تهران گردی: کاخ گلستان : کاخ گلستان یكی از تاریخی‌ترین بناهای پایتخت است كه ...
کاخ گلستان یكی از تاریخی‌ترین بناهای پایتخت است كه به تخت نشینی پادشاهان زیادی را به خود دیده است؛ دست‌کم 7 پادشاه سلسله قاجار.
پادشا: این ماه فرصت مناسبی است برای اینکه شهرتان را خوب ببینید. شمایی که در شهرهای دیگرزندگی می‌کنید هم اگر به هر دلیلی عازم پایتخت شدید این دیدنی‌ها را از دست ندهید.
نگین پایتخت
کاخ گلستان یكی از تاریخی‌ترین بناهای پایتخت است كه به تخت نشینی پادشاهان زیادی را به خود دیده است؛ دست‌کم 7 پادشاه سلسله قاجار. از زمان شاه طهماسب صفوی، آن‌وقت که این قریه خوش آب و هوا گذرگاهی بود برای رسیدن به زیارت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در ری، تهران مورد توجه قرار گرفت و دورش حصاركشی و صاحب برج و بارو شد و ارگ سلطنتی که کاخ گلستان زیر مجموعه آن بود، شکل گرفت. کریمخان زند در ایوان تخت مرمر که قدیمی‌ترین بنای موجود در مجموعه گلستان است، بعد از پیروزی بر محمدحسن خان قاجار، بارعام داد و به عنوان «وکیل‌الرعایا» زمام ایران زمین را به دست گرفت. این ایوان که از یک سنگ بسیار بزرگ مرمر یک پارچه تراش خورده ساخته شده، همان‌جایی است که به دستور آغا محمدخان، فاتح کینه‌توز تاج وتخت، پس از نبش قبر خان زند استخوان‌هایش را در آن دفن می‌کنند تا همیشه زیر پای خان قاجار باشد. کاخ گلستان محل سکونت همه هفت پادشاه سلسله قاجاری بود و در اوایل دوران رژیم پهلوی هم به عنوان اقامتگاه سلطنتی استفاده می‌شد، اما امروزه موزه‌ای است در شمار میراث ملی ایران که هر رهگذری می‌تواند از تماشایش بهره ببرد. 
خورشید عمارت‌ها
شمس‌العماره هم از نظر نقشه، شکل ظاهری، آرایش داخلی، آینه کاری‌ها، نقاشی‌ها،گچبری‌ها،دیوار و سقف‌های آن و هم از حیث نمایش شیوه‌های مختلف و متنوع تزیینات داخلی بناها، در ایران بی‌نظیر است و در واقع نمونه‌ای کامل از معماری و تزیینات داخلی آن دوره از تاریخ ایران به حساب می‌آید. نمای بیرونی کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فردی دارد و هر دیوار دارای طرح و رنگ‌آمیزی خاصی است. در این کاشی‌کاری‌ها بیشتر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده که شاخصه رنگ‌های جدید کاشی کاری در این دوران در ایران است. امروزه فقط طبقه نخست آن برای بازدیدکنندگان قابل تماشاست. شما می‌توانید نمای داخلی‌اش را از داخل مجموعه کاخ گلستان و نمای خارجی اش را از خیابان ناصرخسرو ببینید.
تفرج در تاریخ
شما اینجا و در این فضا با امیرکبیر همگام می‌شوید، لحظه‌های انشای فرمان
مشروطه رادر ذهن‌تان به تصویر می‌کشید، چشم‌اندازتان همان می‌شود که کمال
الملک می‌دید و در یک کلام، زیبایی های کم نظیر بزرگ‌ترین شاه نشین پایتخت
را می‌بینید وقتی در این کاخ قدم می‌زنید و سرک می‌کشید به گوشه و کنار
باغ باصفایش.
بخش‌های مختلف این مجموعه در حال حاضر عبارتند از: ایوان تخت‌مرمر،
خلوت کریمخانی، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آینه ، تالار
عاج یا سفره خانه، تالاربرلیان یا تشریفات، ساختمان کتابخانه، عمارت
شمس‌العماره، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن، تالار الماس، کاخ ابیض و
چادر خانه.هر کدام اینها که نام بردیم برای خودش داستانی دارد و هنرمندان
بزرگی در ساختنش همت کرده اند وتماشایش شیرینی مخصوص خودش را دارد. وقت
بازدید اگر راهنماها سراغتان نیامدند، حتما شما از آنها کمک بخواهید تا
دانش‌شان را در اختیارتان بگذارند. علاوه برآن، خواندن شرح و توضیحاتی را
که پای اشیا یا در ورودی ساختمان‌ها و تالارها نوشته‌اند، از دست ندهید.
دربین
تمام دیدنی‌های کاخ گلستان اما شمس‌العماره پرحکایت‌ترین بناهای آن است؛
اولین بنای چند طبقه پایتخت که نامش را می‌گذارند خورشید عمارت‌ها. در
اولین خیابانی که شهر به خود می‌دید و می‌شد نام خیابان رویش گذاشت؛ خیابان
ناصریه آن روز و ناصرخسروی امروز. خیابان و عمارتی که هر دو از سر تفریح
ناصرالدین شاه و بعد از بازگشت از اولین سفرش به فرنگ ساخته شدند.
محمدحسن
خان اعتماد السلطنه 10 سال پس از افتتاح این بنا، در وصف آن در روزنامه
ایران که آن‌وقت هم متعلق به دولت بود، می‌نویسد:«... خیابان شمس‌العماره
یكی از بهترین بناها و زیباترین کوچه‌های تهران است. این کوچه یک دروازه از
آخر باغ و عمارت بادگیر و شمس‌العماره دارد که شاه اغلب از این در سوار
شده و به تفرج می‌روند. از هر طبقه مردم درآنجا تا 3 ساعت از شب رفته مشغول
گردش هستند. طرف راست کوچه ، دکاکین و خانه‌های مردم و طرف چپ دیوار «
قلعه ارگ» است و در آخر منتهی می‌شود به سردر و در مدرسه مبارکه دارالفنون ،
تحتانی این عمارت دواخانه‌ای است مشتمل بر هر قسم و هرجور دواهای ایرانی و
فرنگی و دواسازی‌های معتبر در اینجا حاضر هستند. مرتبه فوقانی آن
لابراتوار وعکاسخانه عامه (عکاسخانه عمومی ) است که هر کس بخواهد عکس خود
را بیندازد به آنجا می‌رود و عکاسان ایرانی در کمال مهارت مشغول کار
می‌شوند. همه روزه جمعیتی از عموم مردم برای تحصیل دواها، ادویه و انداختن
عکس به این مکان می‌آیند و انتهای این کوچه می‌رسد به دروازه بسیار عالی و
ممتازی که بنایی است بسیار خوب و همه از کاشی‌های بسیار ممتاز ساخته شده
که منتهی می‌شود به میدان توپخانه جدید.»
دروازه تاریخ
در میدان امام خمینی(ره) دروازه زیبا و با شکوهی است که بسیاری به نام «دروازه تهران» آن را می‌شناسند. این بنا هرگز دروازه شهر نبوده اما تنها دروازه قجری بازمانده در پایتخت است ودری می‌گشاید به زیباترین محوطه تاریخی در دل شهر؛ باغ ملی یا میدان مشق.
زمانی‌كه احمدشاه هنوز پادشاه ایران بود و رضاخان، سردار سپه دروازه باغ ملی در سال 1304 ساخته شد. برای همین وقتی رضا خان تاج و تخت را از قجرها گرفت، تمام تلاشش را برای از بین بردن نمادهای قاجاری در شهر انجام داد. این دروازه از تاراج او محفوظ ماند، چون خودش در دوره سردارسپهی آن را ساخته بود. تماشای این بنا که یادآور دروازه‌های تهران قدیم وتنها بنای سبک دروازه‌ای کلاه فرنگی به جا مانده از گذشته پایتخت است، از داخل مجموعه باغ ملی، چیز دیگری است.
این دروازه تا سال‌های اولیه دهه 70 به میدان امام خمینی(ره) باز بود و ماشین‌ها از زیر آن عبور می‌كردند و آنقدر سطح خیابان را در طول سال‌ها آسفالت ریخته بودند كه بیش از نیم متر از دروازه را بریده بودند. بعد از سال 1376 این دروازه بسته شد، تردد ماشین را در آن ممنوع کردند و نیم متر بریده شده پایین دروازه را به آن بازگرداندند.
مشق هنر در میدان مشق
معماری این بنا کار استاد جعفر خان معمار کاشانی است. سفت کاری‌هایش توسط استاد اسماعیلی، ستون‌ها به دست استاد کریم منیژه و کاشی‌های آن نیز توسط مرحوم استاد خاک نگار مقدم ساخته شده است. دروازه از سمت چپ با دری کوچک و از طریق پلکانی به اتاقکی می‌رسد که درست بالای دروازه ساخته شده است. از کاربری‌هایی که از ابتدا برای این اتاقک در نظر گرفته شده بود، نقاره خانه بوده است. کاشی‌کاری‌هایش جز آنهایی که آیات قرآن و شعر است، مثل نقش توپ و تفنگ، نشان‌دهنده کاربری نظامی این مجموعه است. در سال 1386، سازمان میراث فرهنگی، مراسم روز جهانی «بنا و حفاظت از ابنیه» را در باغ ملی برگزار کرد و همچنین روی پله‌های ساختمان وزارت امور خارجه کنسرت با شکوهی با صدای «علیرضا قربانی» اجرا شد تا بخشی از ظرفیت های این میدان برای تبدیل شدن به یک پاتوق فرهنگی نمایان شود؛ میدانی که حالا بعد از گذشت دهه‌های طولانی از عمرش تبدیل شده به فضایی که فقط برای آدم‌ها تعریف دارد نه برای ماشین‌ها.
تاریخ فشرده در یك میدان
محدوده باغ ملی که روزگاری سربازخانه مرکزی در آن واقع بود و نظامیان در آن مشق نظام می‌کردند، حالا پر از بناهای شکوهمند و دیدنی است. موزه وزارت پست و تلگراف که به لحاظ وسعت، اولین موزه ایران است، ساختمان سابق شهربانی کل کشور که امروز در اختیار دانشکده هنر دانشگاه تهران است، وزارت امور خارجه، موزه و کتابخانه ملک که گنجینه‌ای از نسخ خطی، کلکسیون تمبر و سکه و هنرهای ظریفه است و بنای اولیه شرکت ملی نفت، جایی که بعد از ملی شدن صنعت نفت، پرچم انگلیس را از فرازش پایین کشیدند و در حال حاضر ساختمان شماره ۳ وزارت امور خارجه است. هر کدام اینها نه تنها صفحه‌های تاریخ معاصر ماست بلکه بسیار دیدنی هم هست. باغ ملی که محدود می‌شود به خیابان‌های امام‌خمینی(ره)، سی‌تیر، فردوسی و سرهنگ سخایی، براساس مصوبه دولت در سال 84 به عنوان مجموعه موزه‌های ملی ایران شناخته و قرار شد تحت حمایت دولت قرار گیرد تا ساختمان‌هایش مرمت شوند و با نظارت میراث فرهنگی هر كدام تبدیل به یك موزه شوند، برای همین در آن حوالی موزه‌های زیادی پیدا می‌کنید.
ویدیو : تهران گردی: کاخ گلستان