مراحل و مراتب امر و نهی :   مراحل و مراتب امر و نهی مرتبه اول از امر به معروف ...

 

مراحل و مراتب امر و نهی

مرتبه اول از امر به معروف و نهی از منكر، اظهار تنفر قلبی است. به این صورت كه كاری كند كه ناراحتی قلبی خود را از منكر آشكار سازد و به...
امر به معروف و نهی از منكر، مراتبی دارد كه اگر هدف با مراتب پایین به دست می آید، نباید مراتب بالاتر را عملی كرد.
1. اظهار تنفر قلبی
مرتبه اول از امر به معروف و نهی از منكر، اظهار تنفر قلبی است. به این صورت كه كاری كند كه ناراحتی قلبی خود را از منكر آشكار سازد و به طرف بفهماند منظورش از این عمل، این است كه او معروف را انجام دهد و منكر را ترك كند. این مرتبه چند درجه دارد؛ همانند روی هم فشار دادن پلك ها، اخم كردن و چهره در هم كشیدن، روگرداندن، دوری كردن و ترك رفت و آمد.در تاریخ آمده که اسماء بنت عمیس می گوید: رسول خدا (ص) به خانه همسرش عایشه وارد شد.

خواهر عایشه به دیدن عایشه آمده بود و لباسی از نوع لباس زنان شام، با آستین های گشاد پوشیده بود. چون نگاه رسول خدا (ص) به او افتاد، برخاست و از خانه بیرون رفت. عایشه به خواهرش گفت: دورشو؛ زیرا رسول خدا (ص) چیزی دید كه ناراحت شد. خواهر عایشه بیرون رفت. بعدها عایشه از پیامبر اعظم (ص) پرسید: چرا بیرون رفتید و ناراحت شدید؟ حضرت فرمود: آیا وضعیت خواهرت را ندیدی؟ برای زن مسلمان جایز نیست غیر صورت و دست هایش دیده شود.[1]

2. امر و نهی گفتاری
مرحله دوم از امر به معروف و نهی از منكر، تذكر از راه گفتار و زبان است. امام خمینی (ره) در این باره می فرماید: «اگر بداند از مرحله اول امر به معروف و نهی از منكر نتیجه نمی گیرد، واجب است از مرتبه دوم استفاده كند؛ البته در صورتی كه احتمال اثر بدهد».[2]
سخنرانی های معصومان(ع) در مقام موعظه و نصیحت، جزو این مرحله از امر به معروف و نهی از منكر شمرده می شود. از سوی دیگر، نوعی از این مرحله، گفت‌و‌گوی دو جانبه است. بحث ها و مناظره هایی كه معصومان(ع) با اصحاب خود و نیز با دیگر علما، از این دسته امر به معروف و نهی از منکر بوده است. از سوی دیگر، این مرحله در شرایطی كه انسان تشخیص می دهد بهتر است، می تواند به شكل گفت‌وگوی خصوصی باشد.
امام باقر(ع) فرمودند:
رسول خدا(ص) از بازار مدینه عبور می كرد و مردی را در حال فروختن حبوبات دید. حضرت به او فرمود: چه حبوبات نیكویی!! چند می فروشی؟ در این زمان، خداوند به پیامبر الهام کرد که دستت را به درون حبوبات فرو ببر. رسول خدا(ص) دست خود را به درون حبوبات فرو برد و دید قسمت زیرین آن، با قسمت رویش تفاوت دارد و نامرغوب‌تر است. پیامبر رو به فروشنده كرد و فرمود: «می بینم تو بین خیانت به مسلمانان و كم‌فروشی جمع كرده ای».[3]

3. اقدامات عملی
اگر مرتبه اول و دوم با همه مراحلی كه دارند در انجام واجب و ترك گناه مؤثر نباشد، باید مرحله سوم امر و نهی صورت گیرد كه جلوگیری عملی از گناه است. البته در عصر حاكمیت اسلام، مرتبه سوم امر به معروف و نهی از منكر، به عهده دستگاه های حكومتی است و وظیفه مردم به مرتبه اول و دوم محدود می‌شود.
می گویند در دوره رضا شاه كه امام خمینی(ره) برای تحصیل و تدریس به قم آمده و هنوز به مقام مرجعیت نرسیده بود، روزی فردی قلدر وارد مدرسه فیضیه می شود و شروع به عربده كشیدن و توهین به طلبه های مدرسه می کند. در این هنگام كه طلبه‌ها خود را از گزند آن شخص عربده‌كش كنار می كشیدند، امام خمینی(ره) نزد او می‌رود و نهیبی بر سرش می-كشد و سیلی محكمی به صورت او می‌زند، به طوری كه برق از چشمانش می پرد و با كمال خجالت، سر به پایین می اندازد و از مدرسه بیرون می رود.[4]
پی نوشتها
[1]. سید محمود مدنی بجستانی، امر به معروف و نهی از منكر دو فریضه برتر در سیره معصومین، نشر معروف، 1376، چ2، ص87.
[2] تحریر الوسیله، ج 1، ص 477، مسئله 1.
[3]. اصول كافی، ج5، ص161.
[4]. محمد رضا اكبری، قطره زلال امر به معروف و نهی از منكر، قم، نشر معروف، 1380،چ1، ص 123.

منبع:avanemrooz.com

 

 

 

ویدیو : مراحل و مراتب امر و نهی