حسین زمان، رزمنده‌ای که خواننده شد : در سال‌های دفاع مقدس قشرهای مختلف جامعه ...
در سال‌های دفاع مقدس قشرهای مختلف جامعه برای حراست از میهن در برابر دشمن متجاوز به جبهه‌ها رفتند و حماسه ایثار آفریدند. روزنامه مردم سالاری: در این بین هنرمندان ایرانی هم پا به پای دیگر اقشار جامعه به مجاهدت پرداختند و در دو سوی جبهه هم با استفاده از ابزار هنرشان و هم با حضور پر رنگشان در قامت یک رزمنده به دفاع از میهن پرداختند.
حسین زمان از آن چهره‌هایی است که در هشت سال دفاع مقدس به عنوان رزمنده در مناطق عملیاتی شرکت کرد و سالیان بعد نیز به جرگه هنرمندان مطرح عرصه موسیقی پیوست. اما دیری نپایید که ورق برگشت و با به قدرت رسیدن احمدی‌نژاد و یارانش دوران سختی بر او تحمیل شد. حسین زمان حالا چند سالی می‌شود که طبق یک قانون نانوشته ممنوع‌‌الفعالیت است و امیدوار است دولت تدبیر و امید بتواند این درد چند ساله را از قلب او و طرفدارانش بزداید.
این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم:
شاید خیلی‌ها ندانند شما با آغاز جنگ، تحصیل در خارج از کشور را رها کردید و برای حضور در جبهه‌ها به کشور بازگشتید. با توجه به اینکه تعدادی از دوستان نزدیکتان نیز در جبهه‌ها شهید شدند می‌خواهم کمی در این باره برای ما بگویید.
من فعالیت‌های انقلابی را از حدود پانزده سالگی و زمانی که در دبیرستان تحصیل می‌کردم شروع کردم و بعد از ورود به دانشگاه در سال 56 به دلیل فعالیت‌های سیاسی توسط ساواک دستگیر و از دانشگاه اخراج شدم.
بعد از آن برای ادامه تحصیل راهی کشور آمریکا شدم و پس از گذراندن چند ترم دانشگاهی برای حضور در جبهه و دفاع از کشورم تحصیل در آنجا را رها کردم و به ایران بازگشتم . طی هشت سال جنگ تحمیلی در جبهه‌ها حضور داشتم و افتخار می‌کنم زمانی که کشورم به کمکم نیاز داشت به عنوان یک رزمنده حاضر بودم. متاسفانه تعداد زیادی از جوانان فهیم و شجاع این مرزو بوم به شهادت رسیدند و تنهایمان گذاشتند و از این میان من نیز دوستان خوبی را از دست دادم. البته آنها سعادت دنیا و آخرت نصیب شان شد و خداوند خیلی دوستشان داشت که زود آنها را به نزد خود فراخواند.
می‌خواهم نگاهی کلی به موسیقی در دوران دفاع مقدس بیندازیم واز این منظر به آن بپردازیم که با توجه به اینکه تاریخ نشان داده در همه دنیا در دوران جنگ رابطه دو سویه‌ای بین ابزار موسیقی و فرهنگ دفاع و جنگ با متجاوز وجود دارد آیا توانسته‌ایم یک سبک یا گونه جدیدی از موسیقی را در این عرصه پدید بیاوریم؟
متاسفانه نه در ابتدای انقلاب ونه در ادامه آن تا کنون موسیقی به عنوان یک هنر ارزشمند و متعالی، توسط مسوولین در نظر گرفته نشده است. به همین دلیل طی دوره جنگ تحمیلی و بعد از آن مشکل اصلی فقدان یک جایگاه مناسب و در شأن هنر موسیقی بوده و کاملا مشخص است که در چنین شرایطی وجود یک ژانر تعریف شده غیر ممکن بوده و هست. از طرف دیگر شاید مهمترین لطمه‌ای که به موسیقی کشورمان در آن سال‌ها خورد، رفتارهای نامناسب برخی انقلابیون با هنرمندان و اساتید باسابقه موسیقی و البته فضای سنگین آن زمان بود . افرادی که در باطن هیچ اعتقادی به موسیقی نداشته و ندارند.
همان تفکری که نوازنده را پشت گلدان مخفی می‌کند تا مبادا با دیدن ساز روی صفحه تلویزیون اتفاق بدی بیفتد یا همان تفکری که مانع از اجرای زنده موسیقی می‌شود . به هر حال با توجه به محدودیت‌های عدیده‌ای که برای موسیقی وجود داشت و در نتیجه فقدان آزادی عمل برای موسیقی دانان کشور اکثر تولیدات زمان جنگ محدود شده بود به سرودهایی در قالب‌های موسیقایی یکسان و شبیه به هم و البته اجرا شده توسط چند نفر خواننده انگشت‌شمار صدا‌و‌سیما.
البته آثار فاخر و ارزشمندی نیز تولید شدند که بیشتر به همت هنرمندان بزرگی همچون محمد‌رضا شجریان و شهرام ناظری به اجرا در آمدند ولی حتی این آثار نیز با حمایت و پشتیبانی جدی مسوولین فرهنگی وهنری روبرو نشدند و اگر همت هنرمندان دلسوزی همچون آنان نبود کارها خلاصه می‌شد به همان سرودهای معدود و یکنواخت تولید صدا‌و‌سیما. هر چند جامعه موسیقی کشور این موضوع را فراموش نکرده و در این راستا همچنان به فعالیت می‌پردازد و آثار فاخری نیز دراین زمینه تولید شده است.
فکر می‌کنم موسیقی در آن دوران بیشتر کارکرد پشت جبهه‌ای داشت و در مناطق جنگی و جبهه‌ها بیشتر مداحی‌ها بر موسیقی غالب بودند. نظر شما چیست؟
همانطور که گفتم موسیقی وهنرمندانش در آن دوره مهجور بودند. الان هم شاید به لحاظ کمی، رشد کرده باشد ولی به خاطر محدودیت‌ها موسیقی نتوانسته رشد کیفی بسزایی داشته باشد. در آن دوره کارهایی در قالب سرود تولید می‌شد که عمدتا این کارها توسط تعدادی خواننده معلوم اجرا می‌شد. سرودهای آن دوره بیشتر با انگیزه تبلیغاتی و ایجاد شور و شعف در بعد از عملیات‌های موفق ساخته می‌شد که نمی‌توان گفت تاثیر گذار نبودند و بعضا نقش تهییج و تشویق مردم را برای حمایت از جنگ و رزمندگان برعهده داشتند. هرچند باید این آثار جنبه تفهیم و تبیین هم می‌داشت تا بتواند ارزش‌های دفاع و مبارزه از میهن را به خوبی بیان کند.
مداحی نیز رونق زیادی در زمان جنگ داشت و طبیعتا در فضای توأم با شهادت و نیایش برای اکثریت رزمندگانی که با انگیزه‌های دینی و عقیدتی پای به میدان نبرد گذاشته بودند از جذابیت زیادی برخوردار بود و مداحان بخشی از سازمان رزم بودند. در میان ایشان افرادی بودند که با استعانت از اندوخته‌های موسیقایی و بهره‌گیری از دستگاه‌های آواز ایرانی نوحه‌های خوبی را آفریدند که برخی از آنها ماندگار شدند . آقایان صادق آهنگران و کویتی پور در میان مداحان جبهه و جنگ کارهای ارزشمند‌تری ارائه نمودند.ولی متاسفانه بعد از جنگ در برخی مواقع مداحی بجای مدح ائمه ومعصومان تبدیل شده به خرافه گویی و جانبداری از این دسته و آن گروه.
وقتی از موسیقی دفاع مقدس صحبت می‌شود نخستین تصویری که در ذهن‌تان نقش می‌بندد چیست؟
آنچه از موسیقی زمان جنگ در ذهن من نقش بسته همان کارهای فاخر اوایل انقلاب استاد شجریان و مرحوم پرویز مشکاتیان است.مانند اثر « رزم مشترک » یا همان « همراه شو عزیز » که البته قبل از شروع جنگ خلق شد ولی از برجسته‌ترین و فراموش نشدنی‌ترین کارهایی است که در زمان جنگ نیز بیش از همه کارها به دل می‌نشست.
مهمترین ویژگی موسیقی دفاع مقدس را چه موردی می‌دانید؟
عمده آثار موسیقایی آن زمان از تولیدات صدا و سیما بودند که در برخی مسائل دچار محدودیت‌هایی بودند و لذا قضاوت درستی در مورد آنها و ویژگی‌هایشان نمی‌توان کرد ولی اکثرا مبتنی بر ریتم‌ها و مارش‌های نظامی بودند و خلاقیت کمتری در آنها مشاهده می‌شد. به اعتقاد من مداحی‌های زمان جنگ از تنوع و خلاقیت‌های بیشتری برخوردار بودند.
آیا این حجم آثار موسیقیایی ساخته شده در سال‌های جنگ تا امروز توانسته نقش موثری در این عرصه ایفا کند و حق مطلب را بجا بیاورد؟
عرض کردم محدودیت‌های حاکم بر فضای موسیقی اجازه فعالیت وسیع و گسترده و پویایی بیش از آن را نمی‌داد بنابر این باید گفت در حد مقدورات و با توجه به محدودیت‌ها، تاثیر گذاری نیز وجود داشت ولی با ماندگاری نه چندان قابل قبول. ماندگارترین و تاثیر‌گذار‌ترین آنها همان‌هایی بودند که نه به سفارش بلکه با عشق و علاقه خود هنرمندان خلق شدند.
خود شما چه آثاری با موضوع دفاع مقدس اجرا و پخش کردید و فکر می‌کنید کدام اثرتان در این حوزه بیشتر شنیده شد؟
من در زمان جنگ فعالیت هنری نداشتم و بیشتر به رزم با دشمن مشغول بودم ولی بعد از جنگ با شروع فعالیت‌های هنری ام پرداختن به موضوعاتی که به باورها و اعتقاداتم نزدیک بود را در دستور کار قرار دادم. از جمله ترانه‌هایی که با موضوعات انقلاب، جنگ و شهادت عجین بودند عبارتند از «شب دلتنگی» که بیان کننده دوران انقلاب و جنگ است، «پرنده» که بیان‌کننده مقام شهید است، «سوز عشق» که درباره جانبازان شیمیایی است، «بوی تنهایی» و «بغض گل» که در این میان ترانه «بوی تنهایی» بیش از همه شنیده شد. من هشت سال از نزدیک این مسائل را لمس کردم و با این آثار می‌خواهم عظمت جایگاه شهیدان و جانبازان را بیان کنم.
شاخص‌ترین و ماندگارترین آثار موسیقیایی آن دوران را چه قطعاتی می‌دانید؟
ترانه «رزم مشترک» بی‌نظیرترین اثر آن دوران است و البته اثر «کجایید ای شهیدان خدایی» با صدای استاد شهرام ناظری.
بهترین آهنگسازان و خوانندگان فعال در تولید آثار با این مضمون را چه کسانی می‌دانید؟
به طور حتم بهترین آثار آن دوران متعلق به اساتید آواز ایران محمد رضا شجریان و شهرام ناظری و آهنگسازان بزرگی همچون حسین علیزاده و مرحوم محمد رضا لطفی می‌باشد و چقدر باعث تاسف است که این بزرگان بیش از همه مورد بی‌لطفی قرار گرفته‌اند.
در پایان اگر امکانش است یک خاطره هنری درباره حضورتان در جبهه‌های جنگ برای ما تعریف کنید.
حضور در مناطق جنگی یکی از بهترین خاطرات زندگی من است و من خدا را به این خاطر شکر می‌کنم. یادم می‌آید یک ماه در جزیره مجنون محاصره شده بودیم و من تنها یک ضبط صوت کوچک داشتم که هر روز با صدای استاد شجریان خلوت می‌کردم و بعد از بارش خمپاره و گلوله توپخانه‌ها با موسیقی و صدای ایشان آرامش پیدا می‌کردم.
ویدیو : حسین زمان، رزمنده‌ای که خواننده شد