28 اردیبهشت ؛روز بزرگداشت حکیم عمر خیام : حکیم عمر خیام تدوینگر و بنیانگذار ...
حکیم عمر خیام تدوینگر و بنیانگذار تقویم جلالی است
28 اردیبهشت ؛روز بزرگداشت حکیم عمر خیام
ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیام، مشهور به حکیم عمر خیام، فیلسوف، ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر قرن پنجم هجری قمری/ قرن دوازدهم میلادی است.عُمَر خَیّام نیشابوری (نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیام نیشابوری) زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور و درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ خورشیدی در نیشابور است.
حکیم عمر خیام فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی است. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و لقبش «حجةالحق» بوده‌است؛ ولی آوازهٔ وی بیشتر به واسطهٔ نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آنکه رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه نموده‌اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین شده است.
اولین اشاره ای که به شعر خیام شده، صدسال پس از مرگ اوست. نوشته اند، که خیام را به تدریس و نوشتن کتاب رغبت چندانی نبود. شاید به دلیل آنکه شاگردان هوشمند برگزیده ای پیرامون خود نمی یافت و چه بسا از آن جهت که اوضاع روزگار خود را، که مقارن حکومت سلجوقیان و مخالفت شدید با فلسفه و زمان رونق بازار بحث ها و جدل های فقیهان و ظاهربینان بود، شایسته ابراز اندیشه های آزاد و بلند نمی دید.با این همه، از او نوشته های بسیار برجای مانده که در قرون وسطی به لاتین ترجمه شد و مورد توجه اروپائیان قرار گرفت.
حکیم عمر خیام سفرهای طولانی به سمرقند و بلخ و هرات و اصفهان کرد و همه جا با روشنی تمام در باب حیرت و سرگشتگی فلسفی خویش سخن می گفت. رساله ای در کیفیت معراج، رساله دیگر درباره علوم طبیعی و کتاب های بسیار به زبان های فارسی و عربی حاصل زندگی نسبتاً طولانی اوست.
مجسمهٔ خیام نیشابوری در دفتر سازمان ملل متحد در وین
از آثار معروف فارسی منسوب به عمر خیام، رساله نوروز نامه است که با نثری ساده و شیوا، پیدایی نوروز و آداب برگزاری آن را در دربار ساسانیان بازگو نموده است. او در این رساله با شیفتگی تمام درباره آیین جهانداری شاهنشاهان کهن ایرانی و پیشه ها و دانش هایی که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تنی چند از شاهان داستانی و تاریخی ایران را شناسانده است.
شعر خیام، در قالب رباعی، شعری کوتاه، ساده و بدون هنرنمایی های فضل فروشانه و در عین حال حاوی معانی عمیق فلسفی و حاصل اندیشه آگاهانه متفکری بزرگ در مقابل اسرار عظیم آفرینش است. تعداد واقعی رباعیات خیام را حدود هفتاد دانسته اند، حال آن که بیش از چند هزار رباعی به او نسبت داده می شود. در دنیای ادب و هنر بیرون از مرزها، خاصه در جهان انگلیسی زبان، خیام معروف ترین شاعر ایرانی است که شهرتش از محافل علمی و ادبی بسیار فراتر رفته است.
-- دستاوردهای حکیم عمر خیام در نجوم:
حکیم عمر خیام به دعوت جلال الدین ملكشاه سلجوقی و وزیرش نظام الملك به اصفهان رفت تا سرپرستی رصدخانه ی اصفهان را به عهده گیرد. وی در مدت اقامت هجده ساله در اصفهان زیج ملكشاهی را تهیه كرد (زیج=زیگ،جدول محاسبات نجومی) و در حدود سال 458 طرح اصلاح تقویم را تنظیم نمود و تدوینگر و بنیانگذار تقویم جلالی شد. در این زمان خیام به عنوان اختربین در دربار مشغول بكار شد هرچند به اختربینی اعتقادی نداشت.پس از مرگ ملكشاه و كشته شدن نظام الملك ، خیام مورد بی مهری قرار گرفت و كمك مالی به رصدخانه قطع شد!
آرامگاه خیام در محله کهن شادیاخ در نیشابور است
-- دستاوردهای حکیم عمر خیام در ریاضیات:
خیام نیشابوری تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر،قاضی القضات سمرقند، كتابی درباره ی معادلات درجه سوم نوشت و از آجا كه با نظام الملك طوسی رابطه ی نیكویی داشت كتابش را به او هدیه كرد. تحقیقات و مطالعات خیام در جبر در نوع خود تحسین برانگیز است اما كشف دیر هنگام رساله ی جبر او و همچنین توفیقات ریاضیدانان در این حوزه از ریاضیات تنها موجب شگفتی اندیشمندان به سبب جنبه ی تاریخی آن شد. اثبات اصل پنجم اقلیدس كه شالوده ی هندسه ی اقلیدسی است از دیگر دستاوردهای علمی عمر خیام به شمار میرود.كشف و اثبات بسط دو جمله ای n^(a+b) و همچنین ابداع روشی در بدست آوردن ضرایب منجر به نام گذاری مثلث حسابی بهانه ای بود تا نام خیام در كنار نام بزرگان دیگری چون نیوتن و پاسكال به ثبت برسد.
-- آثار حکیم عمر خیام:
1_میزان الحكمه(در فیزیك) 2_لوازم الامكنه(در هواشناسی) 3_رساله فی براهین علی مسائل الجبر و المقابله(در معادلات درجه سوم) 4_القول علی اجناس التی بالاربعا( نقش ریاضی در موسیقی) 5_رساله كون و تكلیف(حكمت خالق در خاق عالم) 6_رساله ای در بیان زیج ماكشاهی 7_رساله فی شرح ما اشكل من مصادرات كتاب اقلیدس(در خطوط موازی و نظریه ی نسبت ها) 8_رباعیات خیام
گردآوری : بخش فرهنگ و هنر پادشا
منابع :
ncl.ir
fa.wikipedia.org
noojum.com
ویدیو : 28 اردیبهشت ؛روز بزرگداشت حکیم عمر خیام