بگذارید زبان‌تان حرف بزند! : با بیماری‌ها و مشکلاتی که مهم‌ترین عضو برای گفت‌وگو ...
با بیماری‌ها و مشکلاتی که مهم‌ترین عضو برای گفت‌وگو را درگیر می‌کند، آشنا شوید. مجله سیب سبز: خیلی از پزشکان در معاینه‌های اولیه علاوه بر معاینه‌کردن چشم‌ها، گوش، ریه و... زبان را هم معاینه می‌کنند؟! چرا‌که ظاهر زبان و تغییرات آن از جمله رنگ، بافت و پرزهای آن میتواند خبر از شروع یک بیماری یا ابتلا به یک بیماری دهد. این حساسیت نه تنها توسط پزشک بلکه توسط خود افراد نیز باید وجود داشته باشد.
زبان یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است، اما متاسفانه خیلی از افراد وقتی با تغییرات ظاهری زبان مواجه می‌شوند، خیلی بی‌تفاوت از کنار آن می‌گذرند؛ در صورتی که پزشکان توصیه می‌کنند با هر تغییر و زایده‌ای که روی زبان مواجه می‌شوید، به آن توجه داشته باشید تا مبادا بیماری‌ای در کمین باشد. دکتر نصرت‌الله عشقیار، متخصص آسیب‌شناسی دهان و فک و صورت و استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه شما را با انواع بیماری‌های زبان (خوش‌خیم و بدخیم) آشنا می‌کند. 
از تغییرات زبان نگذریم!
به‌طور كلی 64درصد بدخیمی‌های حفره دهان در كناره طرفی خلفی (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) زبان بروز می‌كند. با این حال ضایعه‌های بدخیم ممكن است از یك لوكوپلاكیا یا زخم در دهان شروع شود كه گاهی اوقات ممكن است به‌صورت یك توده یا برجستگی در دهان به‌وجود آید. یكی از خصوصیات بارزی كه این ضایعات بدخیم در زبان دارند، این است كه آنها از مراحل اولیه تا مرحله پیشرفته معمولا عاری از درد هستند.
برای همین بیمار ممكن است متوجه تغییرات ظاهری زبان نشود یا در صورت مشاهده نسبت به آنها بی‌توجه باشد، چون این علائم همراه با درد نیستند. برای همین بیمار زمانی به پزشك مراجعه می‌كند كه دست‌كم 9 الی 10ماه از بروز این زایده‌های بدخیم گذشته باشد. پس باید به تغییر رنگ زبان (سفیدی یا قرمزی)، ایجاد زخم و توده برجسته توجه خاصی داشته باشیم و سطحی از كنارشان نگذریم.
زخم معمولی زبان یا دهان طی یک هفته تا 10روز بهبود پیدا می‌كند اما زخم دهانی که بیشتر از 10روز طول بکشد و ازبین نرود، امکان دارد نشانه‌ای از سرطان دهان باشد. برای همین باید فورا به پزشك مراجعه كرد. در صورت لزوم دندانپزشك اگر به مورد مشكوكی برخورد كند بیمار را به یك متخصص آسیب‌شناسی دهان و فك معرفی می‌كند. برای تشخیص درست پزشك نمونه‌برداری انجام می‌دهد و طبق نتیجه آزمایش درمان مناسب را انتخاب می‌كند.
ضایعات زبانی چطور تشکیل می‌شوند!
ضایعه‌های تحریكی بر اثر یك تحریك مزمن ممكن است ایجاد شوند یعنی فرد دائما زبانش را گاز بگیرد یا دندان تیزی باعث تحریك مداوم زبان شود؛ حتی اگر پركردگی دندان به‌درستی انجام نشود، ممكن است باعث به‌وجود آمدن این عارضه در زبان شود. با این حال این ضایعه‌ها ممكن است متغیر باشند اما در ابتدا آنها به سرعت رشد می‌كنند اما بعد از مدتی رشدشان كند می‌شود و در آخر متوقف می‌شوند و به‌صورت یك زایده كه بیشتر به شكل یك برجستگی ملتهب هستند كنار زبان مشاهده می‌شوند.
زبان‌تان مو درآورده است؟
زبان مودار جزء زایده‌هایی است كه در سطح پشتی زبان (روی زبان) ایجاد می‌شود و جزء ضایعات رشدی تكاملی قرار می‌گیرد. البته این زایده تبدیل به ضایعات بدخیم نمی‌شود و وقتی می‌گوییم زبان مودار به این معنا نیست كه روی زبان مو به‌وجود آمده است بلكه پاپی‌های زبان بزرگ می‌شوند و حالت مویی شكل به خود می‌گیرند. این مشكل بیشتر در افرادی كه عفونت باكتری دارند یا به‌صورت افراطی قهوه مصرف می‌كنند بروز پیدا می‌كند. حتی یكی از علائم ایدز در افراد همین زبان مودار است. البته ممكن است جنبه ارثی هم داشته باشد. ناگفته نماند كه این پاپی‌های بلند رنگ‌پذیر هستند و ممكن است بر اثر خوردن خوراكی رنگ‌دار مثل قهوه رنگ زبان تغییر یابد.
شیارهای روی زبان چه می‌گویند؟
زبان شیار‌دار هم جزء این دسته از ضایعات است كه روی سطح زبان فرد پر از گودال (مثل مغز) است. در این مواقع پرزهای روی زبان ملتهب، قرمز و زخم می‌شوند و گاهی دردناک و حساس هستند، چرا‌كه تجمع غذا باعث سوزش و درد روی زبان می‌شود. برای رفع این مشكل تنها راه درمان همان مسواك زدن است؛ به این صورت كه آهسته مسواك را روی سطح زبان می‌كشیم. پس اگر فردی مشكل خاص دهان و دندانی نداشته باشد اما روی سطح زبانش را به‌خوبی مسواك نزند، ممكن است گرفتار چنین مشكلات زبانی شود.
دهان‌تان برفك زده است؟
دسته دیگر، بیماری‌های عفونی زبان هستند. این بیماری میتواند شامل یك عفونت قارچی كه معمولا روی سطح پشت زبان ایجاد می‌شود، باشد. این عفونت به‌صورت پلاك‌هایی كه از سطح مخاط جدا می‌شود، مثل بیماری برفك ظاهر می‌شوند. بیماری برفك جزء بیماری‌های دهانی است كه بیشتر در نوزادان و افراد مسن به‌وجود می‌آید، بنابراین می‌توان گفت این بیماری بیشتر شامل افرادی می‌شود كه سیستم دفاعی بدن‌شان ضعیف یا پایین است. حتی افرادی كه مشكل دیابتی دارند یا اضطراب‌شان زیاد است هم می‌توان این ضایعه دهانی یا زبانی را در آنها مشاهده کرد. برای درمان پزشك داروهای ضدبرفك یا همان داروهای ضد‌قارچ را تجویز می‌كند. 
البته بیماری‌های عفونی دیگر هم ممكن است در قسمت پشتی زبان ایجاد شود؛ حتی بیماری ایدز هم علامت یا علامت‌هایی را میتواند روی زبان ایجاد كند كه معمولا كناره پشتی طرفی زبان ایجاد می‌شود. شكل ظاهری كه در این بیماری یعنی ایدز به‌وجود می‌آید، نمایان شدن پلاك‌های سفید رنگ است البته با این تفاوت كه از روی زبان جدا نمی‌شوند و پشت سرهم هستند. بیماری سل هم نوع دیگری از بیماری‌های عفونی است كه خود را به‌صورت زخم‌هایی روی زبان نشان می‌دهد، به‌همین دلیل توصیه می‌شود با مشاهده هر زخم، توده، برجستگی، تغییر رنگ و... در زبان حتما به پزشك مراجعه كنید.
كدام توده‌های زبانی سرطانی هستند؟
دسته دیگر بیماری‌های زبان، بیماری‌هایی هستند كه هنوز از نظر علمی محققان نتوانسته‌اند دلیل مشخصی برای بروزشان پیدا كنند. مثل لوكوپلاكیا یا اریتروپلاکیا كه پلاك‌هایی هستند كه رنگ كاملا سفیدی دارند كه از سطح مخاط جدا نمی‌شوند، به بیان دیگر اگر فرد سعی كند با كشیدن دندان یا گاز گرفتن آنها را از روی سطح زبان پاك كند، قادر به انجام این كار نیست؛ زیرا این پلاك‌ها ماندگار هستند.
بسیاری از ضایعات سفید از نظر کلینیکی شبیه لوکوپلاکیاست مثل برفك دهانی كه به آن اشاره كردیم. از این رو برای تشخیص توصیه می‌شود به دندانپزشك مراجعه شود. حتی نوع دیگری از ضایعات وجود دارد كه به رنگ پلاك‌های قرمز‌رنگ است. علت به‌وجود آمدن این زایده‌ها هنوز مشخص نیست اما می‌توان به این نكته اشاره كرد كه این پتانسیل را دارند كه در آینده تبدیل به ضایعات بدخیم مثل سرطان زبان شوند. به‌همین دلیل اگر با پلاك‌های قرمز یا سفیدرنگ در دهان‌تان به‌خصوص در سمت طرفی خلفی زبان (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) مواجه شدید حتما باید نمونه‌برداری انجام داده شود.
زبان‌تان درگیر جغرافیا شده است؟
زبان جغرافیایی به زبانی گفته می‌شود كه كانون‌های قرمز همراه با حاشیه سفید رنگ روی زبان ظاهر شوند. هنوز علت خاصی برای این تغییر ظاهری زبان مشخص نشده است. اگرچه دیدن زبان جغرافیایی ممکن است نگران‌‌کننده باشد، اما هیچ مشکلی برای سلامت شخص به‌وجود نخواهد آورد و با هیچ عفونت و سرطانی همراه نیست. زبان جغرافیایی معمولا بدون درد است، اما گاهی میتواند باعث ناراحتی زبان یا حساسیت به مواد خاصی شود.
این شکل‌‌های جغرافیایی، اغلب در یک منطقه زبان بهبود می‌‌یابند و به ناحیه‌‌ای دیگر می‌‌روند. اگر نشانه‌‌ها و علائم این بیماری بیش از 10روز باقی بمانند، بهتر است به دکتر یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. به این افراد توصیه می‌شود از مصرف تنباكو و استعمال دخانیات هم پرهیز كنند. همچنین غذاهای تند و اسیدی میل نكنند.
زبان شما چه رنگی است
صورتی رنگ
زبان سالم زبانی است كه رنگ صورتی یك‌دست داشته باشد و سطح داخلی یا همان شكمی زبان (انتهای زبان) عروق خونی وجود داشته باشد؛ به‌همین دلیل كمی این قسمت از زبان قرمزتر از قسمت‌های دیگر زبان است. همچنین روی سطح زبان باید پاپی‌های ریز متمایل به قرمز رنگ دیده شود. هیچ سفیدی روی سطح زبان نباید دیده شود اما اگر سفیدی در حد بسیار كم و ناچیز باشد مشكلی نیست.
رنگ پریده
بعضی بیماری‌های سیستمیك مثل بیماری آنمی یا همان كم‌خونی فقر آهن را می‌توان از روی زبان تشخیص داد. به‌عنوان مثال افرادی كه مشكل كم‌خونی دارند روی سطح زبان بی‌رنگ و صاف است یا می‌توان گفت رنگ پریده است. حتی سرطان خون هم میتواند علامت‌هایی روی زبان ایجاد كند یعنی قرمزی كه به حالت خون‌چكان معروف است. حتی ممكن است از زبان خونی خارج شود. 
سفیدرنگ
سفیدی زبان در بعضی مواقع نشان‌دهنده بیماری قارچی است. اگر زایده‌ها ی سفیدرنگ در طرف خلفی زبان (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) قرار بگیرند.
سوزش زبان دارید؟
برخی افراد هستند كه سوزش زبان دارند و این عارضه بیشتر در مواقعی ایجاد می‌شود كه فرد غذای خاصی را مصرف می‌كند. این بیماری با درد و سوزش همراه است كه ممكن است به‌صورت دائمی یا موقتی باشد. البته این عارضه بیشتر در زنان یائسه به‌دلیل تغییرات هورمونی دیده می‌شود. اما عوامل دیگری مثل وجود برخی عفونت‌ها یا خشكی دهان در بروز این مشكل دخیل هستند. با این حال برای درمان این مشكل باید حتما به دندانپزشك مراجعه كنید.
چرا سرطان زبان می‌گیریم؟
یكی از علت‌های اصلی سرطان دهان یا زبان استعمال دخانیات و استفاده از تنباكو است. محققان ارتباط مستقیمی را بین این مسئله پیدا كرده‌اند. پس توصیه می‌شود برای در امان ماندن از سرطان زبان از این كار اجتناب كنید. همچنین افرادی كه كمبود ویتامینA وC دارند مستعد ابتلا به سرطان هستند. حتی افرادی كه مشكل آنمی یا همان كم‌خونی ناشی از فقر آهن هم دارند از این موضوع مستثنا نیستند. پس توصیه می‌شود افراد برای حفظ سلامت زبان، سیستم ایمنی بدن‌شان را قوی كنند.
ویدیو : بگذارید زبان‌تان حرف بزند!