فسیل چیست و چگونه تشکیل می شود؟ : یك فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ...
یك فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است
فسیل یا سنگواره
فسیل چیست؟
معناى لغوى فسیل عبارت است از چیزى که از حفارى به دست آمده باشد. به عبارت دیگر فسیل ها، اجساد و بقایا و آثار موجوداتى مى باشند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و همراه با آن ها تحت تاثیر پدیده سنگ شدگى ( دیاژنز ) قرار گرفته اند.
بنابراین فسیل ها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آن ها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان، کرم هاى نرم، ستاره هاى دریایى و غیره ( از نقطه نظر تشریحى ) و آثار و مواد به جامانده از آن ها نظیر فضولات، مدفوع، تخم ها ( آثار طبیعى ) و اثر لانه ها، آشیانه ها، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شود و تمامى این ها به طور مستقیم توسط موجودات که در گذشته مى زیسته اند، به وجود آمده اند. بدین ترتیب براى آن که یک شى فسیل به حساب آید، بایستى بقایا و یا آثار فعالیت زیستى موجودات گذشته باشد.
انواع فسیل ها
به طور کلى فسیل ها را به دو گروه تقسیم مى نمایند :
١. فسیل هاى اندامى
٢. فسیل هاى اثری
منظور از فسیل هاى اندامى، بقایاى حقیقى موجودات زنده مى باشند که در حالات بسیار مساعد شکل آن ها با شکل موجود زنده اصلى اولیه کاملا تطبیق مى کند و تغییر زیادى در آن صورت نگرفته است. اما فسیل هاى اثرى علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شده اند. جاى پاهاى دایناسور، اثرات ناشى از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرآیندهاى حیات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت فسیل در آمده اند همگى جزء فسیل هاى اثرى محسوب مى گردند.
فسیل ماهی
چگونگی تشکیل فسیل
فسیل های بخش های سخت (مانند استخوان ها و دندان ها) به صورت زیر تشكیل شده اند:
1- بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره).
2- با گذشت زمان رسوبات بیشتر و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است.
3- بخش هایی از جانوران كه پوسیده و فاسد نشده (معمولاً بخش های سخت تر مثل استخوان ها و دندان ها) در زیر رسوبات تازه شكل گرفته دفن می شود.
4- در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخش های بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل می شود.
5- بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده تحت یك سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری كه استخوان به آهستگی می پوسد و فاسد می شود، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می كند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می كند. فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد.
6- این فرایند نتیجه اش یك كپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است- یعنی یك فسیل. فسیل همان شكل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است. مقداری از هیدروكسی-اپتی اصلی (یك ماده اصلی سازنده استخوان) باقی می ماند، اگرچه فسیل از سیلیكا (سنگ) اشباع شده.
مکانهای مناسب برای تشکیل فسیل
از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تشکیل فسیل یا سنگوارها می‌توان به حاشیه دلتاها و پیرامون کوه‌های آتشفشانی قدیمی که خاکستر از آنها متصاعد می‌شود و دریاهای کم عمق و یخچال‌ها و باتلاق‌ها نام برد. بیشتر دانشمندان معتقدند که فسیل‌ها در دریاهای قدیمی قرار داشته‌اند و در بین مواد رسوبی قرار گرفته‌اند و در اثر فشار و گرمای زیاد، به این شکل در آمده‌اند.
فسیل برگ سرخس
چرا فسیل ها به رنگ سنگند؟
به خاطر این كه آنها سنگ هستند. یك شیء فسیل شده دقیقاً یك مدل سنگی از یك شیء باستانی است. یك فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است. در طول فرایند فسیل شدن، اتم های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می شوند. به طوری كه یك فسیل همان رنگ (یا تركیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. فسیل ها رنگ های زیادی دارند و از انواع بسیار مختلفی از مواد معدنی ساخته شده اند. رنگ فسیل به این بستگی دارد كه سنگ احاطه كننده چه تركیبی دارد.
همچنین بعضی از فسیل های پوست (و بخش های نرم دیگر) پیدا شده اند. رنگ پوست هم درطول دوره فسیل شدن حفظ نمی شود. همه آنچه كه امروزه باقی مانده یك مدل سنگی از شیء اصلی است.
چگونه فسیل ها را بیابیم؟
تکنیک ها و روش هاى مشخصى وجود دارند که دیرین شناسان از آن ها براى یافتن فسیل ها استفاده مى کنند. نباید اینطور تصور نمود در مکانى که فسیل یافت نمى شود، موجود زنده اى نیز در گذشته در آن جا نمى زیسته است. چه بسا موجودات زنده بسیارى در گذشته در آن مکان زندگى مى کرده اند اما محیط شرایط لازم براى فسیل شدن موجودات را نداشته است. از این رو است که بایستى خیلى خوش شانس باشیم تا بتوانیم فسیل ها را بیابیم.
براى یافتن فسیل قبل از هر جستجو، جمع آورى اطلاعات در مورد فسیلى که به دنبال آن هستیم لازم است. مثلا اگر در جستجوى فسیل هاى گیاهى باشیم اطلاعاتى نظیر این که این فسیل ها در زمان حیات خود چه شرایط زیستى داشته اند و براى فسیل شدن چه مراحلى را گذرانده اند، به ما کمک مى کند که تنها سنگ هاى بخصوصى را جستجو نماییم. به طور کلى آنچه معلوم است احتمال حضور فسیل در سنگ هاى رسوبى به مراتب بیش از سنگ هاى دگرگونى و سنگ هاى آذرین است. بطورى که در بین این سه گروه از سنگ ها قریب به ٩٩% فسیل ها در سنگ هاى رسوبى یافت مى شوند.
گردآوری : بخش علمی پادشا
منابع :
tebyan.net
www.020.ir
fa.wikipedia.org
ویدیو : فسیل چیست و چگونه تشکیل می شود؟