تحلیل زیبا کلام از سخنان اخیر رهبری: احیاء نخست وزیری به سود نظام است :     ما ...

 

 

ما می توانیم نخست وزیر و رئیس جمهور منتخب مجلس داشته باشیم ولی دموكراسی نداشته باشیم.خیلی از نظام های ریاستی یا پارلمانی، غیردموكراتیك اند.در انگلستان، نظام پادشاهی حاكم است. در آن جا رئیس جمهوری در كار نیست و مردم نخست وزیر را هم انتخاب نمی كنند و فقط نمایندگان مجلس را انتخاب می كنند؛ ولی نظام سیاسی انگلستان یكی از دموكراتیك ترین نظام های سیاسی دنیاست.پس مساله شكل اولویت ندارد.

صادق زیباكلام معتقد است كه بحث " احتمال احیاء پست نخست وزیری در نظام سیاسی ایران " از سوی رهبری نظام، عمدتاً ناشی از تجربه رابطه روسای جمهوری با مقام رهبری در 22 سال گذشته مطرح شده است.

وی بر این باور است كه دلایلی چون اختلافات قوای مجریه و مقننه و نیز ضرورت ممانعت از بروز حاكمیت دوگانه در نظام سیاسی ایران، از دیگر عوامل موثر در مطرح شدن این موضع بوده است.

متن زیر گفتگوی عصرایران است با صادق زیباكلام درباره انگیزه ها و پیامدهای احیاء پست نخست وزیری در نظام جمهوری اسلامی ایران.

به نظر شما دلیل طرح موضوع احیاء احتمالی پست نخست وزیری از سوی رهبری در شرایط فعلی چیست؟

تجربه شخصی ایشان از حیث رابطه رهبر و رئیس جمهور در 22 سال گذشته،  تجربه خاصی بوده است. آیت الله خامنه ای با آقای هاشمی در باب مسائل اقتصادی كشور، اختلافات عمیقی داشتند. آقای هاشمی اصرار داشت كه اقتصاد ایران از یك اقتصاد دولتی به اقتصاد باز و آزاد تغییر كند و می خواست مدلی را كه  در تركیه، مالزی، برزیل و آرژانتین تجربه شده، در ایران اجرا كند اما رهبری موافق اجرای مدل اقتصاد غربی نبودند.

در دوره آقای خاتمی، اوضاع سیاسی از جهاتی برای رهبری نامطلوب تر از دوران ریاست جمهوری هاشمی بود؛ زیرا اصلاح طلبان دولت و مجلس را در اختیار گرفته بودند. 16 سال گذشت و احمدی ن‍ژاد به قدرت رسید. زمانی كه احمدی نژاد به قدرت رسید، رهبری احساس كردند كه اوضاع برای پیشرفت كشور مهیا شده است؛ زیرا اصلاح طلبان كنارر رفته بودند و اقای هاشمی هم دچار نوعی بازنشستگی زودرس شده بود.

در دوره اول ریاست جمهوری احمدی نژاد، اگر رهبری نارضایتی هایی از عملكرد احمدی نژاد داشتند ولی هنوز اوضاع از نظر ایشان نامطلوب نبود. اما در چهار سال دوم، كه مشی احمدی نژاد به وضوح تغییر كرد و در صدد تعیین رئیس جمهور آینده برآمد و علیرغم مخالفت رهبری، احمدی نژاد هر چه بیشتر به اسفندیار رحیم مشایی نزدیك شد و تمهیداتی فراهم كرد تا مجلس نهم را كاملاً در دست بگیرد، رهبری رضایت اولیه شان از ریاست جمهوری احمدی نژاد را از دست دادند.

اگر به جای رئیس جمهور، نخست وزیر بالاترین مقام اجرایی كشور باشد، مشكل اختلاف دیدگاه رهبر و رئیس جمهور حل می شود؟

قدرت مانور نخست وزیر كمتر از رئیس جمهور است. حركت مجلس در خط سیر ترسیم شده از سوی رهبری، معمولاً آسان تر است. منهای مجلس ششم، رهبری هیچ گاه نسبت به مجلس موضع انتقادی نداشته اند. نخست وزیر منتخب مجلسی شبیه مجالس پنجم، هفتم و هشتم، در نظام ما نخست وزیر ایده آلی می شود كه در رابطه اش با رهبری مشكلی ایجاد نمی شود.

بحث احیاء پست نخست وزیری بحثی معطوف به آینده است. یعنی قرار نیست با عملی شدن این طرح، اختلاف نظرهای فعلی رهبری و بالاترین مقام اجرایی حل شود.   

مقصود من هم این نیست كه این ایده قرار است سال آینده اجرا شود. ولی بعد از رحلت امام خمینی(ره)، كمابیش نوعی ناهماهنگی در سیاست های كلان نظام وجود داشته كه این امر محصول اختلاف نظر روسیای جمهور با رهبری بوده است.

رهبری معتقدند كه این دوگانگی باید حل شود. یعنی سیاست های خرد و كلان نظام در زیر مجموعه ولی فقیه قرار بگیرند. در صورتی كه مردم رئیس جمهوری را انتخاب كنند كه هماهنگی لازم با رهبری را نداشته باشد، این دوگانگی رفع نمی شود. در واقع مقام معظم رهبری می خواهند مشكل دوگانگی مذكور را در بلندمدت حل كنند.

در واقع تز ایشان  ممانعت از حاكمیت دوگانه است؟

بله، دقیقا. در این جا فقط بحث رابطه رئیس جمهور و رهبری در میان نیست. نخست وزیر منتخب مجلس، بالطبع در جهت سیاست های كلی مجلس حركت می كند.

پس به نظر شما اختلاف شدید بین قوای سه گانه، بویژه مجلس و دولت، یكی از دلایل طرح این موضوع است.

بله. اصطكاك و دوگانگی موجو بین آقای احمدی نژاد و مجلس هم در طرح این موضع خیلی اهمیت دارد. دوگانگی موجود بین مجلس و دولت، دغدغه ای است كه به طرح موضوع احیاء پست نخست وزیری منجر شده است. این دوگانگی نوظهور هم نیست. در زمان بنی صدر هم مجلس و رئیس جمهور به شدت با هم مشكل داشتند.

رهبری گفته اند در آینده " احتمالاً " دور نظام پارلمانی می تواند احیا شود. این قید " احتمالاً "، ممكن است پروژه احیاء مقام نخست وزیری در نظام سیاسی ایران را به پروژه قریب الوقوع بدل كند؟

ممكن است این ایده به تدرج دامن گستر شود. قبلاً هم برخی از نمایندگان مجلس چنین بحثی را مطرح كرده بودند. اما اینكه بلندمدت بودن اجرای این پروژه به چه معناست، بحث دیگری است. شاید منظور از بلند مدت بودن در این جا، سه سال بعد باشد كه قرار است انتخابات ریاست جمهوری مجدداً برگزار شود.

پس ممكن است دیر یا زود شاهد تغییر قانون اساسی باشیم.

بله، لازمه این امر تغییر قانون اساسی است.

احتمال دارد كه بازنگری در قانون اساسی به تغییرات دیگری در این  قانون نیز بیانجامد؟

ممكن است كه اختیارات شورای نگهبان و مجلس، كه قرار است نخست وزیر را انتخاب كند، بیشتر شود.

از چشم اندازی دموكراتیك، احیاء نظام پارلمانی را به نفع كشور می دانید یا خیر؟

ما می توانیم نخست وزیر منتخب مجلس داشته باشیم ولی دموكراسی نداشته باشیم. می توانیم رئیس جمهور داشته باشیم ولی باز هم دموكراسی نداشته باشیم. خیلی از نظام های ریاستی یا پارلمانی در دنیا، غیردموكراتیك اند.

در انگلستان، نظام پادشاهی حاكم است. در آن جا رئیس جمهوری در كار نیست و مردم حتی نخست وزیر را هم انتخاب نمی كنند. مردم فقط نمایندگان مجلس را انتخاب می كنند؛ ولی با این حال، نظام سیاسی انگلستان یكی از دموكراتیك ترین نظام های سیاسی دنیاست. در نظام سیاسی آمریكا هم رئیس جمهور وجود دارد و این نظام، نظامی  دموكراتیك است. پس مساله شكل در این جا اولویت ندارد.

البته شاید احیاء پست نخست وزیری از جهاتی بهتر باشد؛ زیرا وقتی كه مجلس نخست وزیر را انتخاب می كند، شان و جایگاه مجلس افزایش می یابد. اگر چنین شود، می توان امیدوار بود كه در آینده، انتخابات مجلس در ایران خیلی دموكراتیك تر شود و شورای نگهبان مانع از ورود نمایندگان مستقل به مجلس نشود..../تحلیل:عصرایران

ویدیو : تحلیل زیبا کلام از سخنان اخیر رهبری: احیاء نخست وزیری به سود نظام است