چگونه سرطان نگیریم؟ : مرتضی پاشایی، خواننده، در 30 سالگی و مجید بهرامی، بازیگر ...
مرتضی پاشایی، خواننده، در 30 سالگی و مجید بهرامی، بازیگر تئاتر در 37 سالگی هر دو زندگی را به فاصله یك روز ترك كردند. علت مرگ هر دو سرطان بود. سرطانی كه این روزها نامش زیاد شنیده می‌شود و هر كسی از برخورد با آن روایتی دارد. سلامت ایران - سارا جما‌ل آبادی: مرتضی پاشایی، خواننده، در 30 سالگی و مجید بهرامی، بازیگر تئاتر در 37 سالگی هر دو زندگی را به فاصله یك روز ترك كردند. علت مرگ هر دو سرطان بود. سرطانی كه این روزها نامش زیاد شنیده می‌شود و هر كسی از برخورد با آن روایتی دارد.
روایتی كه یا خودش شاهد آن بوده یا درباره آن شنیده است. اضافه شدن كلمه «سونامی» هم به «سرطان» بار نگرانی‌ها را در این زمینه بسیار بیشتر كرده؛ كلمه‌ای كه از هجوم بزرگ بیماری‌ای خبر می‌دهد كه مقاومتی سخت را می‌طلبد. 
آیا واقعا در معرض سونامی سرطان قرار داریم؟ آیا مرگ دو جوان شناخته‌شده، آن هم در سن جوانی بر اثر سرطان مشتی نمونه خروار است كه بسیاری، حتی جوانان کشورمان را تهدید می‌كند؟ آیا راه مقابله‌ای هم با سرطان وجود دارد، آن هم در شرایطی كه در ریه بسیاری از ما هوای آلوده در رفت و آمد است، وضعیت بهداشتی آب در بسیاری از شهرها نامطلوب است، اثرگذاری پارازیت بر سلامت یك روز تایید و روز دیگر انكار می‌شود، آمار مصرف دخانیات هر لحظه بالا می‌رود، شیوه تغذیه بسیاری از ما ناسالم شده و فعالیت بدنی‌مان كاهش‌یافته است؟ در «موضوع ویژه» این هفته، به این پرسش‌ها پرداخته‌ایم.
5 سال پیش دقیقا آبان ماه بود كه دكتر منوچهر دوایی، فوق‌تخصص اطفال و عضو فرهنگستان علوم‌پزشكی ایران، از افزایش تعداد مبتلایان به سرطان خبر داد و گفت: «در دهه‌های آینده شاهد گسترش و افزایش سرطان در ایران به صورت انفجاری و مانند یك سونامی هستیم.» او پیشگیری از سرطان را منوط به دفع عوامل خطر‌زای سرطان و توجه به سیاست‌های كلان تغذیه‌ای و رفتاری دانسته بود. دی‌ماه همان سال بود كه سازمان جهانی بهداشت طی تحقیقاتی اعلام كرد تا 15 سال آینده در خاورمیانه و ایران مرگ و میر ناشی از انواع سرطان‌ها 180 درصد افزایش خواهدیافت.
دكتر عبدا... فضلعلیزاده، رئیس انجمن سرطان هم این آمار را تاییدكرد و گفت ایران در آینده با افزایش قابل‌توجه بیماران سرطانی مواجه می‌شود. او همان زمان هم از شیوع رو به افزایش سرطان خبر داد و چاره را در شناسایی و بالا بردن آگاهی مردم نسبت به سرطان و اقدام سریع برای درمان آن دانست. او همچنین به نبود پایگاهی برای ثبت آمار سرطان و بررسی آماری اشاره و نداشتن چنین پایگاهی را یكی از عوامل كنترل نشدن این بیماری برخلاف كشورهای پیشرفته معرفی كرد.
آن زمان، وزیر بهداشت وقت، دكتر مرضیه وحید دستجردی هم این موضوع را كتمان نكرد و از بروز سالانه حدود 70 هزار مورد سرطان جدید در كشور خبر داد. او عوامل ژنتیكی را از مهم‌ترین عوامل بروز سرطان دانست و از كسانی كه سابقه خانوادگی سرطان دارند، خواسته بود بررسی‌های لازم را به‌منظور پیشگیری از ابتلا به سرطان در برنامه‌های خود داشته باشند. وحیددستجردی تغذیه نادرست، چاقی و تغییر الگوی زندگی ایرانی‌ها به الگوی زندگی كشورهای صنعتی را هم از عوامل دخیل در این امر دانسته بود.
اردیبهشت سال 1391 هم در یازدهمین كنگره سراسری مدیكال آنكولوژی و هماتولوژی، معاون آموزشی وزیر بهداشت وقت، دكتر محمدعلی محققی، در مورد سونامی بیماری‌های هماتولوژی و انكولوژی (سرطان) هشدار داده و گفت یكی از تهدیدهای سلامت در كشور به بیماری‌های صعب‌العلاج مربوط است كه با تشخیص زودرس می‌توانند درمان بهتری داشته باشند. او از عوامل محیطی صحبتی نكرده و بیشتر مسن شدن جمعیت ایرانی را از عوامل این بیماری‌ها دانسته بود.
در این میان كه خبر از افزایش آمار سرطان بود و بیشتر دلایل معطوف تغییر الگوی زندگی ایران می‌شد، دكتر قوام نصیری، رئیس سابق مركز تحقیقات سرطان دانشگاه مشهد، آلودگی هوا در شهرهای بزرگ را یكی از عوامل اصلی افزایش ناگهانی و رشد جهشی سرطان دانسته و به خبرآنلاین گفته بود: «در سال‌‌های اخیر آمار مبتلایان به سرطان‌های مغز استخوان در اطفال و سرطان ریه در بزرگسالان افزایش شدیدی داشته و یكی از علل آن را آلودگی هوا و بیشتر از همه سوخت فسیلی می‌دانیم.»
واژه «سونامی» سرطان كه از دوره محمود احمدی‌نژاد پا گرفت و به‌دلیل تحریم‌های دارویی كه باعث مرگ و به تعویق افتادن روند درمانی بسیاری از بیماران شد كه توان پرداخت هزینه‌های دارو را نداشتند، مدام برجسته و برجسته‌تر شد و نگرانی مردم را به حدی بالا برد كه مسئولان هم سعی می‌كردند در مورد این واژه محتاط باشند. معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، دكتر ملك‌زاده، این اخبار و گزارش‌ها را رد نكرد اما از نبود آمار برای تایید صحت آنها خبر داد و حتی گفت براساس آمارهای معتبر، میزان بروز سرطان در ایران كمتر از كشورهای دیگر است و از عزم وزارت بهداشت برای توسعه برنامه‌های پیشگیری و درمان سرطان خبر داد.
سرطان در افکار عمومی
مرگ مرتضی پاشایی و مجید بهرامی كه هر دو بر اثر سرطان جان خود را از دست دادند باز هم باعث شروع بحث بر سر موضوع سونامی سرطان و علت‌های آن شد تا جایی كه هفته گذشته گزارش خبری شبكه 2، به موضوع سرطان پرداخت و به طور مشخص از مرگ پاشایی و مجید بهرامی هم گفت.
دکتر اکبری، رئیس انجمن سرطان کشور در این برنامه با بیان اینکه روند رو به رشد سرطان در کشور ما تند است، گفت: «با وجود آنکه آمار مبتلایان به سرطان در كشور ما از کشورهای غربی و حتی کشورهای منطقه کمتر است، روند رو به رشد ما از آنها سریع‌تر است و اگر به این موضوع حساسیت نشان ندهیم و خوب کار نکنیم، ممکن است در چند سال آینده آمار ابتلا به سرطان در کشور ما بیشتر هم شود.» او با بیان اینکه مراقبت‌های بیماری سرطان در کشور ما خیلی مناسب است و در خیلی از مواقع مانند کشورهای غربی پیشرفته، آمار مرگ ناشی از سرطان را در کشور خیلی بالا ندانست و گفت: «حدود 30 هزار مورد مرگ در سال بر اثر سرطان داریم که رقم بدی نیست.»
دکتر اکبری، وزارت بهداشت را مرجع علمی کشور دانست و گفت: «باید به سخنان این وزارتخانه توجه شود؛ مثلا ما دوست داریم آب سالم استفاده کنیم و می‌توانیم سلامت آب را تعریف کنیم ولی تامین آب سالم یا غذای سالم و هوای پاکیزه در اختیار ما نیست یا نمی‌توانیم فستفودها را حذف کنیم.» او افزود: «ما باید در توانمندسازی مردم برای مقابله با بیماری سرطان تلاش کنیم.» رئیس انجمن سرطان کشور سرطان معده را شایع‌ترین سرطان در مردان ایرانی و کشنده‌ترین در مردان و زنان کشور دانست و گفت: «50 سال پیش سرطان معده جزو 10سرطان اول در کشورهای غربی به شمار می‌رفت ولی با افزایش مراقبت‌های بهداشتی در آن کشورها، سرطان معده از فهرست سرطان‌های مطرح خارج شده است.»
او با تاکید بر اینکه سرطان ارثی نیست، درباره مرگ مرتضی پاشایی گفت: «ابتلای مرحوم مرتضی پاشایی به سرطان معده در 28 سالگی یک استثناء بوده است.» دکتر اکبری همچنین از لزوم راه‌اندازی کمپین سرطان برای بیماران و خانواده‌ها گفته بود تا مردم بیشتر متوجه اهمیت این بیماری شوند.
در ادامه این گفت‌وگو دکتر ملک‌زاده، معاون پژوهشی وزارت بهداشت هم شرکت داشت. او از نظام ثبت سرطان در کشور خبر داد و گفت: «اطلاعاتی که در کشور داریم، معمولا به‌وسیله سازمان بهداشت جهانی و موسسات تحقیقاتی مربوط به سرطان در سطح دنیا مرتب جمع‌آوری و هر سال دقیق‌ترین گزارش‌ها از شیوع سرطان در مقایسه با نقاط دنیا داده شود.»
معاون پژوهشی وزارت بهداشت براساس آخرین آماری که در سال 2013 منتشر شده، درباره شیوع سرطان در ایران هم گفته: «از 100 هزار نفر، 134 نفر سرطان دارند این در حالی است که این آمار متوسط ابتلا به سرطان در همه کشورهای دنیا، به ازای هر 100 هزار نفر به 188 نفر می‌رسد.» دکتر ملک‌زاده همچنین عنوان کرده: «در مقایسه با کشورهای همسایه، در ایران شیوع سرطان کمتر است اما اگر با گذشته‌های خیلی دور مقایسه شود، روند رو به رشد مختصری در کشور دیده می‌شود.»
او همچنین 50 درصد سرطان‌ها را قابل‌پیشگیری و 50 درصد سرطان‌ها را قابل‌درمان دانسته و با عنوان اینکه در کشور ما همه امکانات شامل دارو و جراحان ماهر را داریم، گفته: «با همه اینها پیشگیری به تغییر شیوه زندگی نیاز دارد که این موضوع نیز نیازمند تلاش وزارت بهداشت، رسانه‌ها و همکاری خود مردم است.» دکتر ملک‌زاده دخانیات و از آن مهم‌تر مصرف تریاک، غذاهای خیلی شور، مصرف نکردن سبزی و میوه، نخوردن آجیل، تنبلی و ورزش نکردن، چاقی و پرخوری و برخی عفونت‌های ویروسی و میکروبی را از مهم‌ترین عوامل ابتلا به سرطان دانسته و اظهار داشته: «باید به شیوه زندگی و فرهنگ آن توجه فراوانی کنیم؛ مثلا استفاده از آب لوله‌کشی، شیوع سرطان را كم می‌كند ولی مصرف نوشیدنی‌های داغ و سوزاننده احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.»
او همچنین بر رعایت بهداشت دهان و دندان تاکید کرد و مسواک زدن و شستشوی دهان و دندان را در پیشگیری از بروز سرطان مری و معده با اهمیت دانست. معاون پژوهشی وزارت بهداشت در مورد اثر پارازیت در شیوع و بروز سرطان هم گفته: «مطالعات زیادی در دنیا روی انواع امواج انجام شده ولی در ایران در مورد پارازیت مطالعه‌ای نداشته‌ایم و تاکنون اثبات نشده که این امواج باعث بروز سرطان می‌شود. پارازیت عوارض دیگری هم دارد.»
در این گفت‌وگو دکتر مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت نیز افزایش سن جمعیت را مهم‌ترین دلیل ابتلا به سرطان دانسته و گفته: «شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی در بروز این بیماری موثر واقع می‌شوند و مردم باید خودمراقبتی را جدی بگیرند، غذای سالم و سبزی و میوه زیاد مصرف كنند و از روغن‌پالم و آب آلوده استفاده نکنند و وزن خود را کنترل کنند.» دکتر مطلق تصریح کرد: «غربالگری می‌تواند 3 سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم را زودهنگام مشخص کند و هرچه سرطان زودتر شناسایی شود، هزینه‌های بیمار نیز کمتر خواهد شد.»
با جمع‌بندی این مباحث می‌توان امیدوار بود که با همت مسئولان در رفع مشکلات و همچنین گام برداشتن مردم در راه سلامت خودشان تا حد زیادی در مقابل سرطان می‌توان ایستاد و مقاومت کرد و مهم‌تر از آن روشی را به کار برد که به پیشگیری از آن منجر شود.
دکتر دوایی
در دهه‌های آینده شاهد گسترش و افزایش سرطان در ایران به صورت انفجاری خواهیم بود.
دکتر فضلعلیزاده
نبود پایگاهی برای ثبت آمار سرطان و بررسی آماری یكی از عوامل كنترل نشدن این بیماری برخلاف كشورهای پیشرفته است.
دکتر وحیددستجردی
سالانه حدود 70 هزار مورد سرطان جدید در كشور رخ می‌دهد که ژنتیك از مهم‌ترین عوامل بروز آن است.
دکتر اکبری
اگر به موضوع سرطان حساسیت نشان ندهیم و خوب کار نکنیم، ممکن است در چند سال آینده آمار ابتلا به سرطان در کشور ما بیشتر هم بشود.
دکتر ملک‌زاده
مصرف نوشیدنی‌های داغ و سوزاننده احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
دکتر مطلق
مردم باید خودمراقبتی را جدی بگیرند، غذای سالم و سبزی و میوه زیاد مصرف كنند و از آب آلوده استفاده نکنند و وزن خود را کنترل کنند تا سرطان نگیرند
رضا پاکزاد، اپیدمیولوژیست
اپیدمیولوژی سرطان در ایران
سرطان نامی کلی برای گروه بزرگی از بیماری‌هاست که نقطه اصلی اشتراک آنها رشد بی‌رویه و لجام‌گیسخته سلول‌‌هاست. واژه «سرطان» معمولا گویای رشد بدخیم است که در مقابل رشد خوش‌خیم قرار می‌گیرد. رشد خوش‌خیم را غده یا تومور هم می‌نامند. سرطان در جهان علت دوم مرگ‌ومیرها به شمار می‌رود و در ایران رتبه سوم.
سالانه حدود 90 هزار مورد ثبت سرطان جدید در کشور داریم و پیش‌بینی می‌شود 50 هزار بیمار مبتلا به سرطان در ایران زندگی کنند و تعداد مبتلایان به سرطان طی 20-15 سال آینده 2 برابر شود. در ایران خطر ابتلا و مرگ در اثر سرطان در مردان قبل از 75 سالگی به ترتیب 1/13 و 10 درصد است، در حالی که خطر مرگ به‌علت سرطان و خطر ابتلا به آن بین زنان ایرانی به ترتیب 4/6 و 9/8 درصد است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت نسبت میزان مرگ و میر به میزان بروز سرطان در ایران 73/0 درصد است در حالی که متوسط جهانی این شاخص به 58/0 درصد می‌رسد.
این نشان می‌دهد احتمال مرگ در افراد بعد از ابتلا به سرطان در ایران بیشتر از متوسط جهانی است. سرطان از نظر جغرافیایی توزیع یکنواختی ندارد و تقریبا نیمی از تمام موارد سرطان در مناطق توسعه‌یافته مشاهده می‌شود. اگرچه این مناطق فقط 18 درصد از کل جمعیت جهان را در خود دارند. در ایران انتظار می‌رود که بروز مرگ در اثر سرطان در چند سال آینده حدود 17 درصد افزایش پیدا کند.
از سرطان‌های شایع در ایران می‌توان به پوست، پستان، معده، کولورکتال و مثانه اشاره کرد. 5 سرطان شایع در زنان عبارتند از: پستان، پوست، کولون، معده و مری. 5 سرطان شایع در مردان ایرانی پوست، معده، پروستات، مثانه و کولون هستند.
10 فرمان ضدسرطان
1. دور سیگار، الکل و مواد مخدر خط بکشید.
2. اگر اضافه‌وزن دارید، وزن خود را پایین بیاورید.
3. مصرف فستفودها را به حداقل برسانید.
4. آب آشامیدنی سالم مصرف کنید.
5. مصرف سبزی و میوه را در رژیم غذایی‌تان افزایش دهید.
6. مسواک بزنید، نخ دندان بکشید و بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید.
7. غذای خیلی شور نخورید.
8. غذا و نوشیدنی خیلی داغ نخورید.
9. هر روز وقت مشخصی را به ورزش و تحرک اختصاص دهید.
10. اگر برایتان مقدور است، مواجهه با هوای آلوده را به حداقل برسانید.
ویدیو : چگونه سرطان نگیریم؟