ترک ها «ملانصرالدین» را تصاحب كردند! : ملانصرالدین به عنوان یك ضد قهرمان طنز ...
ملانصرالدین به عنوان یك ضد قهرمان طنز و لطیفه‌گویی و حاضر‌جوابی شهرتی هشتصد ساله دارد.او شیرین گفتار، نرم خوی، مهربان و صبور است.حماسه‌سرایی نمی‌كند، حرف‌های قلنبه سلنبه نمی‌زند و در نزد ما ایرانی‌ها آن قدر آشنا و خودمانی و نزدیك به نظر می‌رسد كه گاهی تصور می‌كنیم در میان ما زندگی می‌كند. روزنامه تهران امروز: ملانصرالدین به عنوان یك ضد قهرمان طنز و لطیفه‌گویی و حاضر‌جوابی شهرتی هشتصد ساله دارد.او شیرین گفتار، نرم خوی، مهربان و صبور است.حماسه‌سرایی نمی‌كند، حرف‌های قلنبه سلنبه نمی‌زند و در نزد ما ایرانی‌ها آن قدر آشنا و خودمانی و نزدیك به نظر می‌رسد كه گاهی تصور می‌كنیم در میان ما زندگی می‌كند.
فرق عمده او با ما شهروندان دهه90 خورشیدی در این است كه او بر مركبی چون الاغ صبور و وفادارش سوار است كه به راستی تنها موجودی است كه به او دروغ نمی‌گوید و هماره در خدمت او و خانواده قرار دارد تا جایی‌كه گرسنگی را نیز تحمل می‌كند و ملا برای فریبش عینك سبز رنگی سر چشمانش می‌زند كه كاه را یونجه ببیند.ولی ما كه امروزه مركبی چون اتومبیل زیر پا داریم، برده خودرو خود هستیم و گوش به فرمان و بنده او كه باید چندین برابر ساكنان كشورهای همسایه خرج خرید بنزین و روغن آن بكنیم.
حكایت‌های خواجه نصرالدین حال و هوای ایرانی دارد؛ ایران بزرگی كه از جیحون تا انطاكیه درازا داشته است.حكایت‌های نصرالدین شبیه مینیاتورهای ایرانی است كه دنباله سنگ نقش‌های تخت جمشید و طاق بستان و نیشابورند، دنباله طاق‌های قوسی و گنبدهای ایرانی‌اند.خانه ملانصرالدین، چشمه و قنات محله‌اش، خانواده‌اش، اصطبل خر و قاطرش، مزرعه‌اش، همه و همه، قصه نزدیك و آشنایی در فرهنگ ماست.همه كارهای خواجه ایرانی مابانه است.اگر مسقط الرأس و زادگاه و محل نشو و نمای نصرالدین را شهر بخارا بدانیم، كدام شهر ایرانی‌تر از بخارا كه نرشخی مولف تاریخ بخارا، با آن شرح و بسطی كه می‌دهد، ایرانی بودنش را ثابت می‌كند؟
ملانصرالدین شكل و ظاهر ایرانی دارد
ملانصرالدین، اصلیتی ایرانی و شكل و ظاهر ایرانی دارد.آدم وقتی تصاویر ملا را می‌بیند، نظایر او رادر ایران، چه در شهر و چه در روستا حتی در دهه90 خورشیدی زیاد مشاهده می‌كند: شوخ، عمیق و متلك‌پران كه گاهی خود را عمدا به ساده لوحی می‌زند.
اینها گوشه‌هایی از كتاب «ملانصرالدین شوخ‌ترین هوشمند ایرانی» با تحقیق، پژوهش و گردآوری شهریار ماكان تخلص برگزیده خسرو معتضد مورخ معاصر است.پیش از این نیز داستان‌های ملانصرالدین به صورت گزینشی از سوی ناشران منتشر می‌شد، اما این اولین بار است كه همه داستان‌هایی كه به ملانصرالدین منتسب است با مقدمه و شرحی بر این شخصیت جمع‌آوری شده است. كتاب «ملانصرالدین شوخ‌ترین هوشمند ایرانی»، مقاله‌ای از «عباس اقبال آشتیانی» درباره ایرانی بودن ملانصرالدین در بر دارد و این مجموعه 170 حكایت از حكایت‌های این طنزپرداز تاریخی است كه معتضد حدود 10 حكایت آن را به نوول برگردانده و بازنویسی كرده است.تصویر ساز این كتاب «حسین رحیم‌خانی» است كه در لا به لای حكایات كاریكاتورهایی از ملا را به تصویر كشیده است.
از كودكی با ملانصرالدین آشنا شدم
خسرو معتضد در گفت‌وگو با تهران امروز دلایل پرداختن به موضوع ملانصرالدین را تلاش برای احیای وی در ادبیات عامیانه برمی شمرد و می‌افزاید: «شش ساله بودم كه پدرم كتابچه مصور ملانصرالدین دوبله و ترجمه شده به فارسی را به من هدیه داد.كتابچه‌ای بود مجله مانند، چاپ رنگی روی و پشت جلد با تصاویر یك رنگ و چند صفحه دورنگ به نام داستان‌های ملانصرالدین و این برای نخستین بار بود كه با چهره جالب و تماشایی ملانصرالدین آشنا شدم.» وی در ادامه از جفاهایی كه بر واژه «ملا» رفته است می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در سال‌های پیش شما كلمه ملا نمی‌توانستی بگویی یا بنویسی.چرا كه آن را توهین می‌دانستند، اساسا شناختی از واژه ملا نبود.ملا در گذشته یعنی فرهیخته، درس خوانده، هوشمند.یعنی فیلسوف، لیسانس، فوق لیسانس و شخصی كه سروكارش با كتاب است.اما امروزه وضع مواجهه با این واژه بهتر شده.»
متاسفانه سال‌هاست كشورهای دور و نزدیك سعی دارند ملیت این شخصیت را به خود نسبت دهند و تلاش ترك‌ها برای قلمداد كردن خواجه نصرالدین به عنوان یك ترك از سال 1951 /1330 هـ.ش از طریق مطبوعات تركیه آغاز شد و جراید و مجلات ایران در همان زمان به این جعل هویت اعتراض كردند اما این اعتراض به جایی نرسید و اكنون ملانصرالدین نیز مانند جلال الدین محمد رومی دارای شناسنامه تركی شده است.
نصرالدین خصوصیات ترك‌ها را ندارد
معتضد در این باره به تهران امروز می‌گوید: «امروز كه می‌شنوم دولت همسایه عزیز، ملانصرالدین را از آن خودش معرفی می‌كند، سكوت را جایز نمی‌دانم.ملا ترك نیست، خصوصیات تركان را ندارد و آن قدر صاحب ذوق و قریحه و قادر و سرشار است كه دیوانی در وصف انواع اغذیه و اشربه می‌سراید.» این مورخ معاصر ادامه می‌دهد كه بیش از 120 سال پیش نیز خانم مادام دیولافوا هنگامی كه در سفرهای طولانی خود در ایران پای سخن یكی از نقادان می‌نشیند، از زبان او می‌شنود كه ملانصرالدین در ایران سال‌های پایانی قرن 19 میلادی در عصر ناصرالدین شاه همچنان در قید حیات است.در كاشان است، در یزد است، در اصفهان است و در رشت است...ملا از شهرهای مختلف ایران بزرگ سر در می‌آورد، اما هیچ جا نقطه و نشانه‌ای از مهاجرت او به آسیای صغیر نمی‌یابیم كه بتوان برای او صبغه ترك عثمانی بودن قایل شویم.»
ملانصرالدین نماد سازگاری ایرانی
این پژوهشگر تاریخ می‌افزاید: «ملانصرالدین نماد سازگاری ایرانی است وی وقتی دستش كوتاه است تسلیم می‌شود.بی‌انصافی است كه گفته شود ملانصرالدین ترك بوده است، این هوشمند ایرانی از مفاخر كشور است.اصلیتی ایرانی و شكل و ظاهر ایرانی دارد.ملانصرالدین ترك‌ها چهره آشنایی ندارد.حتی به رسم ترك‌های قدیم سبیلش را می‌تراشد و ریش روی زنخ باقی می‌گذارد و ما باید برای حفظ این شخصیت به عنوان بخشی از ادبیات شفاهی ایران تلاش كنیم.»
معتضد در این اثر به این موضوع اشاره كرده كه ملانصرالدین اهل تركیه نیست و در فلات ایران دفن است، حتی ملانصرالدین از طرف یونسكو به رسمیت شناخته شده و قهرمان كشورهای فارسی زبان است.
وی همچنین یادآور می‌شود كه داستان‌هایی درباره ملانصرالدین در كشورهای همسایه ما مشهور است.چند نویسنده روسی هم درباره ملانصرالدین نوشته‌اند.در جایی دیگر از كتاب آمده است كه این كشورها و دولت‌هایی كه سعی می‌كنند ملانصرالدین را از خود معرفی كنند غافل از آنند كه آن همه زیركی و ظرافت طبع و خود را به تخر خر زدن و به ظاهر چشم از حقایق دوختن، آن همه تقیه و رویه كاری، با آن همه زرنگی با واقعیات تلخ روبه روشدن و خود را از مهلكه رهاندن و ساختن با نیك و بد تنها در خصلت و فضیلت ایرانی وجود دارد و شكیبایی‌اش جوهره ایرانی را نشان می‌دهد.خسرو معتضد درباره منابع حكایات آورده شده در كتاب می‌گوید: «منابع، تمام داستان‌ها در مورد ملانصرالدین است، كتاب‌هایی كه در ایران و در نشریات یونسكو، مجلات قدیمی، داستان‌های قدیمی و سرمقاله‌هایی كه به ملانصرالدین اشاره داشته، چاپ شده است.» «ملانصرالدین شوخ‌ترین هوشمند ایرانی» در قطع رحلی با 384 صفحه مصور، در سال‌جاری از سوی انتشارات البرز منتشر شده است.
ویدیو : ترک ها «ملانصرالدین» را تصاحب كردند!