اگر نوزاد زود به دنیا آمد چه کنیم؟ : یكی از عوامل اصلی تعیین‌كننده رشد سالم ...
یكی از عوامل اصلی تعیین‌كننده رشد سالم كودك، تغذیه مادر هنگام بارداری و رشد جنین تا پایان زمان بارداری است. در همین راستا وزن هنگام تولد یكی از حساس‌ترین و رایج‌ترین شاخص‌های بهداشتی برای ارزیابی نوزادان و شاخص سلامت نوزاد است. اختلالات رشد در این دوران عامل مهم وزن كم هنگام تولد و البته افزایش مرگ و میر و عوارض دوران كودكی است. وزن نوزاد در بدو تولد بیانگر 2 عامل طول مدت بارداری و رشد جنین است.
از آنجا که اندازه بدن نه‌تنها در دوران جنینی بلكه در سراسر دوران كودكی متناسب با سن است و رشد جسمی و روحی كودك در 2 سال اول زندگی و دوران بلوغ بسیار سریع و در مواقع دیگر رشد آهسته‌تر است، توجه به تغذیه نوزادی که کم وزن به دنیا می‌آید، اهمیت زیادی دارد. دکتر اکبر کوشانفر، متخصص كودكان و استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره اهمیت این موضوع توضیح می‌دهد.
چه نوزادی کم وزن به حساب می‌آید؟
بنابر تعریف سازمان جهانی بهداشت وزن تقریبی نوزادان طبیعی بین 3200- 3000 گرم بوده كه دختران 200 گرم از پسران كم‌وزن‌تر هستند. چنانچه نوزادی هنگام تولد كمتر از 2500 گرم متولد شود، كم‌وزن نامیده می‌شود امانوزاد با وزن تولد 1500 گرم بسیار كم‌وزن و كمتر از 1000 گرم شدیدا كم‌وزن است. وزن كم هنگام تولد یك مشكل مهم بهداشت جهانی و پرهزینه است و سازمان جهانی بهداشت شیوع نوزادان كم‌وزن در ایران را 8 درصد گزارش كرده است.
چه عواملی بر تولد نوزاد نارس موثر است؟
عوامل مختلفی در تولد نوزادان كم‌وزن موثرند.عوامل روانی و عاطفی و آمادگی والدین برای تولد نوزاد خواسته یا ناخواسته یکی از عوامل قابل تامل است. میزان تحصیلات والدین و میزان آگاهی مادر در تغذیه دوران بارداری و شیردهی، چگونگی ویار و نحوه زایمان به خصوص زایمان زودرس سزارین، چند قلوزایی و تغذیه فرزندان نیز می‌تواند در تولد نوزاد کم وزن موثر باشد چنانکه عوامل اقتصادی، درآمد خانواده، شغل و فرهنگ خانواده، عوامل زیست‌محیطی، محل زندگی، آلودگی آب به نیترات، آلودگی هوا و مسمومیت با فلزات سنگین مانند سرب و كادمیوم، آلودگی صوتی و وجود نیروگاه‌های برق در اطراف منزل هم تاثیر چشمگیری در تولد نوزاد کم وزن دارد.
اهمیت شیر مادر
تغذیه با شیر مادر آنقدر مهم است كه در فعالیت‌های ملی و بین‌المللی مورد توجه است. توصیه می‌شود مادر در دوران بارداری به همراه همسرش توسط پزشك كودكان ویزیت شده و درباره مزایای شیر مادر در سلامت كودك ذهن مادر آماده شود تا در تغذیه فرزندش موثر باشد. همچنین باید از برجسته بودن نوك سینه مادر مطمئن شد. آكادمی طب كودكان آمریكا در بیانیه خود می‌گوید همه نوزادان نارس باید شیر مادر خود را دریافت كنند.در تحقیقاتی نشان داده شده نوزادان نارسی كه از شیر مادر تغذیه می‌كنند به عفونت‌های بیمارستانی و عوارض گوارشی كمتر مبتلا می‌شوند. تغذیه با شیر مادر می‌تواند از كمبود قند خون نوزاد و زردی نوزادان نارس جلوگیری کند.
خطرات در کمین نوزادان نارس
مهم‌ترین عوارض نوزادان نارس عبارت است از افزایش مرگ و میر مانند عوارض تنفسی، هیپوكسی، عوارض عفونی و صدمات مغزی نوزادان، فلج مغزی و عوارض دوران كودكی (اختلالات یادگیری، مشكلات شنوایی، دیدن و حركتی) بهره هوشی پایین‌تر، مشكلات رفتاری مانند اختلالات بیش‌فعالی، حواس‌پرتی، عدم تمركز دوران كودكی و كیفیت زندگی نامناسب و مشكلات تغذیه‌ای . بنابراین وزن هنگام تولد همیشه یك معیار مهم برای بررسی‌های كلینیكی و مداخلات بهداشتی درمانی به منظور یافتن علل موثر است و مهم‌ترین مسئله پیشگیری از تولد نوزادان نارس و كم‌وزن و جلوگیری از صدمات جسمی و روانی كودكان به حساب می آید .
تغذیه با شیر مادر از همان روز اول
مادرانی كه در بیمارستان بستری بوده یا نوزادشان در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است، باید شیرشان را 6 تا 12 ساعت بعد با پمپ الكتریكی بدوشند و هر 6 تا 8 ساعت این كار را تكرار كنند. مادرانی كه نوزاد نارس به دنیا می‌آورند اكثرا روزهای اول با كاهش شیر مواجه هستند و فقط چند قطره شیر از سینه‌شان خارج می‌شود كه نباید نگران و ناامید باشند زیرا با تغذیه خوب، استراحت، تجویز مكمل‌ها و تماس پوست مادر با پوست نوزاد شیر این مادران افزایش می‌یابد. عوامل ایمنی بخش در شیرمادر نوزاد نارس بیشتر است و عملكرد سیستم ایمنی شیرخواران نارس را بهبود می‌بخشد. همچنین تماس پوست مادر و شیرخوار غلظت آنتی‌بادی‌های شیرمادر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
تجویز شنبلیله برای مادران
شیر دادن نوعی جریان عرضه و تقاضاست. شیر در صورتی تولید می‌شود كه كودك شیر بخورد و میزان شیری كه می‌خورد به بدن می‌فهماند كه چه مقدار شیر نیاز دارد. دمپیریدون و متوكلوپرامید به عنوان شیرافزا در افزایش شیر مادر بسیار موثر است. شیرافزاهای گیاهی مانند شنبلیله هم ظرف مدت 24 تا 72 ساعت در بیشتر مادران شیر را زیاد كرده است. در یك مطالعه مشخص شد مادرانی كه از چای سبز همراه شنبلیله، رازیانه و برگ تمشك استفاده كرده بودند، نسبت به آنهایی كه فقط چای معمولی نوشیده بودند، شیرشان تقریبا دوبرابر شده بود.
این کودکان حتما باید شیرمادر بخورند
علاوه بر خواص کلی شیر مادر از جمله داشتن مواد ضد میکروبی از دسته‌های مختلف، مواد ضد التهابی و سهل الهضم بودن آنها، شیر مادرانی که نوزاد نارس به دنیا آورده‌اند، با شیر مادرانی که نوزاد آنها به موقع متولد شده، متفاوت است. به طور کلی میزان پروتئین شیر مادران نوزادان نارس بیش از مادران نوزادان رسیده است. به همین دلیل است که برای نوزادان با وزن تولد کم، شیر مادر خود آنها مناسب‌ترین شیر است چرا که نوزادان نارس به پروتئین بیشتری نیاز دارند، به ویژه در خلال ماه‌های اول شیردهی این اختلاف بیشتر است. مطالعات زیادی نشان داده بسیاری از مواد ضد میکروبی و مواد معدنی مانند سدیم، کلر، منیزیم و آهن در شیر مادران نوزادان نارس در مقایسه با شیر مادران دارای نوزادان رسیده، بیشتر است. توجه داشته باشید که نوزادان با وزن تولد کم علاوه بر تغذیه با شیر مادر باید آهن، ویتامین‌های E,C,D,A و اسید فولیک و ویتامین‌های گروه B را نیز دریافت کنند.
نکات مهم در شیردهی موثر
یکی از مهم‌ترین مواردی که در بهبود روند رشد نوزاد نارس بسیار اهمیت دارد برقراری ارتباط عاطفی میان کودک و مادرش است. تماس بلافاصله بعد از زایمان بین مادر و نوزاد نارس و استنشاق شیر مادر نقش مثبت در تغذیه نوزاد نارس دارد.
هنگامی كه نوزاد در تماس با پوست شكم و سینه مادر قرار می‌گیرد، اغلب بدون كمك، سینه مادر را پیدا كرده وتغذیه و مكیدن را شروع می‌كند بنابراین تماس پوستی در ساعت‌های اول بسیار مهم است. تغذیه با شیر مادر در حال حاضر یك ساعت بعد از تولد در نظر گرفته شده است. حتی اگر نوزاد نارس در كنار مادر نباشد باید شیر مادر دوشیده و با قطره‌چكان داده شود.
هرچه شیرخوار از سینه مادر تغذیه كند شیر مادر بیشتر می‌شود. هم‌اتاقی مادر و نوزاد، باعث می‌شود گریه و گرسنگی نوزاد مورد توجه و پیوندعاطفی مادر قرار گیرد و كیفیت خواب مادر و نوزاد بهتر می‌شود و نوزاد بهتر وزن می‌گیرد.
تغذیه نوزاد بر اساس میل نوزاد تنظیم‌كننده تغذیه است. حجم شیر مادر از روز سوم بیشتر شده و قند خون تنظیم و زردی نوزاد كمتر می‌شود. پستانك یا گول‌زنك یا بطری شیر برای نوزاد ممنوع است و برای نوزاد نارس در صورت ضعف مکیدن باید از فنجان، قاشق، قطره‌چكان یا سرنگ برای رساندن مكمل به شیرخوار استفاده شود.
منبع:مجله سیب سبز
ویدیو : اگر نوزاد زود به دنیا آمد چه کنیم؟