حکمت شماره 126 : وَ قالَ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا یَذُمُّ ...

وَ قالَ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا یَذُمُّ الدُّنْیا: أَیُّهَا الذّامُّ لِلدُّنْیَا ‏الْمُغْتَرُّ ‏بِغُرُورِهَا ‏الْمُنْخَدِعُ‏ ‏بِأَباطِیلِها أَتَغْتَرُّ بِالدُّنْیا ثُمَّ تَذُمُّها، أَنْتَ ‏الْمُتَجَرِّمُ‏ ‏عَلَیْها أَمْ هِىَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَیْکَ؟ مَتَى ‏اسْتَهْوَتْکَ‏ أَمْ مَتى غَرَّتْکَ؟ ‏أَبِمَصارِع‏ ابائِکَ مِنَ ‏الْبِلى، أَمْ بِمَضاجِعِ أُمَّهاتِکَ تَحْتَ ‏الثَّرى، کَمْ ‏عَلَّلْتَ‏ بِکَفَّیْکَ؟ ‏وَ ‏مَرَضْتَ‏ بِیَدَیْکَ؟ ‏تَبْغِى‏ لَهُمُ الشِّفاءَ، وَ ‏تَسْتَوْصِفُ‏ لَهُمُ الْأَطِبّاءَ ‏غَداةَ ‏لا ‏یُغْنِى‏ ‏عَنْهُم‏ ‏دَواؤُکَ‏ ،وَ ‏لا ‏یُجْدِى‏ ‏عَلَیْهِمْ‏ ‏بُکاؤُکَ‏ لَمْ یَنْفَعْ أَحَدَهُمْ ‏إِشْفاقُکَ‏، وَ لَمْ تُسْعَفْ ‏فِیهِ‏ ‏بِطِلْبَتِکَ‏، وَ لَمْ تَدْفَعْ عَنْهُ بِقُوَّتِکَ! وَ قَدْ ‏مَثَّلَتْ‏ ‏لَکَ‏ ‏بِهِ‏ ‏الدُّنْیا ‏نَفْسَکَ‏، وَ بِمَصْرَعِهِ مَصْرَعَکَ. إِنَّ الدُّنْیا دارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَها، وَ دارُ عافِیَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْها، وَ دارُ غِنىً لِمَنْ ‏تَزَوَّدَ ‏مِنْها، وَ دارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِها، مَسْجِدُ أَحِبّاءِ اللَّهِ، وَ مُصَلّى مَلآئِکَةِ اللَّهِ، وَ مَهْبِطُ وَحْىِ اللَّهِ، وَ مَتْجَرُ أَوْلِیاءِ اللَّهِ، اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَةَ، وَ رَبِحُوا فِیهَا الْجَنَّةَ. فَمَنْ ذا یَذُمُّها وَ قَدْ اذَنَتْ‏ ‏بِبَیْنِها، وَ نادَتْ بِفِراقِها، وَ ‏نَعَتْ‏ نَفْسَها وَ أَهْلَها، فَمَثَّلَتْ لَهُمْ بِبَلائِهَا الْبَلاءَ، وَ شَوَّقَتْهُمْ بِسُرُورِها إِلَى السُّرُورِ؟! ‏راحَتْ‏ بِعافِیَةٍ، وَ ‏ابْتَکَرَتْ‏ ‏بِفَجِیعَةٍ، تَرْغِیباً وَ تَرْهِیباً و تَخْوِیفاً وَ تَحْذِیراً، فَذَمَّها رِجالٌ غَداةَ النَّدامَةِ، وَ حَمِدَها اخَرُونَ یَوْمَ الْقِیامَةِ، ذَکَّرَتْهُمُ الدُّنْیا ‏فَذَکَرُوا، وَ حَدَّثَتْهُمْ فَصَدَّقُوا، وَ وَعَظَتْهُمْ فَاتَّعَظُوا.

ترجمه دشتی

و درود خدا بر او فرمود: (شنید مردی دنیا را نکوهش می‏کند) توبیخ نکوهش‏کننده دنیا ای نکوهش‏کننده دنیا، که خود به غرور دنیا مغروری و با باطلهای آن فریب خوردی، فریفته دنیایی و آن را نکوهش می‏کنی؟ آیا تو در دنیا جرمی مرتکب شدی؟ یا دنیا به تو جرم کرده است؟ کی دنیا تو را سرگردان نمود؟ و در چه زمانی تو را فریب داد؟ آیا با گورهای پدرانت که پوسیده‏اند؟ یا آرامگاه مادرانت که در زیر خاک آرمیده‏اند؟ آیا با دو دست خویش بیماران را درمان کرده‏ای؟ و آنان را پرستاری نموده در بسترشان خوابانده‏ای؟ درخواست شفای آنان را کرده، و از طبیبان داروی آنها را تقاضا کردی؟ در آن صبحگاهان که داروی تو به حال آنان سودی نداشت، و گریه تو فایده‏ای نکرد، و ترس تو آنان را فایده‏ای نداشت، و آنچه می‏خواستی به دست نیاوردی، و با نیروی خود نتوانستی مرگ را از آنان دور کنی. دنیا برای تو حال آنان را مثال زد، و با گورهایشان، گور تو را به رخ کشید. تعریف خوبیها و ویژگیهای دنیا همانا دنیا سرای راستی برای راست‏گویان، و خانه تندرستی برای دنیاشناسان و خانه بی‏نیازی برای توشه‏گیران، و خانه پند، برای پندآموزان است، دنیا سجده‏گاه دوستان خدا، نمازگاه

فرشتگان الهی، فرودگاه وحی خدا، و جایگاه تجارت دوستان خداست، که در آن رحمت خدا را به دست آوردند، و بهشت را سود بردند. چه کسی دنیا را نکوهش می‏کند؟ که جدا شدنش را اعلان داشته، و فریاد زد که ماندگار نیست، و از نابودی خود و اهلش خبر داده است، پس با بلای خود بلاها را نمونه آورد، و با شادمانی خود آنان را به شادمانی رساند. شامگاه به سلامت گذشت، و بامداد با مصیبتی جانکاه بازگشت، تا مشتاق کند، و تهدید نماید و بترساند و هشدار دهد. پس مردمی در بامداد با پشیمانی دنیا را نکوهش کنند، و مردمی دیگر در روز قیامت آن را می‏ستایند، دنیا حقائق را به یادشان آورد، یادآور آن شدند، از رویدادها برایشان حکایت کرد، او را تصدیق نمودند، و اندرزشان داد، پند پذیرفتند.

ترجمه فیض الاسلام

امام علیه‏السلام هنگامی که شنید مردی دنیا را نکوهش می‏نمود (در ستودن دنیا) فرمود: ای نکوهنده دنیا که به نیرنگ او فریفته شده‏ای و به ناراستیهایش گول می‏خوری! آیا به دنیا فریفته شده‏ای و آن را نکوهش می‏نمائی، تو بر آن جرم و گناه می‏نهی یا دنیا بر تو جرم می‏نهد؟ از کجا و چه وقت دنیا تو را سرگردان نمود، یا کی فریبت داد؟ آیا به جاهای برخاک افتادن پدرانت و پوسیده شدن آنها یا به خوابگاههای مادرانت زیر خاک؟ چه بسیار با دستهای خود (به تنهائی برای بهبود درد بیمارانت) یاری نمودی، و چه بسیار با دستهایت (بیماران را) پرستاری کردی؟ برای آنان بهبودی طلبیدی، و (پس از تشخیص و به دست آوردن درد) از اطباء فائده دار و پرسیدی، بامداد داروی تو ایشان را بی‏نیاز نمی‏کرد (بهبودی نمی‏داد) و گریه (رنج) تو بر آنان سود نداشت، و ترس تو هیچیک از آنها را فائده نبخشید، و درباره او به خواست خود نرسیدی (شفاء نیافت) و به توانائی خویش (بیماری و مرگ را) از او دور ساختی! و دنیا او را (که هر چند کوشش نمودی از چنگ مرگ نرست) برای تو سرمشق قرار داد، و هلاک شدن او را هلاک شدن تو (تا بدانی با تو آن خواهد کرد که با او نمود) محققا دنیا سرای راستی است برای کسی که (گفتار) آن را باور دارد، و سرای ایمنی (از عذاب الهی) است برای کسی که فهمید و آنچه را که خبر داد دریافت، و سرای توانگری است برای کسی که از آن توشه بردارد (پیرو خدا و رسول باشد) و سرای پند است برای کسی که از آن پند گیرد، جای عبادت و بندگی دوستان خدا (پرهیزکاران) و جای نماز گزاردن (یا درود فرستادن و طلب آمرزش نمودن) فرشتگان خدا، و جای فرود آمدن وحی (پیغام) خدا، و جای بازرگانی دوستاران خدا است که در آن رحمت و فضل (او را) به دست آورده و سودشان بهشت بود، پس کیست دنیا را نکوهش می‏کند در حالی که (مردم را) به دوری خود (از آنها) آگاه ساخت، و به جدائی خویش نداء داد، و خود و اهلش (مردم) را به فناء و نیست شدن خبر داد، پس برای ایشان به گرفتاری خود گرفتاری (آخرت) را نشان داد، و آنان را به شادی خویش به شادی (آخرت) آرزومند گردانید؟! شب می‏کند با تندرستی (که شخص بر اثر آن در آسایش و خوشی است) و بامداد کند درختی و اندوه برای ترغیب و خواستاری (طاعت و کار آخرت) و ترس و بیم و بر حذر بودن (از معصیت و نافرمانی) پس در بامداد پشیمانی (رستاخیز که اعمال آشکار می‏گردد) گروهی از مردم (بدکاران) آن را نکوهش می‏نمایند (از آن در رنج و افسردگی باشند) و دیگران (نیکوکاران) روز قیامت آن را بستایند (از آن خشنودند) که دنیا (آخرت را) یادآوریشان کرد و آنان هم (آن را) به یاد آوردند، و آنها را خبر داد و ایشان هم تصدیق نمودند، و آنان را پند داد و آنها هم پذیرفتند (و به سعادت جاوید رسیدند).

ترجمه سید جعفر شهیدی

(و شنید مردی دنیا را نکوهش می‏کند فرمود:) ای نکوهنده جهان، فریفته به نیرنگ آن، به ژاژهایش دلباخته و به نکوهشش پرداخته. فریفته دنیایی و سرزنشش می‏نمایی؟ تو بر دنیا دعوی گناه داری، یا دنیا باید بر تو دعوی کند که گنهکاری؟ دنیا کی سرگشته‏ات ساخت و چسان به دام فریبت انداخت؟ با خفتنگاههای پدرانت که پوسیدند؟ یا با خوابگاههای مادرانت که در خاک آرمیدند؟ چند کس را با پنجه‏هایت تیمار داشتی؟ و چند بیمار را با دستهایت در بستر گذاشتی؟ بهبود آنان را خواهان بودی، و دردشان را به پزشکان می‏نمودی. بامدادان، که دارویت آنان را بهبودی نداد، و گریه‏ات آنان را سودی. بیمت آنان را فایدتی نبخشید، و آنچه خواهانش بودی به تو نرسید، و نه به نیرویت بیماری از آنان دور گردید. دنیا از او برایت نمونه‏ای پرداخت، و از هلاکتجای وی نموداری ساخت. دنیا خانه راستی است برای کسی که آن را راستگو انگاشت، و خانه تندرستی است آن را که شناختش و باور داشت، و خانه بی‏نیازی است برای کسی که از آن توشه اندوخت، و خانه پند است برای آن که از آن پند آموخت. مسجد محبان خداست، و نمازگاه فرشتگان او، و فرود آمد نگاه وحی خدا و تجارتجای دوستان او. در آن آمرزش خدا را به دست آوردند و در آنجا بهشت را سود بردند. چه کسی دنیا را نکوهد حالی که بانگ برداشته است که جدا شدنی است، و فریاد کرده است که ناماندنی است، گفته است که خود خواهد مرد و از مردمش کسی جان به در نخواهد برد. با محنت خود از محنت برای آنان نمونه ساخت، و با شادمانی‏اش آنان را به شوق شادمانی انداخت. شامگاه به سلامت گذشت و بامداد با مصیبتی جانگداز برگشت، تا مشتاق گرداند و بترساند، و بیم دهد و بپرهیزاند. پس مردمی در بامداد پشیمانی بدگوی او بودند و مردمی روز رستاخیز او را ستودند. دنیا به یادشان آورد، و یادآور شدند. باآنان سخن گفت و گفته او را راست داشتند. و پندشان داد، و از پند او بهره برداشتند.