اروسی؛ اوج هنر چوب و شیشه : استان کردستان به علت آب و هوای خوبی که دارد ...
استان کردستان به علت آب و هوای خوبی که دارد محل رویش درختان گوناگونی مانند گلابی، گردو، کیکم و سنجد است و این امر باعث شده که مردم این دیار به هنر چوب و کار با چوب اهمیت زیادی دهند و در این هنر استادان و هنرمندان بزرگی مانند استاد مجید نعمتیان، استاد عباس پسر استاد نجار باشی، استاد عبدالحمید نعمتیان، استاد بهزادیان و استاد نعمت الله محمودی را به خود دیده است.
هنر نازک کاری هنری ریزه کاری و نقش و نگار است که این هنر از گذشته دور تا به حال نقش ویژه ای در میان افراد داشته و انتظار می‌رود که در آینده دور پررونق تر شود روز به روز بر زیبای آن افزوده شود.
اکنون در سراسر دنیا هنر نازک کاری کردستان شناخته شده است و سنندج را به عنوان خالق این هنر زیبا می‌شناسند. هنر چوب ریشه در زندگی مردمان این دیار دارد بر اصولی استوار است که همزمان با آداب و سنن و محیط زیست استان تولد و رشد یافته است.
کار با چوب به طور عمده به شش رشته نجاری، نازکاری، نجاری نازک کاری، منبت کاری، معرق کاری و خاتم کاری تقسیم می‌شود که هر کدام زیبای خاص خود را دارد یکی از رشته‌های کهن و زیبای کار با چوب، نجاری نازک کاری یا اروسی سازی است.
صنعت نجاری هنگامی که با هنر طراحی و ظرایف نازک کاری تلفیق شود حاصل آن پدیده ای زیبا و جذاب است که اروسی یکی از از این پدید‌ه‌ها است.
اروسی به درهای اطلاق می‌شود که به حالت کشویی و از پایین به بالا باز می‌شود. هنر اروسی سازی پیوندی بین نازک کاری چوب، شیشه بری و نجاری و طراحی است.
در این هنر، هیچ میخ و چسبی به کار نمی‌رود و تمام نقش و نگار‌ها ی آن به وسیله اتصالات ظریف چوب (کام و زبانه) به هم وصل می‌شوند. برای این کار ابتدا طرح اولیه با اطلاعاتی از هندسه و مثلثات روی کاغذ تهیه می‌شود و سپس با دقت و ظرافت فراوان چوب‌ها بریده می‌شود و شیشه‌ها با مهارت خاصی کنار هم چیده می‌شود و تمام اتصالات با فنون زیبای نجاری به هم متصل می‌شوند.
انواع نقش‌های اروسی
اروسی‌ها دارای نقش‌های متعددی است که دو نوع آن بیشتر از همه در استان کردستان رایج ومتداول بوده است.
* نقش اسلیمی و متداول
همان طور از اسم آن پیداست نقشی است که در اکثر کشورهای اسلامی رایج است و خارجیان آن را به مردم مسلمان نسبت می‌دهند و نقش اصلی آن را از گیاهان گرفته اند و در نقش‌های قالی و نقاشی‌های مختلف نیز دیده می‌شود.
* گره چینی
این نقش دارای نقوش هندسی شکل است که به مرور زمان در دنیای اسلام رایج شده و در کاشی کاری‌ها و آجرنماها کاربرد فراوانی دارد و کل کار با هندسه و مثلثات آمیخته شده است.
اکثر نقش‌های اروسی در انواع مختلف 8،12، 16،24، گره ساخته می‌شود که در استان کردستان 16 رایج و 24 نادر است. هریک ازن قش‌های اصلی که شامل نقش اسلیمی و گره چینی است خود دارای نقش‌هایی فرعی است که در این میان، نقش جقه اهمیت ببیشتری از بقیه دارد.
*نقش جقه
جقه در معنای درخت سرو است که مظهر آزادی است و شکل تقریبی آن را به صورت درخت سرو فرض می‌کنند و سر نقش به صورت خمیده است و بدین معناست که مرد آزاده و آزاد فقط در مقابل معبود سر تسلیم فرود می‌آورد این نقش در استان کردستان بسیار دیده می‌شود و اکثر شیشه‌های آن به رنگ قرمز رنگ است در کل شهرستان فقط یک نمونه رنگ آبی وجود دارد.
استادان قدیمی اروسی ساز
در شهرستان سنندج به اروسی توجه خاصی شده است و به فراوانی در این راه زحمت کشیده اند که بارزترین آنها در هر دوره به ترتیب زمانی که می‌زیستند عبارتند از استاد محمد نجارباشی (قطار چیانی) سازنده اروسی منزل سالار سعید (موزه سنندج) استاد نعمت الله پدر مرحوم استاد مجید نعمتیان سازنده اروسی 3 لگنه ضلع غربی منزل آصف و استاد نجار باشی سازنده اروسی 4 لگنه منزل وکیل. در حال حاضر چون هزینه نصب و تولید اروسی بالارفته است و کاری پرطاقت است کسی به آموختن آن روی نیاروده است و فقط استاد نعمت الله محمودی به آموزش آن همت گمارده است و بسیاری از اروسی‌های گذشته را که در حال نابودی بوده ایشان مرمت و بازسازی کرده است.
اروسی‌های قدیمی
در سنندج اروسی‌های زیادی وجود داشته است که به مرور زمان اکثر آنها از بین رفته است و درحال حاضر می‌توان از اروسی ارزنده ای مانند اروسی7 لگنه موزه سنندج و اروسی‌های عمارت آصف، عمارت خسرو آباد و منزل وکیل، منازل آقایان گله داری و غیاثی یاد کرد که هنوز پا برجا است.
در منازل قدیمی سنندج با توجه به سلیقه صاحب منزل و معمار ساختمان، اروسی‌های گوناگونی ساخته شده است و یا حداقل کتیبه در وردی را به صورت اسلیمی درست می‌کردند.
ویدیو : اروسی؛ اوج هنر چوب و شیشه