در ارزیابی تحصیلی، «خ.خ» بهتر است یا «خ»؟! : بسیاری از کودکان حتی اگر با آمادگی ...

بسیاری از کودکان حتی اگر با آمادگی در جلسه امتحان حاضر شوند همچنان اضطراب امتحان دارند. اما پرسش این است کدام روش بهتر است؟ ارزیابی یا رتبه بندی یا بدون آن؟ هفته نامه زندگی مثبت: بسیاری از کودکان حتی اگر با آمادگی در جلسه امتحان حاضر شوند همچنان اضطراب امتحان دارند. اما پرسش این است کدام روش بهتر است؟ ارزیابی یا رتبه بندی یا بدون آن؟

سیستم ارزیابی ای که در حال حاضر در مدارس وجود دارد براساس نمره نیست بلکه به شکل طیفی و حالت توصیفی دارد، درواقع ارزیابی به صورت«خ خ»: خیلی خوب، «خ»: خوب، «م»: متوسط و «ن ب ت»: نیاز به تلاش بیشتر انجام می گیرد. ارزیابی وضعیت تحصیلی با این روش می تواند مفید باشد.



کیفیت ارزیابی مهم است نه کمیت

در حالت کلی ارزیابی در مورد دانش آموزان اگر در فضایی فارغ از هرگونه اضطراب و نگرانی باشد نتایج بهتری به دست می آید. درواقع، باید این سوال را مطرح کرد که از ارزیابی چیست؟ اگر هدف از ارزیابی رسیدن به این آگاهی باشد که فرد در یک سیستم آموزشی تا چه اندازه ای در درسی خاص به درک رسیده همین نظارت خود به خود باعث ایجاد اضطراب در دانش آموز می شود، بنابراین باشد ارزیابی به گونه ای باشد که در فرد تولید اضطراب نکند و مهم تر از آن کیفیت درسی نیز ارزیابی و سنجیده شود.

در سیستم های آموزشی کل دنیا فضای ارزیابی و نظارت بر کیفیت تحصیلی دانش آموزان وجود دارد، اما نکته مهم فضای ارتباطی است که بین ناظر و دانش آموز وجود دارد. تصویری که دانش آموز از کلمه «امتحان» دارد خواه ناخواه اضطرابی را در او به وجود می آورد حتی اگر دانش آموز روی یک مطلب درسی خوب تسلط داشته و مطالعه هم کرده باشد، عملکردش به خاطر کلمه امتحان و ارزیابی و اضطراب حاصله از آن پایین می آید.

به همین دلیل کیفیت ارتباط بین معلم و دانش آموز روی تسهیل محتوای آزمون تاثیر می گذارد. هر چقدر رابطه بین معلم و دانش آموز صمیمی تر و نزدیک تر باشد دانش آموز در امتحان استرس کمتری خواهدداشت. این موضوع باعث می شود عملکرد کودک افت پیدا نکند. بسیاری از کودکان اضطراب امتحان دارند که والدین در این زمینه باید در قدم اول برای کودک شفاف سازی کنند که امتحان و هدف از برگزاری آن چیست.

در عین حال که فلسفه برگزاری امتحان را برای کودک توضیح می دهید باید متوجه باشید که کودک معنای آن را فهمیده است یا نه. درواقع، باید ذهنیت کودک از امتحان را فهمید. کودک از امتحان این ذهنیت را دارد که در یک امتحان علاوه بر ارزیابی او جایگاهی نیز به او داده می شود و این ارزیابی درسی است که او را به عنوان یک فرد قوی، متوسط یا ضعیف تعریف می کند. رتبه بندی یکی از موضوعاتی است که در ارزیابی دانش آموزان باید مدنظر قرار داد؛ یعنی ارزیابی انجام بگیرد اما بدون رتبه بندی باشد. به عبارتی، در یک امتحان تنها پذیرفته شدن یا رد شدن کودک تعیین شود، اما وقتی رتبه بندی را هم در کنار این نوع ارزیابی قرار می دهمی باعث بروز اضطراب در کودک و نوجوان خواهیم شد.

ارزیابی ای که به این صورت انجام می شود 2 پیامد منفی دارد، پیامد اول تشدید اضطراب در کودک و پیامد دوم تفکر کودک در مورد نگاه دیگران به وی است. کودک در چنین سیستمی این گونه فکر می کند که با یک رتبه پایین دیگران طرز فکر و تصور خوبی در موردش نخواهند داشت و همین موضوع به اضطراب او دامن می زند.

پرورش مهم تر از آموزش است

در ارزیابی موضوع تفاوت در کودکان مطرح می شود باید بررسی کرد از موضوعی که به صورت مشترک به بچه ها آموزش داده می شود، آنها هر کدام چه برداشتی دارند و تا چه اندازه توانسته اند آن موضوع درسی را بفهمند و در امتحان پاسخگو باشند. این کار در نتیجه ارزیابی تاثیر می گذارد.



یک مثال عینی

یک خانواده ایرانی به استرالیا مهاجرت می کنند. کودک خانواده به یک مدرسه فرستاده می شود. بعد از یک هفته والدین از او در مورد کیفیت آموزش و تدریس سوالاتی می پرسند اما کودک جواب می دهد که در مدت این یک هفته تدریس خاصی انجام نشده است اما ورزش کردیم، یاد گرفتیم که اعتماد به نفس چگونه به دست بیاوریم و... کم کم پدر نگران می شود که پسر در درس های ریاضی و علوم ضعیف شود و خودش شروع به تدریس این دروس در روزهای دوشنبه می کند و به کودک می گوید که روزهای دوشنبه به مدرسه نرود.

مدیر نسبت به عدم حضور این شاگرد اعتراض می کند مدیر جواب نگرانی پدر در مورد پیشرفت تحصیلی فرزند می گوید باسوادی فقط خواندن ریاضی، فیزیک و شیمی نیست بلکه احساس مسئولیت و مشارکت نسبت به مسایل جامعه است. هدف مهم آنها پرورش است درواقع موضوعی که کودک باید بیاموزد مهارت های زندگی مانند مدیریت استرس، کنترل خشم، مهارت های اجتماعی و ارتباطی و غیره است. در مدارس سایر کشورها تاکید اصلی بر روی جنبه های پرورشی است تا آموزشی. در چنین سیستمی میزان استرس و اضطراب کاهش می یابد.

وقتی رتبه 1 شدن الگو می شود

اگر والدین از شرایط روانی فرزند خود شناخت دارند باید حتما آن را به مدیر و معلم مدرسه اطلاع دهند تا مربی براساس این شناخت محیط مناسبی برای او فراهم کند. همچنین معلمان با انجام بازی هایی خاص باید شرایطی را فراهم کنند که به دانش آموز بفهمانند هدف رتبه بندی، نظارت و انتظارات تحمیل شده دیگران نیست.

به عبارتی، هدف ارزیابی است اما فضایی ایجاد می شود که کودک در این ارزیابی احساس ترس و اضطراب ندارد. چون می داند قرار نیست رتبه بندی شود یا مورد تحقیر قرار بگیرد. در چنین فضاهایی کودک در محیط امن تری امتحانات را پشت سر می گذارد. متاسفانه در بسیاری از مدارس جایگاه قابل توجهی به کودکی نه نفر اول می شود، داده شده و تبدیل به یک الگو می شود. این کار از جهاتی می تواند تاثیرگذار نیز باشد اما این کار باعث می شود هدف، دیگر آموزش و آموختن نباشد بلکه هدف رتبه 1 و دیده شدن از سوی دیگران باشد. در چنین شرایطی ممکن است دانش آموز دچار یاس و دلسردی شود. اما نوع تعامل والدین با کودک تا اندازه ای می تواند او را در برابر ضعف هایی که در سیستم آموزشی وجود دارد، واکسینه کند.

کارشناس: اسماعیل خوش نظر، روان شناس

تنظیم: ملیحه مهدوی

ویدیو : در ارزیابی تحصیلی، «خ.خ» بهتر است یا «خ»؟!