صنایع دستی لرستان :   صنایع دستی لرستان نمد مالینمد مالی یكی از قدیمی ترین ...

 

صنایع دستی لرستان

نمد مالی
نمد مالی یكی از قدیمی ترین صنایع دستی این دیار است . در گذشته های نه چندان دور در اغلب شهرهای لرستان كارگاه های نمد مالی دایر بوده به گونه ای كه در بروجرد و خرم آباد راسته بازارهایی به نمد مالی اختصاص داشته است .نمد مال ها با استفاده از پشم بره كه به گویش محلی برگه ( برگن ) نامیده می شود ، بخشی از نیازهای عشایر و روستاییان را تامین می كنند .

رایج ترین این تولیدات عبارتند از : از كلاه نمدی ، تن پوش های نمدی ( كپنك ) ، گردله ( زیرزین اسب ) ،انواع زیراندازها با نقوش و اندازه های مختلف .

آن ها برای تهیه این نوع تولیدات مراحل زیر را انجام می دهند .
1-پهن نمودن قالب نمد (حصیریابرزنت ) 2- ایجاد نقوش با فتیله -های پشمی رنگ شده3- ریختن پشم و كمان زدن 4-پاشیدن آب و صابون و خیساندن پشم 5-پیچیدن قالب نمد و بستن آن با طناب 6-مالیدن قالب نمد با دست و پا . وسایل و ابزار كار نمدمالی عبارتند

از : چوب تركه ای ، كمان چند زهی و حصیر به عنوان قالب نمد.

حصیر بافی
حصیر یا بوریا از نی ساخته می شود ، نمونه هایی كه دربین النهرین پیدا شده متعلق به 5000 سال ق.م است ، بنابراین حتی از صنعت پارچه بافی هم كهنتراست. در ایران مراكز صنعت حصیربافی یكی در زرقان فارس ودیگری در بروجرد است . حصیربافهای برجردی بیشتر نی مورد نیاز خود را از نیزارهای اطراف بروجرد و دشت های خوزستان تامین می كنند.حصیرهای بافته شده در سقف های گلی همچنین بعنوان زیراندار اقشار فرودست مورد استفاده قرار می گیرد.حصیر باف،نی را بقچه ای میخرد.اول ساقه نی را تمییز میكند و سپس با نیكوب ساقه ها را می كوبد و تخت می كند و آب روی آنها می ریزد تا نرم شوند و بعد نی هایی را كه به صورت ورقه باز شده اند در كنار هم می چیند و یك "پود" نی را با زاویه قائمه می بافد و از یك نوع بافت جناقی استفاده می كند و در آخر ته ساقه "پود" بافته شده را پیچ می دهد تا اینكه لبه های آن محكم باشد.اندازه های معمول این حصیر 8 در 4 است.

جاجیم لری بختیاری
یكی دیگر از دست بافته هایی كه در زندگی جوامع عشایری و روستایی مناطق بختیاری نشین لرستان مورد استفاده قرار می گیرد جاجیم است كه به شگل نوار هایی باریك به عرض 30 تا 50  سانتیمتر و طول 5 تا 8 متر تماما از پشم بافته می شود.این نوارها  را پس از بافتن از پهلو به یكدیگر می دوزند،در نتیجه سطح یكپارچه ای حاصل می شود كه به مصرف رو انداز می رسد.دار جاجیم عموما به صورت افقی بوده و چله كشی آن روی زمین انجام می گیرد.بافت های تار آن از روی كار دیده می شود در حالی كه پود زیر آنها مخفی است.برخلاف سایر منسوجات كه در آنها نقش با پود شكل می گیرد،در جاجیم بختیاری نقش به واسطه تارها ایجاد می شوند.

اجزای دار بافت جاجیم لری بختیاری چهار لنگ عبارتند از:
ملار،میخ،سیخ،نقش وردار،بن شردنگ،دس وركش،قدبن،پیز و پشت پیز.

مهمترین نقوش به كار رفته در جاجیم های بختیاری:
هچه،گلی،شونه،دنوموشی و شیروز می باشد.

این دست بافته عموما در فصول تابستان و پاییز توسط زنان عشایر و روستایی بافته می شود.تمامی مراحل كار و تهیه آن به استثنای چره(قیچی كردن پشم گوسفندان) كه به وسیله مردان انجام می گیرد،توسطزنان صورت می پذیرد.مردم بختیاری بیشتر از جاجیم به عنوان روانداز(لحاف) و روی كرسی استفاد می كنند.به بافندگان ماهر جاجیم بختیاری دس پنجه دار و یا كی ونو(كدبانو)می گویند.

ماشته بافی
ماشته  دست بافته ای پشمین و منقش و غالبا مخصوص نواحی سردسیر است.در ایران در اكثر مناطقی كه بافت آن رواج دارد به نام جاجیم خوانده می شود.فقط در خرم آباد و كرمانشاه ماشته یا موج نامیده می شود كه از قدیمی ترینپارچه های دست بافته این منطقه میباشد.در مورد وجه تسمیه ماشته در هیچ كتابی ذكری به میان نیامده،اما می شود معانی واژه جاجیم را در مورد ماشته هم پذیرفت. مهمترین ماده اولیه مصرفی در تولید ماشته نخ پشمی "الوان" است. رایج ترین نقوش ماشته های لرستان عبارتند از:گل پتویی،چهارخانه آو و دار (آب و درخت) راه راه ، هشت خانه،خانه پنجزاری

كاربرد عمده ماشته رختخواب پیچ می باشد،ولی در زندگی عشایر و روستایی كاربردهای دیگری مانند زیر انداز،روانداز و روی كرسی دارد.اما امروزه از تولید ماشته جهت روفرشی،رومبلی؛انواع پشتی،كیف زنانه،ساك،روكش،روی صندلی اتومبیل،و تزئین منزل استفاده می شود.بافت جاجیم به جز لرستان در كرمانشاه و كردستان،آذربایجان و ایلام رواج دارد.

حرمی بافی(ارامی)
حرمی  یكی از دست بافته های شهرستان بروجرد است كه توسط ماشته باف(جیلا) با استفاده از پارچه بافی دو وردی بافته می شود. نمونه قدیمی آن تماما از تار و پود پشمی بافته می شده اما نمونه های جدید با تار پنبه ای بافته می شود.معمولا ابعاد حرمی یك متر در هفتاد سانتیمتر است.رایج ترین نقوش به كار رفته در حرمی گل و پروانه و شانه ای و خطوط موازی می باشد.این دست بافته دارای تنوع بسیاری در رنگبندی و بافت آن نسبت به ماشته از تراكم بیشتری برخوردار است.بیشترین رنگ های مورد استفاده در حرمی قرمزلاكی و سورمه ای است.در گذشته از آن به عنوان بقچه و زیر اندازحمام استفاده می كردند.

قالیبافی
فرش ایران با الهام از فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی جاودانه ترین و زیباترین و ارزشمندترین هنر ملی این كشور است.فزش بافی در لرستان مانند سایر نواحی ایران از دیر باز رایج بوده و ویژگی های خاص خود را دارد.در لرستان فقط زنان فرش می بافند،فرش بافی برای زنان و دختران لر رتبه ممتاز دارد،دختران فرش باف خواستگاران بیشتری دارند و زودتر ازدواج می كنند.

در ضرب المثل های لری این گونه دختران به "كركیت د مشت"و "كهره د پشت" معروف بوده اند.بعضا آنه را پنجه طلا می خوانند و به هنگامه مرگشان تصویری از دارقالی را به روی گورشان نقش می كردند.اكنون دربسیاری از گورستان های قدیمی چنین نقش هایی را می توان مشاهده كرد.

هنگام عروسی آن ها،یكی از فرش های خوب دست بافت خودشان را رویه اسب می كردند تا همگان آن را ببینند.موقع فرش بافی زنان لر به صورت هم آوا با صدای رسا ترانه های لری می خوانند.

معمولا فرش های لرستان با استفاده از طرح های شكسته كه از خطوط عمودی یا افقی یا كج تا 45 درجه تشكیل می گردد یا به صورت خطوط هندسی به همراه بهره گیری از رنگهای قرمز،مشكی و سفید بطور كلی رنگهای تیره و تند كه روح جنگ آوری و حماسی قوم لر را منعكس می نماید،بافته می شود.

گونه های تاریخی فرش لرستان عبارتند از:دوپوهه،كله گلی،عشونه،خاص مناطق سلسله و دلفان فراشی و بارانی بخش زاغه و چغلوندی،نجف وند پلدختر،تایی ویسیان و چشمك،فرش پایی منطقه پاپی،چهاربره و علمدار بروجرد.

منبع: rahnama6390.blogfa.com

ویدیو : صنایع دستی لرستان