نگرانی از اشتیاق دانشجویان به تحصیل در خارج : در پی ابراز نگرانی ...
در پی ابراز نگرانی برخی مسوولان از تحصیل بی‌رویه دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های خارجی ، وزارت علوم به طور صریح این نگرانی‌ها را بی‌مورد دانست و حتی «چرخه نخبگان» را برای ارتقای وضعیت علمی كشور مفید خواند.
مارسلان قربانی ، معاون بین‌الملل وزیر علوم با رد تمامی آمارهای اعلام شده از مهاجرت مغزها خبر داد كه پذیرش دانشگاه‌های خارجی كاهش یافته است، وی می‌گوید: «امكانات خوبی برای ادامه تحصیل در داخل كشور از سوی وزارت علوم فراهم شده و هم‌اكنون بنیاد نخبگان برای حمایت از استعدادهای درخشان در حال فعالیت است.»
ظرفیت كمی و كیفی دانشگاه‌های كشور در سال‌های اخیر به صورت تصاعدی رشد داشته و تعداد صندلی‌های دانشگاه‌ها برای ادامه تحصیل داوطلبان چنان افزایش یافته كه خبر می‌رسد برخی صندلی‌ها خالی مانده است.
بنابراین وزارت علوم توانسته امكانات تحصیل در داخل را به نوعی فراهم كند، اما با وجود چنین تلاش‌هایی، براحتی نمی‌توان منكر هر گونه مهاجرت دانشجویان و كاهش تمایل آنها به ادامه تحصیل در خارج شد.
هفته‌نامه برنامه كه از سوی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری منتشر می‌شود در گزارشی به نقل از صندوق بین‌المللی پول چند ماه قبل اعلام كرد كه سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ ایرانی تحصیل‌كرده از كشور خارج می‌شوند كه به معنی خروج سالانه ۵۰ میلیارد دلار ارز از كشور است.
از سوی دیگر استاندار كرمان هم در نشست بررسی مشكلات دانشگاه بین‌المللی بم، زمانی كه می‌خواست از مزایای دانشگاه‌های بین‌المللی سخن بگوید، از اعزام سالانه حدود ۲ هزار دانشجو به خارج خبر داد.
حتی اگر این آمارهای غیركارشناسی و اغلب متضاد را رد كنیم، در جستجوی منابع آماری به گفته‌های گذشته قائم مقام معاون دانشجویی وزارت علوم برمی‌خوریم كه گفت: روزانه ۱۰۰ نفر برای گرفتن تاییدیه مدرك و ارسال به دانشگاه‌های خارج به وزارت علوم مراجعه می‌كنند.
كمی رسمی‌تر می‌توان به سخنان اخیر معاون دانشجویی وزارت علوم اشاره كرد كه بنابر آمارهای رسمی ۶۰ هزار دانشجوی ایرانی در خارج مشغول تحصیلند كه ۷۵۰۰ نفرشان در هند و ۱۰ هزار نفر نیز در مالزی و اكراین تحصیل می‌كنند.
البته پاییز سال قبل هم در میزگرد «فرار مغزها، چالش یا فرصت» كه با حضور جمعی از استادان دانشگاه‌های داخل برگزار شد، استادانی از دانشگاه امیركبیر و صنعتی شریف نسبت به افزایش تمایل ایرانی‌ها برای تحصیل به خارج اعلام خطر كردند.
● چرا مهاجرت؟
هرچند پژوهش جامعی درباره میزان خروج متقاضیان برای تحصیل در خارج وجود ندارد و هنوز حتی وزارت علوم هم بر وجود چنین پژوهشی صحه نگذاشته، اما بسیاری از افرادی كه در حال حاضر به طور مكرر در آموزشگاه‌های زبان مشغول فراگیری زبان خارجی هستند و بسیاری از افرادی كه در آزمون‌های متوالی تافل و آیلتس در تهران و شهرستان‌‌ها شركت می‌كنند، برای خروج و ادامه تحصیل بی‌میل نیستند.
آمنه كلاهی ۲۸ ساله و كارشناس ارشد مهندسی پزشكی است. او كه در یك موسسه زبان و در كلاس‌های آیلتس شركت می‌كند و برای پذیرش در دانشگاه‌های خارجی به حداقل نمره ۵/۶ نیازمند است، می‌گوید: «متاسفانه ظرفیت‌های داخل بسیار ناچیز است، هر دانشگاهی فقط ۳ یا ۴ نفر در دوره دكتری می‌پذیرد كه بارها شنیده‌ام هنگام مصاحبه استادان دانشگاه‌ها، دانشجویان خودشان را به سایرین ترجیح می‌دهند، سهیل كیانی هم كه فلسفه خوانده، این مشكل را تایید می‌كند و می‌گوید: اگر روزی موفق بشوم كه در خارج درس بخوانم، حتما برای خدمت به كشورم برمی‌گردم؛ اما متاسفانه در ایران قبولی در مقطع دكتری بسیار دشوارتر از خارج است، ضمن این كه رشته مورد نظر من در ایران وجود ندارد و من ناچارم یكی از دانشگاه‌های خارجی را برای ادامه تحصیل انتخاب كنم.»
شاهین كیانی، برادر او هم كه در پی گرفتن نمره ۷ آیلتس است كه رشته‌اش باستان‌شناسی است، می‌گوید: «بازار كار برای رشته تحصیلی من بسیار نایاب است، من مجبورم آنقدر ادامه تحصیل بدهم تا شاید به خاطر مدركم بتوانم وارد بازار كار در این رشته شوم، هرچند باز هم امیدی ندارم.»
● تلاش‌هایی برای بازگرداندن دانشجویان به ایران
به نظر نمی‌رسد بتوان براحتی خط بطلان بر روند مهاجرت دانشجویان برای تحصیل در خارج كشید. هرچند وزارت علوم مهاجرت و بازگشت دانشجویان ایرانی را به چرخه مغزها تعبیر می‌كند؛ اما كارشناسان می‌گویند نبود برخی رشته‌های به‌روز در مقاطع دكتری، كمبود امكانات پژوهشی و آموزشی و منابع درسی به‌روز در برخی رشته‌‌ها و كمبود استادان متخصص و از آن مهمتر كمبود فرصت‌های شغلی مورد نظر دانش‌آموختگان دانشگاهی، انگیزه‌های مهمی در رشد تمایل دانشجویان برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های خارج است، حتی اقدامات وزارت علوم هم نشان می‌دهد كه به هر حال وجود ده‌ها هزار دانشجوی ایرانی در خارج مورد رضایت نظام آموزش عالی كشور نیست، به طوری كه اداره كل امور دانشجویان داخل نیز از ارائه تسهیلات به دانشجویانی خبر داده كه به ایران برگردند.
آیین‌نامه جدید انتقال این دانشجویان فروردین امسال برای اجرا به امضای وزیر علوم رسیده كه بر اساس آن، دانشجویانی كه از تحصیل در خارج منصرف شده یا به دلیل برخی مشكلات قادر به ادامه تحصیل در خارج از كشور نیستند، می‌توانند با مراجعه به دانشگاه‌های داخل منتقل شوند.
● رشد شاخص توسعه انسانی در حد ناچیز
بنابر نظر افرادی كه خواستار پذیرش از دانشگاه‌های خارج هستند، معمولا نبود شغل مناسب، نبود دسترسی به امكانات مطلوب تحصیلی و مشكلات فردی و تمایل به دانش و تجربه‌های جدید از جمله دلایل ادامه تحصیل در خارج است.
در واقع كاهش هزینه ادامه تحصیل در كشورهای آسیایی مانند هند، مالزی، تایلند، تاجیكستان، ارمنستان، اوكراین و... كه گاه كمتر از هزینه دانشگاه آزاد اسلامی و پذیرش آسان‌تر از دانشگاه‌های دولتی است، اشتیاق برای خروج از كشور و تحصیل در خارج را افزایش می‌دهد.
براساس آخرین گزارش توسعه انسانی در سال ۲۰۰۹ رشد این شاخص در ایران ناچیز و رتبه ایران د ر بین ۱۸۲ كشور ۸۸ است.
چنانچه این شاخص بهبود یابد، می‌توان به اصلاح ساختار دانشگاه‌ها ، فضای بازتر و راه‌اندازی كرسی‌های آزاداندیشی، تخصص استادان و به روز بودن منابع درسی و امكانات پژوهشی امیدوار بود.
گفته می‌شود كه این شاخص تاثیر مهمی در كاهش یا افزایش مهاجرت‌ها دارد. بنابراین، انتظار می‌رود رشد این شاخص در برنامه‌های كلان جدی گرفته شود.... / گزارش : جام‌جم آنلاین
ویدیو : نگرانی از اشتیاق دانشجویان به تحصیل در خارج