«هیولاهای کوچک» کابوس قرن 21 : تقریبا روزی نیست که خبر از مرگ و میر بر اثر ...

تقریبا روزی نیست که خبر از مرگ و میر بر اثر سندروم تنفسی خاورمیانه یا مرس نشنویم. اما این خبرها هرچند سال یک بار به دلیل یک بیماری جدید در دنیا تکرار می شود. خبرآنلاین: خبر بروز بیماری تنفسی مرس (MERS-CoV) تنفسی در عربستان شاید بدترین خبربرای کشورهای همسایه مسلمان مانند ایران است. چرا که ایران سالانه هزاران نفر را برای مراسم حج به عربستان می فرستند و هم اکنون نیز خبر درگذشت دو نفر بر اثر این بیماری تایید شده است.

خبر وحشت آورتر اینکه پزشکان اعلام کرده اند این بیماری کشنده هنوز درمان مشخصی ندارد. نظیر این بیماری ها در اواخر قرن بیستم و شروع قرن بیست و یک کابوس بسیاری از مردم جهان شده است. هیولاهایی که کابوس شبهای مردمان قرنی شده است که بشر در اوج اکتشافات و پیشرفت علمی قرار دارد.

با هم نگاهی داریم به این هیولاهای بی درمان و یا سخت درمان؛

ایدز

ایدز کابوس پایان قرن بیستم همانند طاعون قرون وسطی وحشت آفرید بیماری ناشناخته ای که ناگهان در تمام رسانه های دنیا تیتر اول شد و جان بسیاری از انسانها از جمله هنرپیشگان و ورزشکاران معروف را گرفت.

ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ در امریکا مشاهده شد. اولین مواردی که مشاهده شد در بین معتادان تزریقی و همچنین همجنسگرایان مرد قرار داشت که به دلیل نامعلومی سیستم دفاعی بدن آنها ضعیف شده بود و علایم بیماری التهاب ریه پنوموسیستیک کارینی (PCP) در آنها مشاهده می‌شد که این بیماری در افرادی دیده می‌شود که سیستم دفاعی بدنی ضعیفی دارند. سپس نوعی سرطان پوست نادر با نام کاپوسی سارکوما (KS) در میان مردان همجنسگرا گزارش شد.

موارد بیشتری از بیماری PCP و KS مشاهده شد و این زنگ خطری برای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری بود و گروهی از طرف این مرکز برای بررسی این واقعه تشکیل شد.

در آن اوایل مرکز کنترل بیماری هنوز نامی رسمی برای این بیماری انتخاب نکرده بود و معمولاً نام این بیماری را با بیماری که مریض با آن در ارتباط بود بیان می‌کردند، برای مثال تا قبل از کشف HIV از نام لنفادنوپاتی که بیماری عامل بود استفاده می‌شد .

در سال ۱۹۸۳، دو گروه تحقیقاتی جداگانه به رهبری رابرت گالو و لوک مونتانیه به طور مستقل اعلام کردند که یک ویروس پسگرد جدید بیماران مبتلا به ایدز را آلوده کرده، و یافته‌هایشان را در یک شماره از مجله ساینس منتشر کردند.

گلو ادعا کرد که ویروسی که گروه خود از یک بیمار مبتلا به ایدز برای تحقیقات جدا کرده بود از نظر شکل کاملاً مشابه سایر ویروس‌های تی-لنفوتروپیک انسانی (HTLV) بوده که گروهش در همان ابتدا جدا کرده بود. گروه گالو نام آن ویروس را HTLV-III گذاشتند. در همان زمان، گروه مونتانیه ویروسی از یک بیمار مبتلا به تورم غدد لنفاوی گردن و ضعف فیزیکی که دو مشخصه از علائم ایدز است، جدا کرده بود. تناقض در گرازش‌های گروه گالو و مونتانیه و همکارانشان نشان می‌داد که هسته پروتئین‌های این ویروس از لحاظ ایمنی‌شناسی، کاملاً متفاوت از HTLV-I است. گروه مونتانیه اسم ویروسی که جدا کرده بودند را ویروس مرتبط با لنفادنوپاتی (LAV) گذاشتند. از آنجا که مشخص شد هر دوی این ویروس‌ها یکسان هستند، در سال ۱۹۸۶ LAV و HTLV-III هر دو به HIV تغییر نام دادند.

تا سال ۲۰۱۰ حدود ۳۴ میلیون نفر در دنیا مبتلا به HIV بوده‌اند. از اینها تقریباً ۱۶٫۸ میلیون زن و ۳٫۴ میلیون زیر ۱۵ سال بوده‌اند. نتیجه آن حدود ۱٫۸ میلیون مرگ در سال ۲۰۱۰ بوده که این مقدار نسبت به سال ۲۰۰۱ که ۳٫۱ میلیون نفر بوده، کاهش یافته‌است.

کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تاثیرپذیرترین منطقه هستند و در سال ۲۰۱۰، تخمین زده شد که ۶۸ درصد (۲۲٫۹ میلیون نفر) کل موارد HIV و ۶۶ درصد از همه مرگ و میرها (۱٫۲ میلیون) در این منطقه رخ داده است. این نشان می‌دهد که در حدود ۵ درصد از جمعیت بزرگسال آلوده هستند. و به نظر می‌رسد که عامل ۱۰ درصد از مرگ و میر در کودکان است.

در مقایسه با سایر مناطق، زنان نزدیک به ۶۰ درصد از موارد را تشکیل می‌دهند. آفریقای جنوبی با ۵٫۹ میلیون نفر، دارای بیشتری جمعبت افراد مبتلا به HIV نسبت به سایر کشورهای دنیاست. امید به زندگی در کشورهای متاثر به دلیل ایدز کاهش یافته است.

تصویر زیر نشانگر وضعیت ایدز کشورهای جهان است؛





ابولا

ویروس ابولا یکی از کشنده‌ترین ویروس‌ها است که باعث بیماری شدید در انسان و پستانداران می‌شود. ابولا به‌طور مرگباری در میان انسان‌ها و میمون‌ها در آفریقا شایع است این ویروس با ایجاد تب شدید و خونریزی بیمار را از پا درمی آورد و خیلی سریع گسترش می‌یابد.

این ویروس نخستین بار در سال ۱۹۷۶ میلادی شناخته شد. در سال ۱۹۷۶ ابولا حدود ۳۰۰ نفر را مبتلا کرد و با شیوع آن از هر ۱۰ نفر مبتلا به بیماری ۹نفر کشته شدند و در سال ۱۹۹۵ از این ویروس ۸۰ درصد مبتلایان کشته شدند. نام این ویروس از یکی از رودخانه‌های کشور زئیر، که امروزه جمهوری دموکراتیک کنگو نام دارد، گرفته شده و اینکه این بیماری برای اولین بار در کشور کنگو دیده شد. اکثر افرادی که ابتلای آنان به ابولا تا کنون تأیید شده اهل کشورهای آفریقایی بوده‌اند.تب خونریزی دهنده ابولا معمولا به صورت شیوع ناگهانی بروز می‌کند و شیوع آن هم از یک بیمارستان یا درمانگاه آغاز می‌شود.

خطر کشندگی ویروس ابولا که تا کنون درمانی برای آن پیدا نشده، بین ۵۰ تا ۹۰درصد است.

طی چند سالی که از هجوم ابولا می گذرد، کارهای زیادی برای تشخیص اپیدمیولوژی و نحوه سرایت ابولا صورت گرفته است ، ولی هنوز راه و نحوه دقیق سرایت آن مشخص نشده و تنها می توان گفت که احتمالا ابولا از طریق تماس با خون یا دیگر مایعات بدن و همچنین ترشحاتی همچون خلط افراد آلوده به این ویروس به افراد سالم منتقل می شود؛ مثلا میزان بیماری در مرده شورهای قبرستان ها که تماس مستقیم با بدن قربانیان ابولا داشتند، بسیار بالا بوده.پزشکان ، پرستاران و بهیارانی که مشغول درمان مبتلایان ابولا بودند هم بکرات در حین انجام وظیفه خود به این بیماری دچار شدند، که علت آن عدم رعایت مسائل بهداشتی و مراقبتی لازم و عدم آگاهی از نحوه انتقال در سالهای اول شناسایی این بیماری بود.به هر حال ، این ویروس به هر شکلی که به بدن وارد شود، بعد از ۲تا ۲۱روز علایم آن ظاهر می شود.

گینه بیش از دیگر کشورهای واقع در غرب آفریقا به این ویروس خونریزی دهنده مبتلاست که از میان 137 مورد ثبت شده ، تاکنون 86 نفر فوت شده اند. سازمان پزشکان بدون مرز که در گینه فعال است، از یک اپیدمی بی سابقه سخن می گویند که 45 مورد بطور مستقیم به خاطر آلودگی به ویروس ابولا درگذشته اند.

میشل ون هرپ، اپیدمولوژیست می گوید: ˈما با یک اپیدمی روبرو هستیم که تاکنون به این گستردگی مشاهده نشده است، بخصوص اگر به تعداد موارد مشاهده شده در نواحی گوناگون نگاه کنید. ˈما با تهاجمی ترین نژاد ویروس ابولا که نژاد زئیر است، روبروئیم. این نژادی از ویروس است که بیش از 9 نفر از ده بیمار را کشته است.ˈ

گستردگی جغرافیایی ابولا



سارس

سارس نوعی بیماری خطرناک است که از سال ۲۰۰۳ شیوع پیدا کرده است.شیوع آن از کشور ویتنام بود و به سرعت به دیگر کشورهای آسیای شرقی مثل چین و سنگاپور و بعد به کشورهای آمریکای شمالی مثل کانادا و آمریکا سرایت کرد.عامل آن نوعی ویروس است.

علیرغم تلاش پزشکان ، فعلا دارویی جهت درمان پیدا نشده است و تا حال آنتی بیوتیکی در این زمینه مؤثر نبوده است ولی داروی ریباورین با یا بدون تجویز استروئید با نتایج نامعلوم مصرف شده است. لذا برای کنترل بیماری در جامعه پیشگیری از اهمیت بسزایی برخوردار است.



SARS نسبت به آنفلونزا کمتر عفونی است دوره کمون آن 7-2 روز ( بطور متوسط 5-3 روز ) می‌باشد مسافرت‌های بین‌المللی ریسک گسترش سریع بیماری را افزایش می‌دهد.

انتقال از شخص به شخص از طریق قطرات تنفسی و ترشحات بدن فرد بیمار بوده و بیشتر در افرادی که در بیمارستان یا در خانه با بیمار تماس نزدیک داشته‌اند صورت می‌گیرد بنابراین در صورت مراقبت از بیمار ، زندگی با وی و یا تماس نزدیک با ترشحات تنفسی ، مایعات بدن یا مدفوع بیماران ، احتمال انتقال بیماری وجود دارد.

گستره جغرافیایی سارس



آنفولانزای خوکی

آنفلوآنزای خوکی بیماری تنفسی خوک‌ها است که از ویروس آنفلوآنزای نوع «A» نشأت می‌گیرد. ویروس آنفلوآنزای خوکی (SIV) به بیماری آنفلوآنزایی اشاره دارد که توسط اورتومیکسوویروس‌هایی ایجاد می‌شود که در میان خوک‌ها همه گیر هستند.

آنفلوآنزای خوکی یک بیماری ویروسی است که معمولاً خوک را مبتلا می‌کند اما هرساله مواردی از ابتلای انسان به این بیماری، به ویژه از راه تماس با این جانور، گزارش می‌شود.

این بیماری در انسان از طریق تماس با فرد مبتلا نیز سرایت می‌کند و نشانه‌های معمول آن تب، سرگیجه، خشکی مفصل‌ها، حالت تهوع و در موارد پیشرفته، بیهوشی و مرگ است.

موارد انسانی آنفلوآنزای خوکی ابتدا بیشتر در افرادی رخ می‌داد که در فاصلهٔ نه چندان دوری در نزدیکی خوک‌ها به‌سر می‌برند اما الان ویروس از انسانی به انسان دیگر منتقل می شود.

بیماری آنفلوآنزای خوکی از نوع اچ۱ان۱ است که قبلاً هم وجود داشته و شناخته شده‌است و همه‌گیری جهانی آنفلوآنزا در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ نیز به علت شیوع همین نوع آنفلوآنزا بوده‌است.

با این وجود بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که تغییراتی در ساختار این ویروس در آنفلوآنزای خوکی به وجود آمده‌است. به همین علت از ۵ آوریل ۲۰۰۹ موارد مرگ و میر ناشی از این بیماری در مکزیک و آمریکا روی داد.

نوع جدید آنفلوآنزا که در سال ۲۰۰۹ در مکزیک و آمریکا کشف شد ترکیبی از ویروس‌های آنفلوآنزای خوکی، انسانی و حاد پرندگان است.

علائم آنفلوآنزای خوکی در میان انسان‌ها به آنفلوآنزای انسانی یعنی تب، سرفه، گلودرد، سردرد، احساس سرما و خستگی شباهت دارد. برخی از افراد نیز پس از مبتلا شدن به این بیماری دچار اسهال و استفراغ می‌شوند.

آنفلوآنزای خوکی در مناطق مختلف جهان در حال پیشروی است. سازمان‌های بین‌المللی بهداشت با اعلام مرحله ۵ وضعیت هشدار اعلام کردند که شیوع جهانی آنفلوآنزای خوکی امری حتمی خواهد بود. این اولین بار بود که سازمان بهداشت جهانی وضعیت هشدار خود را به مرحله ۵ ارتقا می‌داد که یک مرحله مانده تا وضعیت قرمز است و نشان دهنده اینکه اپیدمی جهانی این بیماری حتمی است این بیماری در ایران هم شیوع داشته و قربانی گرفته است.

تصویر زیر گستردگی قابل توجه این بیماری را نشان می دهد؛



در کشورهایی که با رنگ سیاه مشخص شده است موارد مرگ با این بیماری گزارش شده است

مرس یا کرونا

اولین مورد بیماری ویروس جدید کرونا (MERS-CoV) در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردی ۶۰ ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید . این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی ۴۹ ساله در قطر که او نیز در گذشت . و کشف بیماری اولین بار در آزمایشگاه Health Protection Agency's در Colindale لندن به تایید رسید .

از نکات قابل توجه این بیماری این است که اکثر موارد گزارش آن در میان مراکز بهداشتی درمانی نظیر بیمارستانها رخ داده است که در فرانسه موارد ابتلا فقط در بیمارستان گزارش شده است که به نظر می رسد که عامل زمینه ای مانند بیماریهای دیگری باید وجود داشته باشد تا احتمال ابتلا انسان به این بیماری افزایش یابد .

عده ای از پزشکان این بیماری را از نوع بیماری سارس می دانند که حدود سالهای ۲۰۰۳ در خاور دور شایع بود . بیماری سارس نیز دارای علایم تنفسی است که می تواند منجر به مرگ انسان شود . ویروس سارس نیز از خانواده coronavirus ها است .

علایم ویروس کرونا

اگر چه به گفته سازمان بهداشت جهانی علایم این بیماری هنوز ناشناخته است ولی از علایم اصلی این بیماری تب ، سرفه ، تنگی نفس و مشکلات حاد تنفسی است. بیمار ممکن است سرفه های چند روزه ظاهرا بدون دلیل نیز داشته باشد . در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال ، نارسایی حاد تنفسی ، اختلالات انعقادی ، پریکاردیت و نارسایی کلیه نیز گزارش شده است که مورد اخیر در صورت بروز بیمار را به همودیالیز نیازمند می سازد .

دانشمندان برای تعیین منشا این ویروس به تکاپو افتادند، ابتدا تصور می‌شد ویروس از خفاش به انسان منتقل شده اما بعد روشن شد که نوع خفیف‌تری از آن، شتر را مبتلا می‌کند.



اولین مورد بیماری در سال ۲۰۱۲ در شهر "بیشه" در عربستان سعودی شد و از آن به بعد در سراسر دنیا ۶۳۵ مورد قطعی دیده شده که حدود سی درصد مبتلایان (۱۹۳ نفر) در گذشته‌اند.

نتایج تحقیقاتی که تا به حال انجام شده نشان می‌دهد ویروس انسان و ویروس شتر بسیار شبیه هستند با این حال سوالهای زیادی بدون پاسخند؛ از جمله اینکه تمام مبتلایان با شتر در تماس نبوده‌اند و این بیماری در کسانی که با شتر سرو کار دارند شایع‌تر نیست.

به علاوه در مناطقی که این ویروس در شتر زیاد دیده می شود مثل اتیوپی و نیجریه این بیماری شیوع زیادی بین انسان نداشته است.

نگرانی دانشمندان این است که این ویروس دچار جهش شده و قدرت سرایت و بیماری زایی آن زیاد شود. با این حال سازمان بهداشت جهانی که به دقت این بیماری را زیر نظر دارد در حال حاضر دلایل را برای اعلام ممنوعیت و محدودیت مسافرت و تجارت کافی نمی‌داند.