مسئولیت پزشك نسبت به آسیبهای ناشی از درمان چیست؟ : اخبار اجتماعی - مسئولیت ...
اخبار اجتماعی - مسئولیت پزشك نسبت به آسیبهای ناشی از درمان چیست؟
مسئولیت پزشك در اقداماتی كه برای درمان و معالجه طبی به عمل میآورد، یكی از مواردی است كه عموم مردم كمتر با آن آشنا هستند. هنگام مراجعه بیمار به پزشك، چه او و چه اطرافیانش معمولاً به خاطر فشارها و استرسهای ناشی از بیماری، قادر به اخذ تصمیم صحیح نیستند و به همین جهت بدون مطالعه، ورقهای را كه از سوی مراكز درمانی در اختیارشان قرار میگیرد امضاء میكنند بیآنكه از آثار و عواقب این كار آگاه باشند.
مسئولیت پزشك در جریان درمان از دو جهت قابل بررسی است. یكی از جهت مسئولیت پزشك نسبت به اصل طبابت و جراحی و دیگری مسئولیت او نسبت به آسیبهای ناشی از درمان.
1- مسئولیت پزشك نسبت به اصل طبابت و جراحی:
اقدامات درمانی كه به وسیله پزشك صورت میگیرد، در واقع نوعی تصرف در جان دیگری است. بنابراین برای انجام این كار میبایست جواز داشته باشد. داشتن جواز در این مورد نیز مستلزم برخورداری از شرایطی خاص است به نحوی كه اگر این تصرفات توسط فردی غیر مسئول و غیر متخصص صورت گیرد، انجام این كار علاوه بر جبران خسارت، دارای مجازات نیز میباشد. برای مثال مطابق قانون مربوط به امور پزشكی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، هر كس بدون داشتن پروانه رسمی به امور پزشكی اشتغال ورزد، بلافاصله محل كار او تعطیل و به حبس و جزای نقدی محكوم میشود.
2-مسئولیت پزشك نسبت به صدمات و آسیبهای ناشی از درمان
اگر اقدامات پزشك علیرغم رعایت مقررات و احتیاطهای لازم و بدون ارتكاب هیچ خطایی موجب مرگ بیمار یا آسیبهای غیر متعارف شود. آیا باز هم پزشك مسئول نتیجه اعمال خود میباشد؟
بدیهی است اگر پزشك صلاحیت و مهارت عملی و علمی لازم را نداشته باشد یا با وجود مهارت بدون اجازه بیمار یا سرپرست او اقدام به درمان كند ولی عمل او به طور اتفاقی موجب فوت یا صدمه بیمار شود، مسؤول است.
برابر ماده 496 قانون مجازات اسلامی پزشك در معالجاتی كه دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر مینماید در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنكه مطابق 495 عمل نماید.1
مطابق تبصره 1 ماده 496 در موارد مزبور هرگاه مریض یا پرستار بداند كه دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف میشود و با وجود این به دستور عمل كند پزشك ضامن نیست بلكه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است.
بنابراین عملیات پزشك اعم از جراحی یا هر اقدام دیگر پزشكی كه بر روی بیمار انجام میشود، تنها در صورتی كه آن اعمال قانونی و یا مجوز و اذن و رضایت بیمار یا سرپرست او و بدون خطا انجام شود جرم محسوب نمیشود و اگر هر یك از این شرایط موجود نباشد، پزشك نسبت به عمل درمان و كارهایی كه انجام میدهد ضامن و مسؤول خواهد بود.
3- برائت پزشك
همانطور كه گفتیم، اقدامات پزشك در صورتی كه به رغم رعایت موازین فنی منتهی به فوت یا صدمه گردد، موجب مسئولیت خواهد بود ولی اگر بیمار پزشك را پیش از اقدام به درمان ابراء و بریالذمه كند، این امر موجب عدم مسئولیت پزشك خواهد بود. ماده495 قانون مجازات اسلامی در این خصوص میگوید:
«هرگاه پزشك در معالجاتی كه انجام میدهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آنكه عمل او مطابق مقررات پزشكی و موازین فنی باشد یا این كه قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتكب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممكن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل میشود». به همین علت است كه در مراكز درمانی پیش از عمل جراحی شاهد هستیم كه از بیمار و همراه او در ذیل ورقهای كه مطالب آن در برگیرنده برائت پزشك از مسئولیت است امضا یا اثر انگشت گرفته میشود.
از این رو مسئولیت پزشك را میتوان به صورت زیر و در قالب یك مثال خلاصه و بررسی كرد:
آقای (الف) برای جراحی شكستگی استخوان به بیمارستان ... مراجعه میكند و با تشخیص پزشك و انجام معاینات و آزمایشهای معمول و با رعایت آییننامه و مقررات مربوط به اتاق عمل میرود. قبل از جراحی ورقهای از سوی او و همراهاش كه فرزند ارشد اوست امضا میشود. مفاد آن ورقه دلالت بر آن دارد كه به پزشك جراح اجازه میدهد تا در روی پای او جراحی كند و پزشك از او برائت میگیرد. پس از جراحی،بیمار به بخش مراقبتهای ویژه منتقل میشود و پس از سه روز فوت میكند.
حالت اول: چنانچه پزشك بدون رضایت و اجازه بیمار یا بدون رعایت این كار را انجام دهد، مسئول خواهد بود.
حالت دوم: چنانچه پزشك با اجازه بیمار یا سرپرست او مبادرت به جراحی كند و دارای صلاحیت و مهارت علمی هم باشد ولی از بیمار برائت نگرفته باشد و عمل او اتفاقاً موجب فوت یا نقص عضو مریض شود، مسئول خواهد بود.
حالت سوم: اگر پزشك با اجازه بیمار یا سرپرست او مبادرت به جراحی كند و دارای صلاحیت علمی و مهارت لازم باشد و از بیمار هم برائت گرفته باشد ولی مقررات و نظامهای مربوط به جراحی را رعایت نكرده باشد، مسئول است. بنابراین اخذ برائت و رضایت در صورتی مؤثر است كه پزشك هم دارای صلاحیت باشد و هم نظامها و مقررات مربوط به عمل را رعایت كرده باشد.
4-استفاده از مجازات های جایگزین حبس در رسیدگی به جرایم پزشكی
رییس قوه قضاییه حضرت آیت الله لاریجانی نیز با عنایت به قانون جدید مجازات اسلامی در تاریخ 16/2/93 با صدور بخشنامه ای2 با توجه به حساسیت مشاغل پزشكی از قضات رسیدگی كننده به جرایم پزشكی خواسته است در صورتی كه جرم به واسطه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود در تعیین كیفر خواست حسب مورد از مجازات جایگزین حبس از نوع جزای نقدی یا دوره مراقبت استفاده كنند.
بر اساس آمارهای موجود هر سال میزان شکایت از پزشکان و کادر درمانی در کشور رو به افزایش است بنابراین آگاهی کادر درمانی از وظایفشان ضرورتی اجتناب ناپذیر برای کاهش این شکایتهاست. به همین دلیل مرکز تحقیقات و پزشکی قانونی با رویکرد پیشگیری و کاهش تخلفات در حوزه پزشکی آموزش به این کادر را در برنامههای خود قرار داده است تا با افزایش آگاهیهای این قشر بخش عمدهای از خطاها کاهش یابد.
منبع:
1-اقتباس از مجموعه حقوق شهروندی، معاونت آموزش قوه قضاییه
2- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
1) مطابق ماده495 هرگاه پزشك در معالجاتی كه انجام میدهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد ضامن دیه است مگر آنكه عمل او مطابق مقررات پزشكی و موازین فنی باشد یا اینكه قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتكب تقصیری هم نشود.
2) بخشنامه به مراجع قضایی سراسر کشور
از آنجا که قانونگذار در فصل نهم قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۲/۱ مجازات های جایگزین حبس را تصویب و ابلاغ نموده، ضرورت دارد قضات دادگاه ها در رسیدگی به جرایم پزشکی نظر به حساسیت مشاغل پزشکی و با ملاحظه جایگاه متهم، دفعات یا کیفیت ارتکاب، قصد و نیت احسان به بیمار و سایر جهات مخففه در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، در تعیین کیفر با رعایت فصل نهم قانون مذکور بویژه مواد ۶۴، ۶۸، ۷۰، ۸۳، ۸۵ و ۸۶ حسب مورد از مجازات جایگزین حبس از نوع جزای نقدی و یا دوره مراقبت استفاده نمایند. بدیهی است با تصویب آیین نامه موضوع ماده ۷۹ قانون مذکور امکان استفاده از خدمات عمومی رایگان نیز فراهم خواهد گردید.
اخبار اجتماعی - عصر ایران
ویدیو : مسئولیت پزشك نسبت به آسیبهای ناشی از درمان چیست؟