خطبهای در صفین حقوق اجتماعی : خطبهای در صفینحقوق اجتماعی پس از ستایش پروردگار! ...
| خطبهای در صفین حقوق اجتماعی پس از ستایش پروردگار! خداوند سبحان، برای من، بر شما به جهت سرپرستی حکومت، حقی قرار داده، و برای شما همانند حق من، حقی تعیین فرموده است، پس حق گستردهتر از آن است که توصیفش کنند، ولی به هنگام عمل تنگنایی بیمانند دارد. حق اگر به سود کسی اجراء شود، ناگزیر به زیان او نیز روزی به کار رود، و چون به زیان کسی اجراء شود روزی به سود او جریان خواهد داشت. اگر بنا باشد حق به سود کسی اجراء شود و زیانی نداشته باشد، این مخصوص خدای سبحان است نه دیگر آفریدهها، به خاطر قدرت الهی بر بندگان، و عدالت او بر تمام موجوداتی که فرمانش بر آنها جاری است، لکن خداوند حق خود را بر بندگان، اطاعت خویش قرار داده، و پاداش آن را دوچندان کرده است، از روی بخشندگی، و گشایشی که خواسته به بندگان عطا فرماید. حقوق متقابل رهبری و مردم پس خدای سبحان! برخی از حقوق خود را برای بعضی از مردم واجب کرد، و آن حقوق را در برابر هم گذاشت، که برخی از حقوق برخی دیگر را واجب گرداند، و حقی بر کسی واجب نمیشود مگر همانند آن را انجام دهد. و در میان حقوق الهی بزرگترین حق، حق رهبر بر مردم، و حق مردم بر رهبر است، حق واجبی که خدای سبحان، بر هر دو گروه لازم شمرد، و آن را عامل پایداری پیوند ملت و رهبر، و عزت دین قرار داد. پس رعیت اصلاح نمیشود جز آنکه زمامداران اصلاح گردند، و زمامداران اصلاح نمیشوند جز با درستکاری رعیت. و آنگاه که مردم حق رهبری را ادا کنند، و زمامدار حق مردم را بپردازد، حق در آن جامعه عزت یابد، و راههای دین پایدار، و نشانههای عدالت برقرار، و سنت پیامبر (ص) پایدار گردد، پس روزگار اصلاح شود، و مردم در تداوم حکومت امیدوار، و دشمن در آرزوهایش مایوس میشود. اما اگر مردم بر حکومت چیره شوند، یا زمامدار بر رعیت ستم کند، وحدت کلمه از بین میرود، نشانههای ستم آشکار، و نیرنگبازی در دین فراوان میگردد. و راه گسترده سنت پیامبر (ص) متروک، هواپرستی فراوان، احکام دین تعطیل، و بیماریهای دل فراوان گردد، مردم از اینکه حق بزرگی فراموش میشود، یا باطل خطرناکی در جامعه رواج مییابد، احساس نگرانی نمیکنند، پس در آن زمان نیکان خوار، و بدان قدرتمند میشوند، و کیفر الهی بر بندگان بزرگ و دردناک خواهد بود. پس بر شماست که یکدیگر را نصیحت کنید، و نیکو همکاری نمایید. درست است که هیچ کس نمیتواند حق اطاعت خداوندی را چنانکه باید بگذارد، هر چند در به دست آوردن رضای خدا حریص باشد، و در کار بندگی تلاش فراوان نماید، لکن باید به مقدار توان، حقوق الهی را رعایت کند که یکی از واجبات الهی، یکدیگر را به اندازه توان نصیحت کردن، و برپا داشتن حق، و یاری دادن به یکدیگر است. هیچ کس هر چند قدر او در حق بزرگ، و ارزش او در دین بیشتر باشد، بینیاز نیست که او را در انجام حق یاری رسانند، و هیچکس گرچه مردم او را خوار شمارند، و در دیدهها بیارزش باشد، کوچکتر از آن نیست که کسی را در انجام حق یاری کند یا دیگری به یاری او برخیزد. (پس یکی از یاران بپا خواست و با سخنی طولانی امام را ستود، حرف شنوایی و اطاعت از امام را اعلام داشت آنگاه امام فرمود:) کسی که عظمت خدا در جانش بزرگ، و منزلت او در قلبش والاست، سزاوار است که هر چه جز خدا را کوچک شمارد، و از او سزاوارتر کسی که نعمتهای خدا را فراوان در اختیار دارد، و بر خان احسان خدا نشسته است، زیرا نعمت خدا بر کسی بسیار نگردد جز آنکه حقوق الهی بر او فراوان باشد. روابط سالم و متقابل رهبر و مردم مردم! از پستترین حالات زمامداران در نزد صالحان این است که گمان برند آنها دوستدار ستایش باشند، و کشورداری آنان بر کبر و خودپسندی استوار باشد، و خوش ندارم، در خاطر شما بگذرد که من ستایش را دوست دارم، و خواهان شنیدن آن میباشم، سپاس خدا را که چنین نبودم، و اگر ستایش را دوست میداشتم، آن را رها میکردم به خاطر فروتنی در پیشگاه خدای سبحان، و بزرگی و بزرگواری که تنها خدا سزاوار آن است. گاهی مردم، ستودن افرادی را برای کار و تلاش روا میدانند. اما من از شما میخواهم که مرا با سخنان زیبای خود مستایید، تا نفس خود را به وظائفی که نسبت به خدا و شما دارم خارج سازم، و حقوقی که مانده است بپردازم، و واجباتی که بر عهده من است و باید انجام گیرد اداء کنم، پس با من چنانکه با پادشاهان سرکش سخن میگویند، حرف نزنید، و چنانکه از آدمهای خشمگین کناره میگیرند دوری نجویید، و با ظاهرسازی با من رفتار نکنید، و گمان مبرید اگر حقی به من پیشنهاد دهید بر من گران آید، یا در پی بزرگ نشان دادن خویشم. زیرا کسی که شنیدن حق، یا عرضه شدن عدالت بر او مشکل باشد، عمل کردن به آن دشوارتر خواهد بود. پس، از گفتن حق، یا مشورت در عدالت خودداری نکنید، زیرا خود را برتر از آنکه اشتباه کنم و از آن ایمن باشم نمیدانم، مگر آنکه خداوند مرا حفظ فرماید، پس همانا من و شما بندگان و مملوک پروردگاریم که جز او پروردگاری نیست، او مالک ما، و ما را بر نفس خود اختیاری نیست، ما را در آنچه بودیم خارج و بدانچه صلاح ما بود درآورد، به جای گمراهی هدایت، و بجای کوری بینایی به ما عطا فرمود. |
| ( وَ مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ ) خَطَبَها بِصِفِّینَ: أَما بَعْدُ فَقَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحانَهُ لِى عَلَیْکُمْ حَقّاً بِوِلایَةِ أَمْرِکُمْ، وَ لَکُمْ عَلَىَّ مِنَ الْحَقِّ مِثْلُ الَّذِى لِى عَلَیْکُمْ، وَ الْحَقُّ أَوْسَعُ الْأَشْیاءِ فِى التَّواصُفِ، وَ أَضْیَقُها فِى التَّناصُفِ، لا یَجْرِى لِأَحَدٍ إِلَّا جَرى عَلَیْهِ، وَ لا یَجْرِى عَلَیْهِ إِلَّا جَرى لَهُ. وَ لَوْ کانَ لِأَحَدٍ أَنْ یَجْرِىَ لَهُ وَ لا یَجْرِىَ عَلَیْهِ لَکانَ ذلِکَ خالِصاً لِلَّهِ سُبْحانَهُ دُونَ خَلْقِهِ، لِقُدْرَتِهِ عَلى عِبادِهِ، وَ لِعَدْلِهِ فِى کُلِّ ما جَرَتْ عَلَیْهِ صُرُوفُ قَضائِهِ، وَ لکِنَّهُ جَعَلَ حَقَّهُ عَلَى الْعِبادِ أَنْ یُطِیعُوهُ، وَ جَعَلَ جَزآءَهُمْ عَلَیْهِ مُضاعَفَةَ الثَّوابِ تَفَضُّلًا مِنْهُ وَ تَوَسُّعاً بِما هُوَ مِنَ الْمَزِیدِ أَهْلُهُ. ثُمَّ جَعَلَ سُبْحانَهُ مِنْ حُقُوقِهِ حُقُوقاً افْتَرَضَها لِبَعْضِ النّاسِ عَلى بَعْضٍ، فَجَعَلَها تَتَکافَأُ فِى وُجُوهِها وَ یُوجِبُ بَعْضُها بَعْضاً، وَ لا یُسْتَوْجَبُ بَعْضُها إِلَّا بِبَعْضٍ، وَ أَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ سُبْحانَهُ مِنْ تِلْکَ الْحُقُوقِ حَقُّ الْوالِى عَلَى الرَّعِیَّةِ، وَ حَقُّ الرَّعِیَّةِ عَلَى الْوالِى، فَرِیضَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ سُبْحانَهُ لِکُلٍّ عَلى کُلٍّ. فَجَعَلَها نِظاماً لِأُلْفَتِهِمْ، وَ عِزّاً لِدِینِهِمْ، فَلَیْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیَّةُ، إِلَّا بِصَلاح الْوُلاةِ، و لا تَصْلُحُ الْوُلاةُ إِلَّا باسْتِقامَةِ الرَّعِیَّةِ، فَإِذا أَدَّتِ الرَّعِیَّةُ إِلَى الْوالِى حَقَّهُ، وَ أَدّى إِلَیْها حَقَّها، عَزَّ الْحَقُّ بَیْنَهُمْ، وَ قامَتْ مَناهِجُ الدِّینِ، وَ اعْتَدَلَتْ مَعالِمُ الْعَدْلِ، وَ جَرَتْ عَلى أَذْلالِهَا السُّنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِکَ الزَّمانُ، وَ طُمِعَ فِى بَقاءِ الدَّوْلَةِ، وَ یَئِسَتْ مَطامِعُ الْأَعْداءِ، وَ إِذا غَلَبَتِ الرَّعِیَّةُ والِیَها، أَوْ أَجْحَفَ الْوَالِى بِرَعِیَّتِهِ، اخْتَلَفَتْ هُنالِکَ الْکَلِمَةُ، وَ ظَهَرَتْ مَعالِمُ الْجَوْرِ، وَ کَثُرَ الْإِدْغالُ فِى الدِّینِ، وَ تُرِکَتْ مَحاجّ السُّنَنِ، فَعُمِلَ بِالْهَوى، وَ عُطِّلَتِ الْأَحْکامُ، وَ کَثُرَتْ عِلَلُ النُّفُوسِ، فَلا یُسْتَوْحَشُ لِعَظِیمِ حَقٍّ عُطِّلَ، و لا لِعَظِیمِ باطِلٍ فُعِلَ، فَهُنالِکَ تَذِلُّ الْأَبْرارُ، وَ تَعِزُّ الْأَشْرارُ، وَ تَعْظُمُ تَبِعاتُ اللَّهِ عِنْدَ الْعِبادِ، فَعَلَیْکُمْ بِالتَّناصُحِ فِى ذلِکَ وَ حُسْنِ التَّعاوُنِ عَلَیْهِ، فَلَیْسَ أَحَدٌ وَ إِنِ اشْتَدَّ عَلى رِضَا اللَّهِ حِرْصُهُ، وَ طالَ فِى الْعَمَلِ اجْتِهادُهُ، بِبالِغٍ حَقِیقَةَ مَا اللَّهُ سُبْحانَهُ أَهْلُهُ مِنَ الطّاعَةِ لَهُ، وَ لکِنْ مِنْ واجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ عَلَى الْعِبادِ النَّصِیحَةُ بِمَبْلَغِ جُهْدِهِمْ، وَ التَّعاوُنُ عَلى إِقامَةِ الْحَقِّ بَیْنَهُمْ، وَ لَیْسَ امْرُؤٌ وَ إِنْ عَظُمَتْ فِى الْحَقِّ مَنْزِلَتُهُ، وَ تَقَدَّمَتْ فِى الدِّینِ فَضِیلَتُهُ بِفَوْقِ أَنْ یُعانَ عَلى ما حَمَّلَهُ اللَّهُ مِنْ حَقِّهِ، وَ لَا امْرُؤٌ وَ إِنْ صَغَّرَتْهُ النُّفُوسُ وَ اقْتَحَمَتْهُ الْعُیُونُ بِدُونِ اَنْ یُعِینَ عَلى ذلِکَ، أَوْ یُعانَ عَلَیْهِ. فَأَجابَهُ -عَلَیْهِ السَّلامُ- رَجُلٌ مِنْ أَصْحابِهِ بِکَلامٍ طَوِیلٍ یُکْثِرُ فِیهِ الثَّناءَ عَلَیْهِ وَ یَذْکُرُ سَمْعَهُ وَ طاعَتَهُ لَهُ، فَقالَ عَلَیْهِ السَّلامُ: إِنَّ مِنْ حَقِّ مَنْ عَظُمَ جَلالُ اللَّهِ فِى نَفْسِهِ، وَ جَلَّ مَوْضِعُهُ مِنْ قَلْبِهِ أَنْ یَصْغُرَ عِندَهُ -لِعِظَمِ ذلِکَ- کُلُّ ما سِواهُ، وَ إِنَّ أَحَقَّ مَنْ کانَ کَذلِکَ مَنْ عَظُمَتْ نِعْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ، وَ لَطُفَ إِحْسانُهُ إِلَیْهِ، فَإِنَّهُ لَمْ تَعْظُمْ نِعْمَةُ اللَّهِ عَلى أَحَدٍ إِلَّا ازْدادَ حَقُّ اللَّهِ عَلَیْهِ عِظَماً، وَ إِنَّ مِنْ أَسْخَفِ حالاتِ الْوُلاةِ عِنْدَ صالِح النَّاسِ أَنْ یَظُنَّ بِهِمْ حُبُّ الْفَخْرِ، وَ یُوضَعَ أَمْرُهُمْ عَلَى الْکِبْرِ. وَ قَدْ کَرِهْتُ أَنْ یَکُونَ جالَ فِى ظَنِّکُمْ أَنِّى أُحِبُّ الْإِطْراءَ، وَ اسْتِماعَ الثَّناءِ، وَ لَسْتُ -بِحَمْدِ اللَّهِ- کَذلِکَ، وَ لَوْ کُنتُ أُحِبُّ أَنْ یُقالَ ذلِکَ لَتَرَکْتُهُ انْحِطاطاً لِلَّهِ سُبْحانَهُ عَنْ تَناوُلِ ما هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنَ الْعَظَمَةِ وَ الْکِبْرِیاءِ، وَ رُبَّمَا اسْتَحْلَى النّاسُ الثَّناءَ بَعْدَ الْبَلاءِ، فَلا تُثْنُوْا عَلَىَّ بِجَمِیلِ ثَناءٍ لِإِخْراجِى نَفْسِى إِلَى اللَّهِ وَ إِلَیْکُم مِنَ التَّقِیَّةِ فِى حُقُوقٍ لَمْ أَفْرُغْ مِنْ أَدائِها، وَ فَرائِضَ لابُدَّ مِنْ إِمْضائِها. فَلا تُکَلِّمُونِى بِما تُکَلَّمُ بِهِ الْجَبابِرَةُ، وَ لا تَتَحَفَّظُوا مِنِّى بِما یُتَحَفَّظُ بِهِ عِنْدَ أَهْلِ الْبادِرَةِ، وَ لا تُخالِطُونِى بِالْمُصانَعَةِ، وَ لا تَظُنُّوا بِىَ اسْتِثْقالًا فِى حَقّ قِیلَ لِى، وَ لَا الْتِماسَ إِعْظامٍ لِنَفْسِى، فَإِنَّهُ مَنِ اسْتَثْقَلَ الْحَقَّ أَنْ یُقالَ لَهُ أَوِ الْعَدْلَ أَنْ یُعْرَضَ عَلَیْهِ کانَ الْعَمَلُ بِهِما أَثْقَلَ عَلَیْهِ، فَلا تَکُفُّوْا عَنْ مَقالَةٍ بِحَقٍّ أَوْ مَشْوَرَةٍ بِعَدْلٍ. فَإِنِّى لَسْتُ فِى نَفْسِى بِفَوْقِ أَنْ أُخْطِئَ، وَ لا امَنُ ذلِکَ مِنْ فِعْلِى إِلّا أَنْ یَکْفِىَ اللَّهُ مِنْ نَفْسِى ما هُوَ أَمْلَکُ بِهِ مِنِّى، فَإِنَّما أَنَا وَ أَنْتُمْ عَبِیدٌ مَمْلُوکُونَ لِرَبٍّ لا رَبَّ غَیْرُهُ، یَمْلِکُ مِنَّا ما لا نَمْلِکُ مِنْ أَنفُسِنا، وَ أَخْرَجَنا مِمَّا کُنَّا فِیهِ إِلى ما صَلَحْنا عَلَیْهِ فَأَبْدَلَنا بَعْدَ الضَّلالَةِ بِالْهُدى، وَ أَعْطانَا الْبَصِیرَةَ بَعْدَ الْعَمى. |
ویدیو : خطبهای در صفین حقوق اجتماعی