آیا اقتصاد ایران دچار خشکی اعتبارات شده؟ : خشکی اعتبارات (Credit ...
خشکی اعتبارات (Credit Crunch) اصطلاحی است که به کاهش به یک باره اعطای وام‌ها (یا اعتبار) از طرف بانک‌ها در نتیجه نبود اعتبارات اطلاق می‌شود.
خشکی اعتبارات معمولا باعث کاهش میزان اعتبارات به صورت مستقل از افزایش نرخ بهره می‌گردد. در چنین شرایطی، رابطه میان نرخ بهره و میزان اعطای اعتبارات تغییر می‌کند، به صورتی که میزان اعتبارات در هر نرخ بهره‌ای کم می‌آید.
برای اینکه بتوان جواب سوال بالا را داد ابتدا باید دید چه عاملی باعث به وجود آمدن این پدیده می‌گردد. منبع سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در اقتصاد، پس‌انداز است. در واقع پس‌انداز‌ها منابع واقعی هستند که از طرق مختلف (اعطای وام و...) در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند تا برای پیشبرد اهداف خود از آنها استفاده کنند. سوالی که باید در اینجا مطرح شود این است که پس نقش دولت چیست؟ مگر دولت یا بانک مرکزی با در اختیار داشتن حق انتشار و تولید پول قادر به ایجاد منابع نیستند؟
برخلاف نظر جریان اصلی اقتصاد هیچ گاه سرمایه‌گذاری نمی‌تواند بیشتر از پس‌انداز باشد مگر در کوتاه‌مدت و با نتیجه‌ای فاجعه بار. بیایید فرض کنیم که دولت با به وجود آوردن اعتبارات جدید این توهم را در جامعه به وجود آورد که منابعی بیشتر از حد واقعی در اقتصاد وجود دارند. نتیجه چه خواهد بود؟ بیایید نتیجه این اقدام را در دو گروه پس‌انداز‌کننده‌ها و سرمایه‌گذاران بررسی کنیم.
پس‌اندازکنندگان با انگاشت وفور منابع دیگر تمایل چندانی برای پس‌انداز بیشتر نخواهند داشت و بدین ترتیب میزان واقعی منابع نه تنها بیشتر نخواهد شد، بلکه کاهش نیز خواهد یافت. از طرفی سرمایه‌گذاران با چنین انگاشتی دست به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و با افق زمانی طولانی‌تر خواهند زد. چون منابعی که توسط دولت به وجود آمده به شکل اعتبارات در اختیار بنگاه‌ها گذاشته می‌شود، آنها نیز از این اعتبارات برای سرمایه‌گذاری‌های خود استفاده خواهند کرد.
ولی ارزش این اعتبارات از کجا ناشی می‌شود؟ مگر نه اینکه ارزش پول یا هر اعتبار دیگری از منابع واقعی موجود در اقتصاد نشات می‌گیرد؟ حال اگر میزان این اعتبارات بیشتر شود در حالی که منابع واقعی در جامعه نه تنها بیشتر نشده، بلکه کمتر نیز شده است، بدیهی است که ارزش این اعتبارات رو به کاهش خواهد گذاشت تا برابر با ارزش منابع واقعی گردد. این زمانی است که پدیده خشکی اعتبارات به وقوع می‌پیوندد. تا زمان کوتاهی قبل از این مقدار اعتبارات موجود در جامعه ارزش بسیار بیشتری نسبت به زمان حال داشتند و تمامی سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس ارزش موهومی اعتبارات انجام شده بود، ولی حال که ارزش آنها بسیار کاهش یافته است (به ارزش واقعی بازگشته است) سرمایه‌گذاران برای به انجام رساندن پروژه‌های خود به اعتبارات جدید نیاز خواهند داشت و این در حالی است این اعتبارات از اول وجود نداشته‌اند. بدین ترتیب پروژه‌ها نیمه تمام رها خواهند شد.
بنگاه‌ها قادر به باز پرداخت وام‌ها نخواهند بود و بانک‌ها با کمبود اعتبارات روبه‌رو خواهند شد. سپرده‌گذارانی که برای بازپس گیری پس‌اندازهایشان به بانک‌ها مراجعه می‌کنند متوجه این کمبود شده و کم‌کم ترس عمومی بین مردم گسترش خواهد یافت در نتیجه بانک‌ها با مراجعه بیش از حد پیش بینی شده سپرده‌گذاران مواجه شده و رو به ورشکستگی خواهند گذاشت.
باید توجه شود که این بحران مربوط به عملکرد نامناسب یک یا چند بانک و موسسه مالی نیست، بلکه ناشی از توهم بی‌جایی است که دولت با به وجود آوردن اعتبارات مصنوعی به وجود آورده بود. هنگامی که در بازار اطلاعات نادرست منتقل شود مطمئنا فاجعه‌ای در انتظار خواهد بود. به همین دلیل است که نه تنها چند بانک، بلکه تمامی بانک‌ها نادرست عمل خواهند کرد و با یک مشکل جدید مواجه خواهند شد: خشکی اعتبارات.
بدین ترتیب خشکی اعتبارات ناشی از ایجاد اعتبارات مصنوعی توسط دولت و در نتیجه ایجاد توهم وفور منابع برای آحاد اقتصادی نشات می‌گیرد. حال در مورد ایران می‌توانیم به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا می‌توان مشکلات اخیر به وجود آمده در بانک‌ها را ناشی از خشکی اعتبارات دانست یا خیر.
دولت نهم در سال‌های گذشته با تشویق بانک‌ها برای گسترش اعتبارات و اعطای وام به آحاد اقتصادی (مانند صنایع زودبازده و غیره) دست به ایجاد اعتبارات جدید در اقتصاد زد. مخصوصا با بالارفتن قیمت نفت انگیزه نیز برای پیشبرد اقتصاد با رشد صنعت افزایش یافت، بنابراین سیل عظیمی از اعتبارات به صنعت تزریق شد. ولی همانطور که در بالا نیز اشاره شد با بازگشت ارزش اعتبارات به ارزش واقعی حال اقتصاد ایران با کمبود شدید اعتبارات مواجه است و البته طبیعی است که راه مقابله با این مشکل ایجاد اعتبارات جدید نیست.
ویدیو : آیا اقتصاد ایران دچار خشکی اعتبارات شده؟