برنامه غذایی برای نی نی شیرخوار : اولین طعمی که کودک شما قرار است با آن ...
اولین طعمی که کودک شما قرار است با آن آشنا شود، چیست؟ اضافه کردن موز به شیرش بیشتر به او کمک میکند یا درست کردن حریره بادام؟ اصلا هر کدام از این طعم‌های تازه را در چه ماهی از زندگی‌اش باید امتحان کند و در چه زمانی باید با غذاهای کمکی تغذیه شود؟ علم تغذیه می‌گوید از پایان شش ماهگی اكثر شیرخواران علاوه بر شیر مادر، نیازمند دریافت مقداری انرژی اضافی و برخی مواد غذایی و ریزمغذی‌ها هستند.
به این دسته از مواد غذایی، غذای كمكی و به این نوع تغذیه، تغذیه تكمیلی می‌گویند. گرچه ممكن است شیرمادر به تنهایی برای تغذیه شیرخوار پس از شش ماهگی هم كافی باشد ولی توصیه می‌شود كه تغذیه تكمیلی برای همه شیرخواران در پایان شش ماهگی (پایان 180 روزگی) شروع شود. با توجه به توانایی‌‌های تغذیه‌ای شیرخوار، غذای كمکی در شروع باید بسیار ساده و نرم و از موادی تهیه شود كه هضم آن آسان باشد. در ادامه تمام راز و رمزهای تغذیه تکمیلی شیرخواران از شش ماهگی تا یک‌سالگی را با شما در میان می‌گذاریم.
چند وعده غذا کافی است؟
دفعات غذای كمكی در پایان شش ماهگی از یك بار در روز شروع و كم‌كم به دو بار و سپس در اواخر ماه هفتم و طی ماه هشتم به سه بار در روز می‌رسد. در صورت نیاز می‌توان یك یا دو میان‌وعده هم به غذای کودک تا 12 ماهگی اضافه کرد. نباید فراموش کرد غذای اصلی شیرخوار در سال اول زندگی، شیر مادر است نه غذاهای کمکی.
از پایان شش ماهگی تاپایان هفت ماهگی
در این زمان هدف اصلی آن است كه شیرخوار با طعم و قوام غذا و سپس خوردن غذا به وسیله قاشق آشنا شود بنابراین در چند روز اول شروع غذای كمكی، دادن یك یا دو قاشق مرباخوری غذا كافی است.
در ابتدا می‌توان مقدار كمی از غذا را در نوك قاشق مرباخوری گذاشت و به شیرخوار ارائه كرد تا ظرف مدت كوتاهی او یاد بگیرد چگونه با استفاده از لب‌ها و زبان خود غذا را از قاشق بردارد و به قسمت عقب حلق خود ببرد و آن را ببلعد. برای دادن غذاهای کمکی به فرزندتان عجله نکنید و از همان روز اول حجم زیادی از غذا را به خورد شیرخوارتان ندهید. نگران نباشید، کوچولوی شما خیلی زود به این سبک غذا خوردن علاقه‌مند خواهد شد.
هفته اول
فرنی آرد برنج و بعد حریره بادام
- اولین غذای كمكی كه به شیرخوار داده می‌شود، باید نرم، ساده و با كمترین امكان ایجاد آلرژی باشد به همین دلیل معمولا از برنج استفاده می‌شود كه آن را به صورت فرنی آرد برنج تهیه می‌كنند.
- حریره بادام غذای مناسبی است و اكثر كودكان مزه آن را دوست دارند. حساسیت به بادام درختی كه حریره از آن تهیه می‌شود بسیار كم است و آنچه بچه‌ها ممكن است به آن حساسیت داشته باشند، بادام زمینی و بادام هندی است.
- غذای كمكی در روز اول یك‌بار و باتوجه به میل شیرخوار، یك تا دو قاشق مرباخوری از فرنی آرد برنج است كه صبح بلافاصله پس از تغذیه با شیر مادر داده می‌شود.
- مقدار غذای كمكی در روز دوم در صورت میل و درخواست شیرخوار به دوبار می‌رسد (یك تا دو قاشق مرباخوری صبح و یك تا دو قاشق مرباخوری ظهر) و از روز سوم تا هفتم به تدریج بر تعداد قاشق‌ها اضافه می‌شود تا به 5 تا 10 قاشق مرباخوری برسد.
- در مورد بعضی از شیرخواران كه به نظر می‌رسد فرنی یا حریره بادام را دوست ندارند، می‌توان یك حلقه موز رسیده یا یك تكه سیب درختی را پس از جدا كردن پوست آن، رنده كرده و به فرنی یا حریره بادام اضافه کرد. «به» میوه خوش‌طعمی است و یك قاچ «به» پخته شده می‌تواند طعم غذای كودك را دلپذیرتر كند.
تا قبل از یک‌سالگی نباید از این خوراکی ها به او بدهید:
- عسل، سفیده تخم‌مرغ، شكلات، بادام‌زمینی، خربزه، كیوی، آلبالو، گیلاس، انواع توت (توت فرنگی، توت سفید، شاه‌توت، تمشك)، نوشابه‌های صنعتی، آبمیوه‌‌های صنعتی، قهوه، كاكائو، چیپس، پفك، سوسیس، كالباس و همبرگر از خوراکی‌هایی هستند که خوردن‌شان برای زیر یک‌ساله‌ها ممنوع است.
- مصرف شیرگاو تا پایان 12 ماهگی به عنوان نوشیدنی توصیه نمی‌‌شود ولی مقدار كمی از آن كه در تهیه فرنی، حریره بادام، سوپ و ... مصرف می‌شود، اشكالی ندارد.
هفته دوم
برنامه قبلی + سوپ گوشت
- در این هفته گوشت به برنامه غذایی شیرخوار اضافه می‌شود. نوع گوشت می‌تواند ماهیچه گوسفند، سینه یا ران مرغ یا بوقلمون یا گوشت چرخ‌كرده بدون چربی گوسفند باشد.
- بنابراین وعده‌‌های غذای كمكی شیرخوار در هفته دوم ماه هفتم دوبار در روز و غذای او علاوه بر فرنی یا حریره بادام سوپی است با غلظت ماست كه مخلوطی از برنج و گوشت بوده و یكی، دو روز بعد هویج و سپس به‌تدریج یكی از انواع سبزی‌ها به آن اضافه می‌شود.
- شروع سوپ هم با یك تا دو قاشق مرباخوری است كه در وعده ظهر به كودك داده می‌شود و به تدریج مقدار آن بسته به میل شیرخوار افزایش می‌یابد تا جایگزین فرنی یا حریره بادام وعده ظهر او شود. به این ترتیب كودك در اواخر هفته دوم، صبح‌ها از فرنی یا حریره بادام و ظهرها از سوپ استفاده میکند.
- برای تنوع بخشیدن به محتوای سوپ می‌توان به تدریج از انواع سبزی‌ها مانند جعفری، گشنیز، شوید، كرفس، كدوخورشی، كدوحلوایی، لوبیاسبز و سیب‌زمینی استفاده كرد.
هفته سوم
برنامه قبلی + پوره انواع سبزی‌ها
- تعداد وعده‌‌های غذا در هفته سوم به سه بار در روز افزایش پیدا میکند و شیرخوار علاوه بر فرنی و سوپ، از پوره انواع سبزی‌ها مانند پوره سیب‌زمینی، هویج و ... هم استفاده میکند.
- برای نرم كردن پوره می‌توان ترجیحا از شیر مادر یا شیر پاستوریزه، كره یا هر روغنی كه در دسترس باشد یا كمی آب مرغ یا آب گوشت استفاده كرد.
هفته چهارم
برنامه قبلی همراه با تنوع در تهیه سوپ
- این هفته زمان استفاده از انواع سبزی در تهیه سوپ كودك است.
- تعداد وعده‌‌های غذا سه بار در روز بوده و مانند هفته سوم می‌توان صبح‌ها فرنی، ظهرها سوپ‌‌های متنوع با انواع سبزی‌ها و عصرها نیز پوره یكی از انواع سبزی‌ها را به كودك داد.
پایان هفت ماهگی تا پایان هشت ماهگی
در این ماه برنامه غذایی شیرخوار متنوع‌تر و قوام غذاها بیشتر می‌شود.
هفته اول
ضمن ادامه برنامه قبل، زرده تخم‌مرغ پخته و سفت شده هم به برنامه غذایی شیرخوار اضافه می‌شود. روز اول به اندازه یك نخود از زرده تخم‌مرغ را برداشته با كمی شیر مادر یا آب جوشیده شده، نرم کرده و به شیرخوار بدهید.
- هر روز صبح علاوه بر دادن فرنی یا حریره، مقدار زرده تخم‌مرغ به‌تدریج اضافه می‌شود تا ظرف 10 روز به یك زرده كامل برسد. از آن به بعد، هر روز نصف زرده تخم‌مرغ به كودك داده می‌شود.
- چنانچه كودك از خوردن زرده سفت شده تخم‌مرغ امتناع كند می‌توان آن را در سوپ یا مقدار كمی شیر، رنده كرده و در كره یا روغن زیتون كه داغ شده است ریخت و آن را مرتب به هم زد.
- تهیه زرده تخم‌مرغ به صورت نیمرو اشكالی ندارد اما دادن زرده تخم‌مرغ به شیرخوار به صورت عسلی توصیه نمی‌‌شود.
هفته دوم به بعد
- با اضافه كردن بلغور جو یا حبوبات (عدس و ماش كه هضم آسان‌‌تری دارند) می‌توان تنوع و غلظت سوپ را بیشتر و برای كودك آش‌‌های خوشمزه تهیه کرد. از اواسط ماه هشتم به بعد علاوه بر پوره سبزی می‌توان میوه‌‌های رسیده و نرم مانند سیب، گلابی، هلو، زردآلو، انبه، گرمك، طالبی، آلو، هندوانه و موز سالم و رسیده را به‌تدریج به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کرد.
- آب‌میوه خانگی به اندازه شش تا 12 قاشق مرباخوری در روز اشكالی ندارد كه توصیه می‌شود با لیوان یا فنجان نشكن به شیرخوار داده شود.
- ماست ماده غذایی بسیار مفیدی است كه اكثر شیرخواران آن را دوست دارند
ماه‌‌های نهم و دهم
-بیشتر شیرخواران از 9 ماهگی می‌توانند با دست خودشان غذا بخورند و مایعات را با استفاده از هر دو دست خود از لیوان‌های دسته‌دار بنوشند.
- در این سنین، كودكان می‌توانند از غذاهایی با غلظت بیشتر مثلا حلیم و پلو استفاده کنند و غذاهای انگشتی را با دست خود بردارند. این زمان از نظر ارائه غذاهای جامد نرم بسیار حیاتی است و اگر این غذاها حدود 10 ماهگی ارائه نشود، خطر مشكلات تغذیه‌ای بعدی افزایش پیدا میکند.
- در این دو ماه علاوه بر برنامه غذایی ماه هشتم، نان، ذرت، ماكارونی، رشته فرنگی و سایر حبوبات (به جز نخود و لپه) به برنامه غذایی كودك اضافه می‌شود.
- بنابراین می‌توان انواع سوپ‌ها، آش‌ها، حلیم‌ها و پلوهایی را تهیه كرد كه همراه با گندم، ذرت یا حبوبات باشند. هر سه روز یك‌بار می‌توان یكی از حبوبات را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کرد.
- لوبیاها (چیتی، قرمز، چشم بلبلی، سفید و ...) را قبل از پختن باید از شب قبل خیس كرد و پس از اینكه كاملا پختند به غذا اضافه کرد.
* نان ماده غذایی مفیدی است كه بیشتر شیرخواران آن را دوست دارند. تكه‌هایی از نان (ترجیحا نان سنگك) را می‌توان به دست كودك داد ولی باید او را تحت نظر گرفت.
غذاهای انگشتی یادتان نرود
همان طور كه گفته شد از اواخر هشت ماهگی به بعد كودك قادر است مواد غذایی را با انگشت خود بردارد و به دهان ببرد. این كار كه تغذیه با انگشت نام دارد، سبب تشویق كودك به عمل جویدن و تغذیه توسط خود او می‌شود.
- تغذیه با انگشت خود كودك از هر دو جنبه، چه تكاملی و چه تغذیه‌ای مهم بوده و باید سعی شود غذای كودك با غلظت درست و مناسب سن او تهیه و با روش صحیح به او عرضه شود.
غذاهای انگشتی مورد استفاده در این ماه عبارتند از:
تكه‌‌های كوچك هویج، سیب‌زمینی، كرفس، نخودفرنگی و باقلا سبز، عدس، تكه‌‌های گوشت بدون چربی یا كوفته قلقلی كه كاملا پخته شده و با پشت قاشق له شده باشند. برای نرم كردن همه آنها می‌توان از كمی كره یا خامه هم استفاده كرد.
تكه‌هایی از میوه‌‌های رسیده و سالم فصل مانند سیب، هلو، طالبی، گرمك، گلابی و موز هم مناسب هستند.
توصیه می‌شود هنگام خوردن غذاهای انگشتی، حتما مادر یا مراقب شیرخوار حضور داشته باشد و خوردن كودك را زیر نظر بگیرد.
ماه‌‌های یازدهم و دوازدهم
طی این دو ماه، افزایش تنوع، قوام و غلظت غذاها موجب می‌شود مهارت جویدن كودك بیشتر شود. با آشكار شدن دندان‌ها و تكامل مهارت‌‌های حركتی ظریف، شیرخوار می‌تواند تكه‌هایی از غذا را بكند، بجود، به عقب دهان ببرد و آن را ببلعد. شیرخواری كه هنوز دندان درنیاورده است این كار را با لثه‌ها و آرواره‌‌های خود انجام می‌دهد بنابراین باید این مهارت‌ها را با ارائه غذاهایی كه می‌شود با دستش بردارد و آن را بجود، تقویت كرد.
(هنگام غذاخوردن كودك، حضور و نظارت دقیق مادر یا جانشین او الزامی است)
- در این دو ماه می‌توان انواع كته‌ها، پلوها و خوراك‌ها را در برنامه غذایی شیرخوار گنجاند.
- دفعات تغذیه كمكی مانند ماه‌‌های نهم و دهم، سه تا چهار وعده در روز است و در صورت تمایل شیرخوار، می‌تواند همراه با یك یا دو میان وعده باشد.
- در تهیه غذای كودك باید از یكی از انواع گوشت‌‌های قرمز (گوسفند، گوساله، شتر، جگر) یا گوشت سفید مانند ماهی یا گوشت پرندگان (مرغ، اردك، غاز، كبك و بوقلمون) همچنین تخم‌مرغ، پنیر، غلات، حبوبات و سبزی‌ها استفاده كرد.
- مصرف چغندر، شلغم و اسفناج از ماه یازدهم به بعد مجاز است.
- اضافه كردن گرد نعناع، جعفری، كرفس و چاشنی‌هایی مانند آب لیموترش تازه، آب نارنج تازه یا گرد لیمو امانی در آخرین لحظات پخت غذا، غذای كودك را خوشمزه‌تر می‌كند.
- اضافه كردن نمك هنگام صرف غذا، هنوز توصیه نمی‌‌شود. اصولا محدودیت مصرف نمك برای همه افراد خانواده مفید است.
- به عنوان میان‌وعده می‌توان از تكه‌‌های كوچك میوه، عدسی، نان و خرما، مسقطی، شله‌زرد، انواع حلواهای خانگی (با آرد برنج یا گندم)، بیسكویت‌‌های ساده كه بدون كرم و خامه باشند همچنین بستنی پاستوریزه ساده استفاده كرد.
- نان‌‌های برشته كه بتوان روی آن كره یا ماست چكیده سالم قرار داد همچنین تكه‌‌های كرفس، هویج یا سیب‌زمینی پخته شده همراه با كره نیز میان‌وعده‌‌های مفید و مناسبی هستند.
- یادتان نرود که غذای کودکان زیر یک سال با کمترین میزان نمک و ادویه تهیه می‌شود و به همین دلیل نباید فرزندتان را شریک غذایی کنید که خودتان در طول روز میل می‌کنید.
نکات طلایی
- از پایان شش ماهگی كه غذای كمكی شروع می‌شود تا پایان 12 ماهگی، غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است از این‌رو شیرخوار طی شب و روز به طور مكرر و برحسب تقاضا و تمایل خود همچنین قبل از هر وعده غذای كمكی، با شیر مادر تغذیه شود تا بخش زیادی از انرژی و نیاز او به مواد مغذی و مایعات تامین شود. مجددا توصیه می‌شود غذای كمكی بعد از تغذیه با شیر مادر یا در فاصله تغذیه از دو سینه مادر باشد.
- دادن آب سالم (جوشیده و خنك شده) چند بار در روز توصیه می‌شود.
- معمولا زمان ارائه غذای كمكی به شیرخوار براساس برنامه خواب او تنظیم می‌شود؛ مثلا برای شیرخواری كه حدود ساعت 10 صبح از خواب بیدار می‌شود می‌توان صبحانه را در آن زمان و سایر وعده‌‌ها را در طول روز ادامه داد در این صورت ممكن است آخرین وعده غذایی كمكی به شرطی كه شیرخوار هنوز بیدار باشد به ساعات اولیه شب موكول شود.
- اگر منحنی رشد كودك خوب است و شیر مادر را هم خوب می‌خورد ولی بعضی اوقات میل به خوردن وعده‌‌های اصلی غذا و میان‌وعده ندارد، غذا خوردن در دفعات كمتر اشكالی ندارد ولی اگر این امر ادامه پیدا كند باید با پزشك مشورت شود.
منبع:مجله سیب سبز
برترین ها
ویدیو : برنامه غذایی برای نی نی شیرخوار