13 شهریور؛ روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی : ابوریحان بیرونی را پدر علم انسان‌شناسی ...
ابوریحان بیرونی را پدر علم انسان‌شناسی و هندشناسی می‌دانند
13 شهریور؛ روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی را بزرگ‌ترین دانشمند مسلمان و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی در همه اعصار می‌دانند. همین‌طور او را پدر علم انسان‌شناسی و هندشناسی نیز می‌دانند.زندگینامه ابوریحان بیرونی
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی در 14 شهریور 352 خورشیدی (29 ذیقعده 362 قمری برابر 5 سپتامبر 973 میلادی) در حوالی خوارزم متولد شد. سالهای اول زندگی را در خوارزم به تحصیل علوم گذرانید و مدتی در خدمت مامونیان خوارزم بود تا آن كه به مسافرت پرداخت. در ابتدای سفر چند سالی را در جرجان (در جنوب شرقی دریای مازندران) در خدمت شمس المعالی قابوس وشمگیر گذرانید و كتاب آثار الباقیه را در آنجا به نام قابوس به سال 390 هجری تالیف كرد. این كتاب از گاه شماری و جشنهای ملل مختلف سخن می گوید.
ابوریحان بیرونی پس از ده سال دوباره به خوارزم بازگشت و در دربار ابوالعباس مامون ابن مامون خوارزمشاه كه مردی دانشمند بود وارد شد. ابوالعباس داماد سلطان محمود غزنوی به خوارزم لشگر كشید و پس از فتح آن شهر ابوریحان بیرونی را نیز با خود به غزنین برد (بهار 408 هجری) ابوریحان از آن پس همراه لشكر كشی های سلطان محمود به هندوستان راه یافت و با بسیاری از دانشمندان و حكیمان هند آشنا شد و زبان سانسكریت را آموخت ،حاصل این سفر كتاب تحقیق ماللهند و ترجمه چند كتاب از زبان سانسكریت به زبان عربی است.
پس از سلطان محمود پسرش سلطان مسعود نیز ابوریحان را مانند پدرش گرامی داشت به طوری كه بارورترین و بهترین سالهای زندگی ابوریحان بیرونی سالهایی است كه در دربار سلطان مسعود بود. ابوریحان در این مدت قانون مسعودی را به نام سلطان مسعود نوشت.
ابتکارات و نوآوریهای ابوریحان بیرونی
آنچه از کتابها و نوشته های ابوریحان بیرونی و نقل تاریخ نویسان برمی آید، گویای این است که او جزء سرآمدهای روزگار خود و از شخصیتهای چند بُعدی در علم بوده است. این موضوع را از تعداد زیاد کتابها و عمق نوشته هایش میتوان فهمید. ابوریحان بیرونی مباحث متعددی را مطرح و نظریات جدیدی را ابداع کرد که کسی قبل از او آنها را بیان نکرده بود. ابوریحان در علوم متعدّد، نظریه های جدیدی را پایه گذاری کرد که چند نمونه از آنها را ذکر میکنیم:
- نجوم : نظریه حرکت وضعی زمین، تعیین سمت قبله در شهرهای گوناگون.
- جغرافیا : محاسبات طول و عرض جغرافیایی شهرها، ترسیم نقشه.
- اظهار نظر در مورد زمان پیدایش عالَم : چگونگی پدید آمدن لایه سطحی زمین و تبدیل دریاها به خشکی.
- شیمی و کانی شناسی : تعیین وزن مخصوص عناصر در شیمی، به خصوص تعیین وزن مخصوص هیجده سنگ و فلز گرانبها برای اوّلین بار.
- پزشکی و داروشناسی : ترجمه اصطلاحات دارویی و نامگذاری داروها به زبان عربی و فارسی برای اولین بار از زبان یونانی.
ابوریحان بیرونی به زبان‌های یونانی، هندی و عربی مسلط بوده است
تجربه ای از ابوریحان بیرونی درمورد شایعات بی اساس مردم
یکی از ویژگیهای بارز ابوریحان، کنجکاوی و علاقه به تجربه شخصی مسایل بوده است. در زمان نوجوانیِ ابوریحان، شایع بود که الماس، سنگی سمّی است و هر کس آن را در دست بگیرد، بیدرنگ میمیرد. بنابراین، مردم آن سامان، از الماس دوری میکردند و به آن دست نمیزدند. یک روز ابوریحان، قطعه الماسی را پیدا کرد. مادرش با دیدن آن الماس، شروع به شیون و زاری کرده، او را مجبور کرد تا الماس را به دور اندازد، ولی ابوریحان آن الماس را مخفی نمود. پس از چند سال، این دانشمند بزرگ، آن الماس را خرد کرد و به تکّه گوشتی مالید و در انظار عمومی، آن را به حیوانی خورانْد. همه مردم گمان میکردند که آن حیوان خواهد مرد، ولی چندی گذشت و آن حیوان سالم بود. بدین ترتیب، ابوریحان باآزمایش خود، به یک شایعه بی اساس پایان داد.
برخی از آثار علمی ابوریحان بیرونی
- تحقیق ماللهند : موضوع این كتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نیز گزارشی از سفر به هند است.
- قانون مسعودی: كتابی است در نجوم اسلامی شامل یازده بخش. در این كتاب بخشهایی مربوط به مثلثات كروی و نیز زمین و ابعاد آن و خورشید و ماه و سیارات موجود است.
- التفهیم لاوایل صناعت التنجیم: این كتاب نیز در نجوم و به فارسی نوشته شده است و برای مدت چند قرن متن كتاب درسی برای تعلیم ریاضیات و نجوم بوده است
الجماهر فی معرفه الجواهر: ابوریحان بیرونی این كتاب را به نام ابوالفتح مودود بن مسعود تالیف كرد و موضوع كتاب معرفی مواد معدنی و مخصوصا جواهرات مختلف است. ابوریحان در این كتاب فلزات را بررسی كرده است. او نظریات و گفته های دانشمندانی مانند ارسطو اسحاق الكندی را درباره حدود سیصد نوع ماده معدنی ذكر كرده است.
صیدنه : این كتاب درباره مواد شیمیایی و خواص و طرز تهیه آن ها نوشته شده است.
آثار الباقیه عن القرون الخالیه: ( اثرهای مانده از قرن های گذشته ) ابوریحان در این كتاب مبدا تاریخ ها و گاه شماری اقوام مختلف را مورد بحث و بررسی قرار داده است. از جمله این اقوام - ایرانیها - یونانیها - یهودیها - مسیحیها عربهای زمان جاهلیت و عربهای مسلمان نام برده و درباره اعیاد هر یك به تفصیل سخن گفته است. این كتاب را می توان نوعی تاریخ ادیان دانست.
وفات ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی، پس از سالها تلاش و کوشش در راه علم و فضیلت، در 22 آذر 427 شمسی بدرود حیات گفت. گفته میشود او در اواخر عمر، هم نابینا و هم ناشنوا شده بود، ولی در مورد محل وفاتش اختلاف است و محلّ آن مشخص نیست.
گردآوری : بخش فرهنگ و هنر پادشا
منابع :
hupaa.com
hawzah.net
ویدیو : 13 شهریور؛ روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی