التهاب پوستی؛ از نیش دراكولا تا كهنه بچه : فرقی نمیكند چند سالهاید، در ...
فرقی نمیكند چند سالهاید، در چه شرایطی زندگی میكنید و چقدر برای سلامتتان وقت و هزینه صرف میكنید؛ به احتمال زیاد شما هم چند بار با التهاب و حساسیتهای پوستی مواجه شدهاید. احساس خارش، بروز دانههای قرمز رنگ و متورم در بخشهای مختلف پوست بدن و... از علائم بیماری درماتیت یا اگزماست. این بیماری تنها به یك دلیل ایجاد نمیشود و دلایل و انواع بسیاری دارد؛ از حساسیت به دكمه فلزی شلوار نو گرفته تا تاثیر نور خورشید و موادی كه به دلیل شغلتان با آنها سر و كار دارید؛ اما چگونه باید نوع اگزما یا درماتیت را شناخت؟
وجود 6000 ماده حساسیتزای شناخته شده و ناشناخته در محیط پیرامون كافی است تا بدن بعضی از ما نسبت به یك یا چند ماده، به شكلهای مختلف و گاه بسیار آزاردهنده واكنش دفاعی نشان دهد؛ واكنشی كه به دلایل مختلف به شكل التهاب در درم یا سطحیترین لایه پوست بروز میكند و به آن درماتیت میگویند.
البته همه التهابهایی كه در پوست به وجود میآید، درماتیت نیست و این بیماری بیشتر با علائمی مانند بثورات، قرمزی، خارش، تاولهای ریز و ترشح همراه است و بعد از چند روز نیز سطح آنها (تاولها) كبره میبندد. هر چند واكنش افراد نسبت به مواد حساسیتزا یكسان نیست و امكان دارد فردی در تماس با آن مواد واكنش شدیدی نشان دهد اما روی شخص دیگری هیچ تاثیری نداشته باشد؛ بنابراین در مورد مواد حساسیتزا و تاثیرشان نمیتوان نسخه یكسانی برای همه پیچید. در این گزارش، دو كلمه درماتیت و اگزما به طور همزمان استفاده شده است و شاید این سوال برایتان مطرح شود كه آیا اگزما و درماتیت با هم متفاوتند؟ متخصصان پوست و مو میگویند اگر كتابهای پوست را در منابع انگلیسی و فرانسوی مرور كنید، در مقدمه و قبل از شروع بحث بیماریها، در مورد مترادف بودن كلمه اگزما و درماتیت توضیح داده شده است تا ذهن خواننده هنگام مطالعه بیماری و برخورد با كلمههای اگزما و درماتیت در كنار یكدیگر با ابهام مواجه نشود.
درماتیت و اگزما مترادف هم هستند؛ هرچند درماتیت بیشتر برای آن دسته از التهابهای پوستی به كار برده میشود كه دلیل بیرونی دارند؛ مانند درماتیت تماسی. اگزما نیز به آن دسته از التهابهای پوستی گفته میشود كه دلیل درونی دارند؛ مانند اگزمای آتوپیك، ولی در كل به كارگیری درماتیت و اگزما در انواع حساسیتهای پوستی به طور مترادف امكانپذیر است.
طبقهبندی درماتیت برحسب نوع: بسیاری با همه انواع درماتیتها و حساسیتها آشنا نیستند و بروز هر گونه عارضهای را اگزما میدانند. در حالی كه متخصصان پوست برحسب واكنشهای پوستی كه در افراد میبینند، درماتیت را به چند گروه طبقهبندی میكنند.
درماتیت فیتو فوتو
گاهی اوقات برای ایجاد یك درماتیت یك عامل كفایت نمیكند و دو عامل باید دست به دست هم دهند تا یك نوع درماتیت خاص در آنها بروز كند؛ مانند درماتیت فیتو فوتو. فیتو به معنی گیاه و فوتو به معنای نور خورشید است. گاهی اوقات تماس پوست با بعضی گیاهان خاص، سبب بروز درماتیت و حساسیت نمیشود؛ اما وقتی ترشح این گیاه (كه روی پوست مانده است) زیر نور خورشید قرار گیرد، باعث بروز تغییراتی در ترشحات گیاه و در نتیجه بروز درماتیت فیتو فوتو میشود. علائم این بیماری نیز در دست و صورت با خطوط غیرمشخص است.
درماتیت كهنه بچه
خانمهایی كه بتازگی مادر شدهاند بخوبی با درماتیت كهنه بچه آشنا هستند. بدن بچههایی كه پوشك میشوند، میتواند به دلیل تماس با لاتكس پوشك یا مواد شویندهای كه كهنه بچه با آنها شسته شده اما بخوبی آبكشی نشده است، دچار حساسیت شود. ادرار و مدفوع بچه نیز در بروز حساسیت بیتاثیر نیست؛ زیرا ادرار حاوی اوره است و زمانی كه در مجاورت پوست بچه قرار میگیرد، تبدیل به آمونیاك شده و باعث بروز حساسیت میشود. برای جلوگیری از بروز این درماتیت، بهتر است مادران كهنه بچه را زود به زود عوض كرده، آنها را بخوبی آبكشی كنند، از كرمهای ضدالتهاب، چربكننده و تركیباتی مانند زینك كه باعث ترمیم سریعتر زخمها میشود استفاده كنند. فراموش نكنید استفاده بیش از حد از كورتونها باعث بروز زخمهای بیشتری در كودك میشود.
سبوریك درماتیت
دو گروه از لحاظ سنی درگیر درماتیت سبوره میشوند كه هیچ ارتباطی با هم ندارند. اولین گروه بچههای یكساله هستند. وسط سر بعضی بچهها دلمههایی به صورت شورههای به هم چسبیده دیده میشود و والدین با دیدن آنها تصور میكنند سر بچه بخوبی شسته نشده است.
در دوران بارداری جنین تحت تاثیر هورمونهای مادر قرار دارد و این روال تا مدتی بعد از بهدنیا آمدن نیز ادامه پیدا میكند. غدد سباسه یا چربی كه در سر بچهها وجود دارد، هنوز تحت تاثیر هورمونهای مادر است؛ بنابراین غدد هورمونی خود بچه فعالیتی ندارد كه در سرشان چنین دلمههایی شكل بگیرد، اما این مساله گذراست و مشكلی ایجاد نمیكند.
مرحله دوم سبوریك از چهارده تا چهلوپنج سالگی بروز میكند. در چهارده یا پانزده سالگی كه اوج فعالیت هورمونی فرد است، علائم به شكل قرمزی همراه با پوسته در ناحیه سر، ابرو، كنارههای بینی، پشت گوش و در آقایان در وسط سینه و در مراحل پیشرفتهتر در ناحیه زیر بغل و كشاله ران بروز میكند. حال ممكن است این علائم در یك یا چند ناحیه دیگر هم دیده شود. اما چرا این نشانهها بروز میكند؟ ابتدا این تصور وجود داشت كه در سنین چهارده تا چهلوپنج سالگی، هورمونهای جنسی فعال است و روی غدد سباسه (چربی) تاثیر گذاشته و باعث ترشح بیشتر آنها میشود؛ اما در پژوهشهای بعدی مشخص شد میزان ترشح غدد چربی زیاد نمیشود و تنها كیفیت سبوم تغییر میكند. این سبوم كه سباسه ترشح میكند از موس، وكس و كلسترول تشكیل شده است و وقتی نسبت میان این مواد بههم میخورد، روی كیفیت سبوم نیز تاثیر میگذارد. ممكن است نوعی قارچ یا مخمر روی پوست همه انسانها وجود داشته باشد كه مشكلی برایشان ایجاد نمیكند، اما در سبوریكها موضوع فرق میكند و این مخمرها فعالتر میشود. به همین دلیل متخصصان پوست برای درمان آنها یك درمان ضدقارچ نیز انجام میدهند و این درمان به كاهش علائم سبوریك كمك میكند. هرچند این قارچ در بدن سبوریكها فعال شده و باعث بروز مشكلاتی میشود، ولی این بیماری جزو بیماریهای قارچی نیست.
موجی بودن علائم درماتیت سبوره زمانی به اوج خود میرسد كه استرس و فشار روحی بیشتری به فرد وارد شود. نمونه واضح آن دانشآموزان كنكوری یا آنهایی هستند كه دغدغه امتحان دارند. در فصل امتحان، پوست سر این افراد چرب و شورهدار است؛ اما مواقعی كه استرس ندارند این علائم دیده نمیشوند.
درماتیت تماسی
همان گونه كه از نام این نوع درماتیت پیداست؛ پوست بعضی افراد بر اثر تماس با عوامل حساسیتزا واكنش نشان میدهد اما تا قبل از بروز اگزما، پوست در مقابل عوامل حساستزا بهدفاع برمیخیزد. در درم یا پوست میانی، سلولهای دفاعی به نام لانگرهانس وجود دارد كه مانع ورود عوامل حساسیتزا به بدن میشود. با ورود این مواد و تضعیف درم، پوست خشك و شكننده شده و زمینه برای ایجاد درماتیت فراهم میشود. با ذكر یك مثال وظیفه سلولهای لانگرهانس را توضیح میدهیم؛ خانمهای آرایشگر مثال روشنی برای تشریح كار سلولهای دفاعی هستند. آرایشگران به دلیل نوع خاص شغلشان، به طور دائم با موادی مانند اكسیدان و مواد آرایشی سر و كار دارند. دست كسانی كه از دستكشهای پلاستیكی با لایه لاتكس استفاده میكنند نیز ممكن است بر اثر تماس با این لایه دچار حساسیت شود. البته ممكن است با یك یا دو بار استفاده از دستكشها یا كار كردن با مواد آرایشی و رنگی، حساسیتی در پوست ایجاد نشود؛ اما بعد از گذشت مدت كوتاه (اگر پوست نسبت به آن ماده حساسیت نشان دهد) سلولهای لانگرهانس عامل حساسیت را شناسایی كرده و سیستم ایمنی بدن را وادار به دفاع و واكنش میكند؛ این واكنش نیز به صورت التهاب و قرمزی بروز میكند.
درماتیت اطراف دهان
درگذشته پزشكان بر این باور بودند كه تماس اطراف دهان بعضی از افراد با موادی مانند مركبات، غذاها و حتی خمیر دندان سبب بروز حساسیت میشود. علت بروز این درماتیت در هاله دور دهان مشخص نیست، اما این نكته ثابت شده است كه استفاده بیرویه از بعضی كورتونها به بروز درماتیت در اطراف دهان منجر میشود. متخصصان پوست در مواجهه با این گونه درماتیتها، گاهی اوقات كرمهای مرطوبكننده یا ترمیمكننده تجویز میكنند تا پوست نواحی آسیب دیده ترمیم شود.
درماتیت ناشی از استاز
افرادی كه بنا به شغلشان، پاهایشان همیشه حالت آویزان دارد، این قسمت را با دقت بیشتری مطالعه كنند: گردش خون در پاهای كسانی كه بهدلیل شغلشان باید به طور دائم بایستند، كم است، به همین دلیل خون در محل باقی مانده و پوست این ناحیه (كمی از مچ پا بالاتر) تحت تاثیر قرار میگیرد. در این حالت پوست آن ناحیه قرمز و خشك و خارشدار است. مشاهده این علائم برای پزشك، فقط یك علامت است، زیرا روندی ادامهدار است و بیمار باید به پزشك عروق نیز مراجعه كند. بنابراین ممكن است عامل ایجاد استاز، عروق باشد. اگر كار این افراد طولانی است و مجبورند بایستند، توصیه میشود در منزل دراز بكشند و پاهایشان را به حالت زاویه 30 تا 45 درجه نگه دارند تا خون به پاهایشان برگردد. ماساژ دادن پاها نیز بسیار موثر است، اما متاسفانه افراد این نكتهها را چندان جدی نمیگیرند و زمانی مراجعه میكنند كه پوست كیفیت خودش را از دست داده و حالت چرمی پیدا كرده است.
درماتیت پوم فولیكس
مهمترین علامت این نوع درماتیت، وجود تاولهای آبدار بین انگشتان دست است؛ یعنی جایی كه دو انگشت با هم در تماسند. در این نوع درماتیت، ممكن است گاهی كف یا میان انگشتان دست نیز مبتلا شود. گاهی بروز این نوع درماتیت فصلی است و هر سال تكرار میشود. البته نگران نشوید؛ با درمان بموقع، این تاولها از بین میرود، اما گاهی اوقات بعد از خشك شدن تاولها، ممكن است پوست دور آنها به صورت دایرههای خشك دربیاید.
برلاك درماتیت
ماده برگاموت یكی از مواد اساسی و مهم در تهیه بسیاری از عطرهاست. بعضیها نسبت به این ماده واكنشی ندارند، بعضی دیگر نیز وقتی از عطر حاوی برگاموت استفاده میكنند تا زمانی كه در برابر آفتاب قرار نگرفتهاند برایشان دردسری درست نمیشود، اما به محض اینكه در برابر تشعشع نور آفتاب قرار میگیرند، پوستشان علائم ابتلا به درماتیت را نشان میدهد. همه متخصصان پوست توصیه میكنند از عطر روی پوست استفاده نكنید و برای جلوگیری از بروز درماتیت، آن را روی لباس یا زیر یقه استفاده كنید.
درماتیت شغلی
كسانی كه سر و كارشان با گریس، روغن یا سیمان است، این قسمت را با دقت بیشتری بخوانند: درماتیت شغلی در واقع یك نوع درماتیت تماسی است و بستگی به شغل فرد دارد كه با چه مواد خاصی در تماس است. یكی از عواملی كه سبب بروز حساسیت در بعضی افراد میشود، سیمان است. دست كارگرانی كه با سیمان كار میكنند، اغلب خشك است و علائم اگزمای حاد یا تحت حاد را نشان میدهد. كسانی كه با گریس و روغن كار میكنند نیز ممكن است علائم حاد و تحت حاد را نشان دهند.
درماتیت ناشی از آفتاب
پوست همه افراد در مقابل آفتاب واكنش نشان میدهد، اما پوست بعضیها در مواجهه با آفتاب واكنش بیشتری نشان میدهد. افرادی كه پوستشان با این نوع درماتیت درگیر است، اگر به مدت طولانی در برابر نور خورشید قرار میگیرند، حتما باید از ضدآفتاب استفاده كنند.
پتروس درماتیت
عامل ایجاد این نوع درماتیت، دراكولاست. اشتباه نكنید منظورمان دراكولای خونآشام نیست؛ این لقب دهان پركن را حشرهای شبیه پشه به دوش میكشد كه شمالیها آن را كاملا میشناسند. اگر كسی توسط این حشره نیش زده شود، روی پوستش التهابی شبیه زخم بروز میكند. اگرچه شدت تحریكپذیری با نیش دراكولا زیاد است، ولی در بعضی افراد واكنش چندانی ایجاد نمیكند. البته در بعضی دیگر نیز ممكن است به صورت واكنشهای شدید پوستی بروز كند. اگر هدف نیش دراكولا قرار گرفتید هرگز خود درمانی نكنید و حتما به پزشك متخصص مراجعه كنید.
نورو درماتیت
این بخش، مخصوص كسانی است كه به شكل ناخودآگاه عادت كردهاند پشت گردن یا هر قسمت دیگر از بدنشان را بخارانند. بروز این درماتیت به دلیل خاراندن بیش از حد است و این خارش بعد از مدتی باعث ضخیم و تیره شدن آن ناحیه میشود. علائم این درماتیت شبیه اگزمای مزمن است و شایعترین بخشی كه درگیر میشود، پشت گردن است. اگر این بیماری حالت تكرارشونده داشته باشد، باید حتما به پزشك اعصاب و روان نیز مراجعه كند.
طبقهبندی درماتیت برحسب شدت
تقریبا بیشتر بیماریها به درجههای مختلف طبقهبندی میشود و پزشك نیز برحسب نشانهها، به شدت بیماری پی میبرد و داروهای مورد نیاز بیمار را تجویز میكند. درماتیت یا اگزما به سه گروه حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم میشود.
حاد: این نوع درماتیت در صورت مواجهه با عامل حساسیتزا بسرعت (یك روز) واكنش نشان داده و علائمی مانند خارش، قرمزی، تاولهای ریز و ترشحات آبكی را از خود بروز میدهد.
تحت حاد: اگر مدت زمان درگیری فرد با اگزما به درازا بكشد و همراه با خارش باشد، سلولهای دفاعی به مقابله با عامل حساسیت برخاسته و پوست آن بخش بتدریج نسبت به سایر قسمتها ضخیمتر میشود. اما ضایعات تاولی دیگر ترشحی ندارد؛ حتی ممكن است تاولی دیده نشود.
مزمن: در این نوع اگزما اگر خارش موضعی (از نظر زمانی) همچنان ادامه پیدا كند، پوست ضخیم، تیره و پوستهپوسته میشود.
توصیههای پیشگیرانه
عامل حساسیت را شناسایی كنید.
از عوامل ایجادكننده یا تسهیلكننده ماده حساسیتزا اجتناب كنید تا مشكل تكرار نشود. برای مثال اگر فردی به زیورآلات، ساعت و فلز نیكل حساسیت دارد، نباید از این وسایل استفاده كند.
از ضدالتهاب و تركیبات كورتونی (به دفعهها و دزی كه پزشك متخصص تعیین میكند) استفاده كنید.
از كرمهای نرمكننده استفاده كنید تا پوست خودش را ترمیم كند.
اخیرا كرمهایی وارد بازار شده است كه كورتونی نیست؛ ولی در درمان بسیاری از اگزماها موثر است. با این حال برای استفاده از آنها حتما باید زیر نظر پزشك متخصص باشد.
از شویندههایی استفاده كنید كه پوست را خیلی خشك نكند.
منبع:jamejamonline.ir
ویدیو : التهاب پوستی؛ از نیش دراكولا تا كهنه بچه