یک قدم موفقیت آمیز دیگر تا مهار بلای قرن؟ : یک قدم موفقیت آمیز دیگر تا مهار ...

یک قدم موفقیت آمیز دیگر تا مهار بلای قرن؟

داروی پیشگیری از «ایدز» تاییدیه گرفت

به تازگی دارویی مورد تایید کارشناسان قرار گرفته که می تواند تا حدود زیادی از ابتلا به ایدز جلوگیری کند؛ خبری مسرت بخش که البته ابهاماتی نیز به همراه خواهد داشت.

وقتی صحبت از ایدز می‌شود، ذهن بسیاری از مردم به بیماری لا علاجی می‌رسد که به نوعی هاله شرم دورش را گرفته است، چرا که یکی از راههای انتقال آن از طریق تماس جنسی است؛ اینجاست که صحبت از مباحث پزشکی فراتر رفته و ماجرا به ابعاد فرهنگی و اجتماعی هم سرایت می کند و با این تفاسیر، جا دارد که هر موفقیتی در مقابله با آن برای همه کشورهای جهان موفقیت به حساب آید.

 

 مراجع کنترل سلامت مواد غذایی و دارو در آمریکا اولین داروی پیشگیری از ابتلا به ویروس اچ آی وی را تایید کردند تا به این ترتیب افراد بالغی که ممکن است در معرض خطر ابتلا به این ویروس باشند، بتوانند از این شبه واکسن بهره گرفته و مصون بمانند.

 

به گزارش خبرگزاری فرانسه، این دارو که ترووادا (Truvada) نام دارد، از سال ۲۰۰۴ به بازار عرضه شده و در طی سالیان گذشته تحت نظارت مراجع کنترل دارو قرار داشته و سرانجام توانسته با پشت سر گذاشتن تمامی مراحل آزمایشی مورد تایید قرار گرفته و به عنوان ابزاری در مقابل گسترش اچ آی وی رسمیت بیابد.

 

این در حالی است که برخی از کارشناسان بیماری ایدز، این دارو را یک سلاح موثر در برابر شیوع ویروس اچ آی وی می دانند ولی در مقابل، برخی از مدیران و کارشناسان بهداشت عمومی و به خصوص مشاوران روابط جنسی می گویند که در دسترس قرار گرفتن این دارو ممکن است باعث شود که برخی از افراد به خطر ایدز کمتر توجه کرده و رفتارهای پر خطر جنسی گسترش یابد.

 

این نگرانی ها از این رو مطرح می شود که در پشت پرده بیماری ایدز، ویروسی قرار گرفته که به نام اچ‌آی‌وی (HIV) شناخته می شود و به نوعی عجیب از قابلیت جهش یافتگی برای عدم مقابله با خود بهره می گیرد؛ به این صورت که ویروس مهاجم بعد از ورود به یک سلول، علاوه بر اینکه مانند سایر ویروس‌ها از دی‌ان‌ای میزبان برای تکثیر خود استفاده می کند، بلکه رد برخی ویژگی های ژنتیکی خود را در دی‌ان‌ای میزبان به جا گذاشته و به نوعی با هر بار تکثیر شدن سلولهای میزبان، بدون اینکه توسط سیستم ایمنی بدن شناسایی شود، بر دامنه گسترش ویروس افزوده خواهد شد.

 

اکنون کافی است که بدانیم روزانه سیصد میلیارد سلول در بدن انسان ساخته می شود تا ترس ورود ایدز به بدنمان بیش از پیش پر رنگ شود؛ در حقیقت تکثیر روزمره سلول در بدنمان می تواند همراه با خطری باشد که ممکن است تا سالیان سال نهفته بماند تا بالاخره زمانی که بیماری بروز پیدا کرد، فرد بیمار را با انبوهی از مشکلات مواجه کند که شاید در قالب نا توانی سیستم ایمنی بدن در مقابله با یک سرماخوردگی ساده هم به چشم بخورد.

 

این دورنمای نا امید کننده از ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی در حالی مطرح است که طی دهه اخیر نقطه ضعف هایی در عملکرد این ویورس شناسایی شده که همواره دانشمندان را در یافتن راهی برای مقابله با آن امیدوار نگه داشته و پروژه های متعددی برای کشف درمان ایدز کلید زده است تا جایی که اکنون مهار شدت گسترش بیماری به کمک برخی داروها ممکن شده و البته ممانعت از ورود ویروس هم تا حد زیادی با داروی ترووادا به تایید رسیده است؛ بر پایه تحقیقات اخیر مشخص شده که استفاده از داروی ترووادا احتمال آلوده شدن افراد سالم از طریق داشتن روابط جنسی با افراد مبتلا به ایدز را حدود ۴۴ درصد کاهش می دهد.

 

این اتفاق مثبت در حالی مطرح می شود که آمار ها از افزایش درصد مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی طی سال های اخیر می گویند و نگرانی ها مبنی بر آغاز موج جدید ابتلا به این ویروس در بسیاری از کشورها -من جمله کشورمان- روزافزون شده است.

اما داروهای ساخته شده قبلی چه می کردند و تفاوت این دارو با آنها چیست؟ این نکته کلیدی ما را بر آن داشت تا سری به دنیای مقابله با بیماری قرن بزنیم و نتایج سال ها تلاش در این باره را بازخوانی کنیم:

 

 

تا کنون پنج دسته دارو برای مقابله با ایدز ساخته شده که در مقاطع مختلف ورود و تکثیر اچ‌آی‌وی عمل می‌کنند:

 

بازدارنده‌های‌ ورودی: مکانیزم این نوع داروها بر اساس ممانعت از ورود ویروس به بدن تمرکز داشته است؛ بدین ترتیب که قرار است داروی موجود در بدن (چیزی شبیه واکسن) به کمین اچ‌آی‌وی نشسته و با چسبیدن به پروتئین‌های موجود بر سطح بیرونی ویروس، مانع از پیوستن آن به پوسته سلول و ورود آر‌ان‌ای آن به پروسه کدسازی ژنتیکی بدن میزبان شود. از این گروه تاکنون تنها یک نمونه (با نام فوزیون) وارد بازار شده است.

 

بازدارنده‌های گیرنده: عملکرد این دسته از داروها هم مشابه دسته قبل است، با این تفاوت که این بار صحبت از نوعی پروتئین مطرح می شود که قرار است به پوسته سلولهای پذیرنده اچ‌آی‌وی بچسبد و مانند مانعی برای چسبیدن ویروس به سلول عمل کند. از این گروه هم تاکنون تنها یک دارو، (به نام ماراویروک) به بازار راه یافته است.

 

مهارکننده‌های ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی: مکانیزم این نوع داروها هم بر اثر گذاری بر فرایند نسخه‌سازی ویروس در سلولهای میزبان متمرکز شده و نقش اصلی شان، کنترل سرعت تکثیر اچ‌آی‌وی است و نمونه هایی از آن سالهاست که به بازار آمده و مورد استفاده قرار می گیرند؛ زیدوودین و لامیوودین هم نمونه های این نوع دارو هستند که به بازار رسیده.

مهارکننده‌های ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی: این دسته نیز مانند داروهای مهار کننده ای که گفته شد، برای کاهش سرعت تکثیر ویروس به کار گرفته می شوند اما فرایند کارشان با چسبیدن به آنزیمی صورت می گیرد که فرآیند نسخه سازی را هدایت می کند؛ از این دسته نیز داروهایی چون نوی راپین و افاویرنز به بازار راه یافته اند.

 

مهارکننده پروتئاز: این دسته از داروهای مهار کننده هم مانند دسته های قبلی برای کاهش سرعت گسترش ویروس به کار گرفته می شوند اما این بار فرآیند با تاثیر بر پروتئازها (نوعی از آنزیم ها که باعث تجزیه پروتئین ها می شوند) صورت می گیرد که دست بر قضا اهمیت زیادی در کنترل فعالیت‌های سلولی دارند؛ از این گروه هم ساکی ناویر به بازار راه یافته است.

این در حالی است که همه گروه های دارویی بالا تا کنون نتوانسته اند که به موفقیت زیادی دست پیدا کنند و علی رغم اینکه در کنار هم به مصرف می رسند، تغییر شکل های مداوم ویروس ‌اچ‌آی‌وی به مرور آنها را بی اثر کرده و کار را به جایی می رساند که در برخی موارد از مبتلایان تازه، ویروسهایی ردیابی می شوند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان می‌دهند.

 

بدین ترتیب دانشمندان بر آن شدند تا ترکیبی از داروهای مهار کننده بسازند که مصرف آنها به نوعی کارکرد پیشگیری کننده داشته باشد و ترووادا (ترکیبی با دوز ثابت از دو نوع داروی مهار کننده به نامهای تنوفوویر و امتریسیتابین) محصول این تلاش به شمار می رود؛ دارویی گرانقیمت که مصرف سالانه اش چیزی حدود چهارده هزار دلار هزینه در بر خواهد داشت و به نظر نمی رسد که مصرف آن به این زودی ها فراگیر شود.

ترووادا در حقیقت مخصوص افرادی است که حداقل سه ماه قبل از استفاده از این دارو به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا نبوده و در طول مدت استفاده از این دارو نیز هر سه ماه یکبار عدم آلودگی خود به این ویروس را آزمایش کنند.

 

با این تفاسیر از یک سو دارویی مورد تایید قرار گرفته که در یک جامعه آماری پرخطر (آمیزش جنسی افراد سالم با افراد مبتلا به ایدز) با کاهش 44 درصدی احتمال ابتلا به ایدز تا حد زیادی نقش پیشگیرانه از خود بروز داده و البته طی 8 سال کماکان موثر مانده و از سوی دیگر برای استفاده از آن نیاز به صرف هزینه های گزاف بوده و علاوه بر دستورالعمل دقیق برای استفاده از آن (که ممکن است گاه مورد غفلت واقع شده و تاثیری شدید بر نتایج کار بگذارد) در نهایت راهی قطعی برای عدم ابتلا به بیماری هم محسوب نمی شود.

 

بدین ترتیب شاید دستیابی به ترووادا گامی موثر برای مبارزه با افزایش درصد مبتلایان به ویروس اچ آی وی –به ویژه در سال های اخیر- باشد، اما قطعا هنوز بهترین راه مبارزه با گسترش ویروس اچ‌آی‌وی، تکیه بر جنبه های پیشگیرانه از انتقال آن است که بیشتر با تاکید بر روابط جنسی همراه با ایمنی، مشاوره و آموزش های جنسی کامل (خصوصا برای جوانان) و انجام آزمایش های مربوط به تشخیص ایدز به انجام می رسد؛ نکته ای در خور توجه که متاسفانه کمتر مورد توجه مسئولین امر قرار گرفته است!/تابناک

ویدیو : یک قدم موفقیت آمیز دیگر تا مهار بلای قرن؟