافت فرسوده بسیار بالا خواهد بود.
وزیر مسكن و شهرسازی نیز با قبول رخ دادن چنین فاجعه‌ای در سطح شهر تهران از حمایت‌های دولت برای بهسازی بافت فرسوده خبر می‌دهد. علی نیكزاد معتقد است:« از بافت فرسوده تهران پشتیبانی جدی می‌كنیم. دولت باید آمادگی بروز زلزله تهران را داشته باشد، زیرا وضعیت استان تهران با استان‌هایی مانند لرستان، اردبیل و هرمزگان متفاوت است.»
وی در ادامه در پاسخ به این سوال كه آیا با توجه به خطر زلزله، بهتر نیست نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده اجباری شود؟ تصریح كرده‌است:«دولت كارهایی را در این راستا انجام می‌دهد، اما موضوع زلزله تهران این است كه دوره بازگشت در زلزله تهران تمام شده و چند سال هم از آن گذشته است، بنابراین احتمال بروز زلزله در تهران وجود دارد، اما زمان وقوع آن غیر قابل پیش‌بینی است.»
نیكزاد تاكید كرده‌است:« چه زلزله بیاید و چه نیاید، بافتهای فرسوده شهری باید احیا شود و ما در حد وسع و توانمان تسهیلات پرداخت كرده و شهرداری‌ها نیز پروانه رایگان صادر می‌كنند، اما آنچه از اهمیت برخوردار بوده، انجام كار اجرایی است و بهره‌برداری سیاسی از بافت های فرسوده كار خوبی نیست. »
بافت فرسوده شهری به عرصه‌هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می‌شود كه به دلیل فرسودگی كالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مكانی، محیطی واقتصادی كمتری برخوردارند. این بافتها به دلیل فقر ساكنین و مالكین آنها امكان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه گذاران انگیزه‌ای جهت سرمایه‌گذاری در آن را ندارند.
از جمله مشكلات اقتصادی بافتهای فرسوده شهری می‌توان به وضعیت نامطلوب اشتغال و درآمد و در نتیجه كم‌بضاعتی مالی و اقتصادی ساكنان، موقعیت و ارزش اقتصادی زمین، تغییر الگوی مصرف، سرمایه‌گذاری نامتعادل در امور عمرانی شهر، مالیات و عوارض شهری و ضعف همكاری نهادها و مؤسسات اقتصادی، فرهنگی در توسعه اقتصادی- اجتماعی بافت قدیم اشاره كرد.
بالا بودن میزان این بافتها در کشور و با توجه به این نکته که به سبب ارزان بودن مسکن در چنین بافتهایی درصد بالایی از جمعیت در این بافتها زندگی می کنند. علاوه بر آن، با گذشت زمان، هر روز بر آمار بافت های فرسوده افزوده می شود و محله های جدیدتری به بافتهای فرسوده تبدیل می‌شوند.
احمد صادقی معاون وزیر مسكن و شهرسازی و مدیرعامل شركت عمران و بهسازی در گفتگو با سیاست روز در خصوص بافت فرسوده شهری در كشور اظهار داشت:« در كل كشور ۶۵ هزار هكتار بافت فرسوده شناسایی شده كه حدود ۳۲۰۰ هكتار مربوط به شهر تهران است. در این فضا ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ساكن هستند كه بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر در محدوده بافت فرسوده شهر تهران زندگی می‌كنند.»
وی افزود:« كشور ما روی خط زلزله قرار دارد و ما در كشور شاهد زلزله‌های متعددی بوده‌ایم كه فجایع بسیاری را در پی داشته است. هر چه در منطقه‌ای جمعیت بیشتر باشد، امكان خطر هم بیشتر است. تهران هم با جمعیت ۸ تا ۱۰ میلیونی و با مساحت كوچك جزء پرخطرترین شهرهای كشور محسوب می‌شود.»
معاون وزیر مسكن در خصوص راهكارهای مقابله با خطر موجود در این خصوص اظهار داشت:« متاسفانه بیشترین بافت فرسوده را در شهر تهران داریم. كاهش میزان جمعیت و انتقال جمعیت به شهرهای دیگر می‌تواند از آثار چنین فجایعی بكاهد.»
وی در ادامه گفت:« از آنجا كه معمولا در بهترین نقاط شهرها واقع شده‌اند، در حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان ارزش ریالی دارند. حدود ۷ درصد از بافتهای فرسوده كشور در طی برنامه چهارم احیا و نوسازی شده است. اما در برنامه سوم توفیقی در این خصوص وجود نداشته است.»
البته به گفته مسئولان و براساس برنامه ریزی‌های انجام شده طی برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه یعنی ظرف مدت ۱۰ سال باید نوسازی بافتهای فرسوده به اتمام می‌رسید، در حالیكه در برنامه چهارم تنها ۶ یا ۷ درصد نوسازی این بافتها محقق شد و بیش از ۹۰ درصد كار مانده است. چنین روند كندی ناشی از نبود عزم جدی از سوی تمام دستگاه‌های درگیر از جمله سیستم بانكی، شهرداری‌ها، دولت و همچنین مردم در سال‌های گذشته بوده است.
بافتهای فرسوده علاوه بر آن که از طرفی می توانند زمین مورد نیاز تولید مسکن در کلان شهر ها را تأمین نمایند، از سوی دیگر می توانند بخش عظیمی از مشکلات اجتماعی و فرهنگی کلان شهرها را نیز با احیای خود حل کنند.
صادقی تاكید كرد:« بافت فرسوده قابلیت و پتانسیلی است كه باید بالفعل شود. دولت هم به دنبال این است كه با ایجاد بستر مناسب، حضور گسترده و پایدار مردم را برای نوسازی املاك فراهم كنیم.»
نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده اتفاق نمی افتد مگر اینکه این مردم در آن مشاركت داشته باشند. این مسئله نیز تنها با توجیه و فرهنگ سازی مردم صورت خواهد گرفت. تا زمانی که دراحیای بافتهای فرسوده، منافع ساکنان در نظر گرفته نشود نمی‌توان به احیای سریع بافتهای فرسوده امید داشت. برای دست یافتن به این هدف باید دولت و شهرداری اعتماد مردم را جلب كنند.
اگر فرض بگیریم كه برای بهسازی و نوسازی هر هكتار بافت فرسوده در شهرهای ایران حدود ۸۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری مورد نیاز باشد، بودجه‌ای معادل ۳برابر بودجه فعلی كشور برای این منظور باید در نظر گرفت. برای تسریع كار باید تسهیلات و امكانات ویژه‌ای برای مردم اختصاص داد كه رغبت نوسازی مسكن قدیمی‌شان در آنها ایجاد شود.
صادقی از میزان و چگونگی ارائه تسهیلات برای نوسازی بافت فرسوده به خبرنگار سیاست روز گفت:« مشوق‌ها و تسهیلات ویژه‌ای برای مردم در نظر گرفته‌ایم. از جمله تسهیلات ارزان قیمت و بدون سپرده، تخفیف‌های ویژه برای اخذ عوارض و پروانه ساخت و همچنین مشوق‌ها و معافیت‌هایی كه در قالب یك بسته تشویقی در اختیار مردم قرار می‌دهیم.»
وی از میزان تسهیلات ارائه شده چنین خبر داد:« سال گذشته برای ۳۹ هزار و ۵۰۰ واحد مسكونی تسهیلات ۱۴ و ۱۵ میلیون تومانی پرداخت كرده‌ایم. در سال جاری هم ۵۰ هزار واحد، مبلغ ۲۰ میلیون تومان برای ساخت سنتی و ۲۵ میلیون تومان برای ساخت صنعتی تسهیلات گرفته‌اند.»
البته بخشی از مردم با این روش‌ها علاقه‌مند شده اند كه بافت فرسوده محل سكونت خود را نوسازی كنند. در همین زمینه به صورت انفرادی اقدام به بهسازی و نوسازی واحد‌های مسكونی خود كرده‌اند. اما احیای محدود و موردی موجب ایجاد بافتی ناهمگون در سطح شهر می‌شود كه مشكلاتی مانند تنگی معابر را در پی دارد.
از این رو علاوه بر جلب رضایت ساکنان باید اجرای اصول شهرسازی، معماری و اقتصاد شهری با توجه به قابلیت سنجی ویژه همان منطقه صورت گیرد و با دیدی همه جانبه، نسبت به احیای بافت های فرسوده اقدام شود.
صادقی با تشریح مشكلات موجود در نوسازی بافت فرسوده اظهار داشت:« اگر كاربری این زمین‌ها را از مسكونی به تجاری تغییر دهیم، مفیدتر خواهد بود. در این شرایط رفت و آمد و كیفیت زندگی شهری هم بالاتر و بهتر خواهد شد.»
به هر حال بافت فرسوده یكی از معضلات كلان شهرهاست كه باید در دستور كار دولت قرار گیرد تا با روش‌های علمی و فرهنگ سازی عمومی بتوان از آن به عنوان یك مزیت استفاده كرد.... / گزارش : روزنامه سیاست روز
ویدیو : زندگی در خانه‌های بی‌قواره و كوچه‌های...