شهادت و وصیت امام محمد باقر (ع) : شهادت و وصیت امام محمد باقر (ع) وصیت امام(ع)شیخ ...
شهادت و وصیت امام محمد باقر (ع)
وصیت امام(ع)
شیخ كلینى در كتاب كافى به سند خود از امام رضا (ع) روایت كرده است كه امام باقر (ع) به هنگام احتضار فرمود:
هنگامى كه بدرود حیات گفتم زمین را برایم بشكافید و قبرى مهیا كنید پس اگر به شما گفتند براى رسول خدا (ص) لحد بوده است، تصدیق كنید.
نگارنده: این فرمایش بدان دلیل بوده است كه امام باقر (ع) شكافتن زمین را از برخى جهات بهتر مى دانسته اگر چه فضیلت لحد بالاتر بوده است.
كلینى به سند خود از امام صادق (ع) نقل كرده است كه فرمود:
پدرم هر آنچه از كتب و سلاح و آثار و امانات انبیاء در نزد خود داشت، به من به ودیعت سپرد. پس چون لحظه وفاتش فرارسید به من گفت: چهار شاهد فرابخوان. من چهار تن از قریش را دعوت كردم كه یكى از آنان نافع مولاى عبد الله بن عمر بود.
پس به من فرمود:
«بنویس این چیزى است كه یعقوب فرزندانش را بدان وصیت كرد كه اى فرزندانم خداوند دین را براى شما برگزید، پس نمیرید مگر آنكه تسلیم رضاى خداوند باشید. »و وصیت كرد محمد بن على به جعفر بن محمد و به وى فرمان مى دهد كه او را به جامه بردى كه هر جمعه در آن نماز مى خواند كفن كند و عمامه اش را بر سرش بندد و قبر او را چهار گوش و با فاصله چهار انگشت از زمین بلندتر قرار دهد و در موقع دفن بندهاى كفن او را باز كند.
سپس به شهود فرمود: بازگردید خداوند شما را رحمت كند!امام صادق (ع) گفت: به پدرم گفتم: اى پدر!در این وصیت چه بود كه بر آن شاهد طلب كردى؟فرمود: پسرم!خوش نداشتم پس از من با تو به نزاع برخیزند به این بهانه كه به تو وصیت نكرده ام و مى خواستم بدین وسیله حجت و دلیلى براى تو قرار داده باشم. در حقیقت امام (ع) مى خواست به این وسیله همگان بدانند كه جعفر بن محمد (ع) ، وصى و جانشین و امام بعد از اوست.
كلینى در كافى به سند خود از امام صادق (ع) روایت كرده است كه فرمود:
پدرم روزى در ایام بیماریش به من گفت: پسرم گروهى از قریشیان ساكن مدینه را بدینجا فراخوان تا آنها را گواه بگیرم. من نیز چنین كردم. پس امام در حضور آنان به من فرمود: اى جعفر هنگامى كه من دنیا را وداع گفتم مرا بشوى و كفن كن و قبرم را چهار انگشت بالاتر از زمین قرار ده و بر آن آب بپاش.
چون گواهان رفتند به پدرم عرض كردم: اگر مرا (در خلوت هم) به این كارها امر مى كردى، انجام مى دادم. چرا درخواستى تا عده اى را به عنوان شاهد به نزدت بیاورم؟ فرمود: پسرم مى خواستم با تو نزاع نكنند. (یعنى در امامت و خلافت از پس من با تو نزاع نكنند و بدانند كه تو وصى منى) .
كلینى در كافى به سند خود از امام صادق (ع) نقل كرده است كه فرمود:
پدرم در وصیتش نوشته بود كه وى را در سه جامه كفن كنم. یكى رداى جمرهاى او بود كه در روز جمعه با آن نماز مىخواند و دو پیراهن دیگر. پس به وى عرض كردم: چرا اینها را مىنویسى؟فرمود: مىترسم مردم با تو از در نزاع وارد شوند و بگویند او را در چهار یا پنج جامه كفن كن اما تو به گفتار آنان راه مرو. عمامه خودم را بر سرم بند و البته عمامه را جزو كفن محسوب مكن بلكه عمامه از چیزهایى است كه بدن را به آن مىپوشانند.
شیخ كلینى در كافى به سند خود نقل كرده است كه امام باقر (ع) وصیت كرد كه هشتصد درهم براى برگزارى مراسم سوگوارى او اختصاص دهند و این كار را از سنت مى دانست. زیرا پیامبر مى فرمود: براى خاندان جعفر طعامى فراهم آرید، آنان نیز به وصیتش عمل كردند.(كتاب: سیره معصومان، ج 5، ص 45،نویسنده: سید محسن امین،ترجمه: على حجتى كرمانى)
شهادت امام باقر (ع)
امام باقر (ع) پس از عمرى تلاش در میدان بندگى خدا و احیاى دین و ترویج علم و خدمات اجتماعى به جامعه اسلامى، در روز هفتم ماه ذو الحجه سال 114 (1) رحلت كرد.
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آراى دیگرى نیز وجود دارد.دسته اى از مورخان سال 117 (2) و بعضى سال 118 (3) و گروه اندكى سالهاى 116 (4) و 113 (5) و 115 (6) و 111 (7) را یاد كرده اند، اما بیشترین منابع تاریخى سال 114 (8) را متذكر شده اند.
منابع روایى و تاریخى علت وفات آن حضرت را مسمومیت دانسته اند، مسمومیتى كه دسته اى حكومت امویان در آن دخیل بوده است. (9)
از برخى روایات استفاده مى شود كه مسمومیت امام باقر (ع) به وسیله زین آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونه اى كه بدن آن گرامى از شدت تأثیر سم بسرعت متورم گردید و سبب شهادت آن حضرت شد. (10)
در این كه چه فرد یا افرادى در این ماجراى خائنانه دست داشته اند، نقلهاى روایى و تاریخى از اشخاص مختلفى نام برده اند.بعضى از منابع، شخص هشام بن عبد الملك را عامل شهادت آن حضرت دانسته اند. (11)
بخشى دیگر، ابراهیم بن ولید را وسیله مسمومیت معرفى كرده اند. (12)
برخى از روایات نیز زید بن حسن را كه از دیر زمان كینه هاى عمیق نسبت به امام باقر (ع) داشت، مجرى این توطئه به شمار آورده اند. (13)
به طور مسلم وفات امام باقر (ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملك رخ داده است، (14) زیرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجرى استمرار داشته، و آخرین سالى كه مورخان در وفات امام باقر (ع) نقل كردهاند 118 هجرى مى باشد. (15)
با این كه نقلها بظاهر مختلف است، اما با اندكى تأمل در منابع روایى و تاریخ، بعید نمى نماید كه همه آنها به گونه اى صحیح باشد زیرا عامل شهادت آن حضرت لازم نیست یك نفر باشد بلكه ممكن است افراد متعددى در شهادت امام باقر (ع) دست داشته اند كه هر روایت و نقل، به یكى از آنان اشاره كرده است.
با توجه به برخوردهاى خشن و قهر آمیز هشام با امام باقر (ع) و عداوت انكار ناپذیر بنى امیه با خاندان على (ع) شك نیست كه او در از میان بردن امامباقر (ع) ـ اما بشكلى غیر علنى ـ انگیزهاى قوى داشته است.
بدیهى است كه هشام براى عملى ساختن توطئه خود، از نیروهاى مورد اطمینان خویش بهره جوید، از این رو ابراهیم بن ولید (16) را كه عنصرى اموى و دشمن اهل بیت (ع) است به استخدام مى گیرد و او امكانات لازم را در اختیار فردى كه از اعضاى داخلى خاندان على (ع) بشمار مى آید و مى تواند در محیط زندگى امام باقر (ع) بدون مانع راه یابد و كسى مانع او نشود، قرار دهد، تا به وسیله او برنامه خائنانه هشام عملى گردد و امام به شهادت رسد.
امام باقر (ع) این چنین به شهادت رسید و به ملاقات الهى شتافت و در بقیع، كنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) و عموى پدرش حسن بن على (ع) مدفون گشت. (17)
پى نوشتها:
1 ـ فرق الشیعة 61، اعلام الورى به جاى ماه ذو الحجة، ماه ربیع الاول را یاد كرده است .ر ك: ص .259
2 ـ تاریخ یعقوبى 2/320، تذكرة الخواص 306، الفصول المهمة 220، اخبار الدول و آثار الاول 11، اسعاف الراغبین 195، نور الابصار، مازندرانى 66 و...در بسیارى از این منابع، مطلب به صورت «قیل» یاد شده است.
3 ـ كشف الغمة 2/322، وفیات الاعیان 4/174، تاریخ ابى الفداء 1/248، تتمة المختصر 1/248، اعیان الشیعة 1/ .650
4 ـ المختصر فى اخبار البشر 1/203، تتمة المختصر 1/ .248
5 ـ مرآة الجنان 1/ .247
6 ـ كامل ابن اثیر 5/ .180
7 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/ .152
8 ـ طبقات الكبیر 5/238، اصول كافى 2/372، تاریخ قم 197، ارشاد مفید 2/156، دلائل الامامة 94، تاج الموالید 118، مناقب 4/210، سیر اعلام النبلاء 4/409، الانوار البهیة 126، تاریخ ابن خلدون 2/23، عمدة الطالب 137، شذرات الذهب 1/149، و...
9 ـ الصواعق المحرقة 210، احقاق الحق 12/154، اسعاف الراغبین بهامش نور الابصار 254، مثیر الاحزان، جواهرى .244
10 ـ الخرائج و الجرائح، راوندى 2/604، مدینة المعاجز 349، بحار 46/329، مستدرك الوسائل 2/ .211
11 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/152، مصباح كفعمى .522
12 ـ سبائك الذهب 74، دلائل الامامة 94، مناقب ابن شهر آشوب 4/210، الفصول المهمة 220، الانوار البهیة .126
13 ـ منابع یاد شده در پاورقى شماره .1
14 ـ تاریخ یعقوبى 2/320، مروج الذهب 3/219، الانوار البهیة 126، اعیان الشیعة 1/ .650
15 ـ در كتاب اخبار الدول و آثار الاول ص 111 شهادت امام باقر (ع) در خلافت ابراهیم بن ولید دانسته شده است، ولى چنان كه توضیح داده شد وفات آن حضرت در خلافت هشام بوده و ابراهیم بن ولید مىتوانسته است از مجریان نقشه هشام به شمار آید.
16 ـ ابراهیم بن ولید بن عبد الملك، بعدها در سال 129، به خلافت رسید، ولى خلافتش دیرى نپایید و پس از هفتاد روز كشته شد.ر ك: تاریخ الخلفاء، سیوطى .254
17 ـ فرق الشیعة 61، اصول كافى 2/372، ارشاد مفید 2/156، دلائل الامامة 94، اعلام الورى 259، كشف الغمة 2/327، تذكرة الخواص 306، مصباح كفعمى 522، شذرات الذهب 1/149 و...
از برخى منابع استفاده مىشود كه آن حضرت، هنگام رحلت در شهر مدینه نبوده است، بلكه در محلى به نام حمیمه از روستاهاى نواحى مكه یا شام بوده، پس از شهادت، آن گرامى را به مدینه منتقل كرده اند.
ر ك: وفیات الاعیان 4/174، المختصر فى اخبار البشر 1/203، احقاق الحق 12/ .152
كتاب: زندگى سیاسى امام باقر (ع)، ص 22
نویسنده: احمد ترابى
منبع:aviny.com
ویدیو : شهادت و وصیت امام محمد باقر (ع)