اندرونی، بیرونی و آشپزخانه ایرانی : آیت الله جوادی آملی با تأکید بر الگوی ایرانی ...

آیت الله جوادی آملی با تأکید بر الگوی ایرانی اسلامی در معماری و شهرسازی اعلام کردند ساختن خانه هایی با آشپزخانه های به اصطلاح open که در آن صاحبخانه نتواند خود را از میهمان مصون و مستور نگه دارد، اسلامی نیست اصل خبر: روز جمعه، ششم خرداد، آیت الله جوادی آملی مفسر بزرگ قرآن کریم در دیدار با اعضای کمیته شهرسازی سازمان نظام مهندسی کشور نکات مهمی را در مورد معماری اسلامی گوشزد کردند. این استاد برجسته حوزه عملیه قم استدلال و برهان را عنصری ترین محور در ساخت و ساز اسلامی عنوان کردند و افزودند: «ساختن خانه هایی با آشپزخانه های به اصطلاح open که در آن صاحبخانه نتواند خود را از میهمان مصون و مستور نگه دارد، اسلامی نیست.» ایشان در صحبت هایشان به چند نکته مهم دیگر هم اشاره کردند: «نمای بیرون منازل باید طوری طراحی شود که خانه ساخته شده بر دیگر منزل ها اشراف نداشته باشد و دیگران نیز نتوانند از بیرون داخل خانه را نگاه کنند.»

پیشینه: آیا ساخت آشپزخانه اوپن ممنوع می شود؟

این برای نخستین بار نیست که بحث تضاد معماری اسلامی با ساخت آشپزخانه اوپن مطرح می شود. تیرماه سال گذشته هم وزیر مسکن و شهرسازی از سازمان نظام مهندسی کشور خواست نقشه هایی که با معماری ایرانی اسلامی سنخیت ندارند را تأیید نکنند. علی نیکزاد ساخت اندرونی و انبرونی و جدا کردن آشپزخانه از سایر قسمت های خانه را نمونه ای از ساخت و سازهای ایرانی اسلامی معرفی کرد. کارشناسان در واکنش به این اظهارات، نظرات کاملاً متفاوتی داشتند.

اما جالبترین نکته این بود که وزیر مسکن مدعی شد این معیارها در ساختمان های مسکن مهر لحاظ شده است.  اما ربانی نایب رئیس انجمن انبوه سازان که در پروژه مسکن مهر هم همکاری دارد، این مسأله را نقض کرد. این عضو انجمن انبوه سازان مسکن در عین حال تأکید کرد «در حال حاضر آپارتمان ها اکثراً با متراژ 50 تا 70 متر ساخته می شوند که از لحاظ مهندسی گنجاندن نظرات وزیر به عنوان الگوی معماری ایرانی ـ اسلامی به هیچ وجه امکان پذیر نیست.» خیلی از کارشناسان در آن مقطع اعلام کردند تنها در صورتی می توان نظرات وزیر مسکن را اعمال کرد که بیش از 100 تا 120 متر مربع فضا برای ساخت و ساز وجود داشته باشد.



تاریخچه

معماری امروز خانه های ایرانی که به نوعی تلفیقی از معماری مدرن و سنتی است از چه زمانی به این شکل درآمد؟ اصلاً این آشپزخانه های اوپن از کی پای خود را به خانه های ایرانی ها باز کردند؟ برای یافتن جواب این سؤالات با چند مهندس معمار به گفت وگو نشستیم و از نحوه ورود معماری مدرن به ایران پرسیدیم. تقریباً همه مهندسان معمار معتقدند دوران قاچار نقطه شروعی بود برای ورود معماری غربی به ایران. شاه های قاجار با سفرهای خود به کشورهای اروپایی چنان شیفته معماری غربی می شدند که از نمای ساختمان های آن کشورها عکس می گرفتند و پس از ورود به ایران آن را به معمارهای ایرانی می دادند تا از روی آن عکس الگوبرداری کنند و ساختمان ها را بسازند.

این معماری که به معماری کارت پستالی معروف شده بود تا مدت ها فقط به پوسته ساختمان ها مربوط می شد و داخل خانه ها هم چنان به سبک قدیمی ساخته می شدند. این روند تا زمان پهلوی اول ادامه داشت تا اینکه در اواخر این دوره، معماری مدرن به داخل ساختمان ها آمد و به نوعی سبک مدرن معماری وارد منازل شد. اگر در مناطقی مانند میدان فردوسی، خیابان ویلا و.. به خانه ها نگاه کنید، عموماً خانه های دو، سه طبقه با ایوان های بزرگی را می بینید که همگی در زمان پهلوی دوم ساخته شدند و در زمان خودشان نوعی طراحی جدید به حساب می آمدند.

در آن خانه ها هم اما خبری از آشپزخانه های مدرن و اوپن امروزی نیست و آشپزخانه ها به همان سبک قدیمی ایرانی ساخته شده است. از اینجا به بعد ماجرا، معماران در مورد ورود آشپزخانه های مدرن و اوپن اتفاق نظر ندارند و هرکدام دوره خاصی را به عنوان نقطه شروع این آشپزخانه در نظر دارند، اما با جمع بندی صحبت های این معماران می توان به این نتیجه رسید که شاید نقطه ورود این آشپزخانه با پایان جنگ تحمیلی همراه بود. همزمان با پایان یافتن جنگ و رهایی از مشکلات پیرامون جنگ، علاقه مردم نسبت به بازسازی خانه ها و طراحی جدید چند برابر شد و نوسازی خانه ها رنگ و بوی دیگری به خود گرفت.

در همان پروسه بازسازی خانه های قدیمی و ساخت خانه های جدید، بزرگترین چالش برای مردم مشکلی به نام زمین و متراژهای کوچک بود. رفع این مشکل تنها یک راه حل داشت و آن هم این بود که از فضای کوچک بیشترین استفاده شود که به این شکل آشپزخانه های اوپن پای خود را به ماجرا باز کردند و این روزها هم پا به هر خانه ای که می گذارید از این آشپزخانه ها خواهید یافت. البته معماران زیادی هستند که اعتقاد دارند در استفاده از این نوع آشپزخانه ها، کمی زیاده روی شده و همه خانه ها محل مناسبی برای طراحی این نوع آشپزخانه نیستند.

بسیاری از خانه هایی که متراژهای بالایی دارند و یا زمینشان به گونه ای است که اصلاً نیازی به ساخت آشپزخانه های اوپن نیست. نکته دیگری که در مورد این آشپزخانه می گویند این است که همان ضرب المثل معروف اینجا هم کاربرد دارد، آشپزخانه های اوپن آمده اما فرهنگ استفاده از آن و امکانات آن هنوز نیامده است. مهم ترین مشکل آشپزخانه های اوپن این است که سیستم تهویه آن متناسب با غذاها و پخت و پز ایرانی نیست و درست به همین دلیل است که وقتی وارد خانه می شوید بوی پیاز داغ کل خانه را دربرگرفته است!

موافقان و مخالفان

اما بعد از مخالفت های صورت گرفته با طرح آشپزخانه های اوپن، مهم ترین سوالی که در ذهن نقش می بندد این است که آیا در آپارتمان هایی با متراژهای کوچک هم می شود از آشپزخانه های اوپن صرف نظر کرد؟ با مسأله تأمین نور پذیرایی و سایر قسمت های خانه چه باید کرد؟ برای پاسخ به این سوالات با یکی از کارشناسان معماری تماس گرفتیم و نظر فنی ایشان را جویا شدیم. «من شخصاً با آشپزخانه های غیراوپن بیشتر موافق هستم.

به این دلیل که آشپزخانه ها عموماً فضای شلوغ و به هم ریخته ای دارند و آشپزخانه های اوپن ظاهر داخلی خانه را به هم می ریزند. به نظرم کسانی که می گویند طراحی آشپزخانه های غیر اوپن در متراژهای کوچک مقدور نیست قدری سطحی به مسأله نگاه می کنند و واقعیت این است که در هر خانه ای می شود به سبک خانه قدیم آشپزخانه طراحی کرد.»

از طرفی مهندس کرمانیان یکی از موافقان طراحی آشپزخانه های اوپن می گوید: «ساخت آشپزخانه های غیراوپن در بعضی فضاها مقدور نیست چون به ضرر بنا و زندگی مردم است و البته نور و وسیع دید گرفته می شود. باید توجه داشته باشیم که اگر در بناهای قدیمی فضای آشپزخانه جدا می شد، فضاهای متعدد دیگری در خانه از جاهای مختلف دید داشت. ما وقتی به سمت فضای مدرن می رویم و زندگی آپارتمانی را می پذیریم باید مسائل وابسته به آن را هم بپذیریم.»

منبع: روزنامه هفت صبح