بچههای درستکار پولکی : احتمالا از زمان آدمهای نخستین، هر وقت پدر و مادرها ...
احتمالا از زمان آدمهای نخستین، هر وقت پدر و مادرها میخواستهاند فرزندشان را به انجام کاری ترغیب یا بهخاطر رفتاری خوب از آنها قدردانی کنند، آنها را تشویق میکردهاند. همشهری آنلاین: از آن روز تا بهحال اگرچه تشویق یكی از بازوهای كمككننده برای تربیت بچهها بوده است اما پیچیدگی تشویقهای امروزه، مهارتی میخواهد كه یادگرفتنش را واجب میكند!
اگر میخواهید فرزندتان را حرفهای تشویق كنید با ما همراه باشید:
تربیت به سبك تشویق
پدر و مادری كردن هم مانند هر هنر دیگری ابزار میخواهد. ابزارهای هنر والدینی بسیار متنوع و با زمان در حال تغییر است. سالها پیش ضربالمثلی بین مردم رایج بود كه میگفت: «بچه باید به چشم خار و به دل عزیز باشه». به توصیه این ضربالمثل پدربزرگ و مادربزرگها، همین كه بچهها را از دل دوست داشته باشید كافی بود و در حضور آنها فقط جدیت و سختگیری و تنبیه میتوانست بچههای خوبی باربیاورد. نتیجه این تفكر استفاده رایج از ابزار تنبیه، حتی تنبیه بدنی در خانه و مدرسهها بود اما كمكم این ضربالمثل به فراموشی سپرده شد. بچههای نسل امروز و حتی یك نسل قبل حاصل تربیتی هستند كه پدر و مادرها و مدرسههایشان اغلب از ابزار تشویق برای هنر تربیت استفاده میكنند اما قضیه به همین راحتی نیست.
چه تشویقی به نتیجه میرسد؟ آیا تشویقهای خطرناك هم داریم ؟ ترفندهای یك تشویق خوب چیست ؟ و... سؤالاتی هستند كه جوابشان میتواند شما را به یك تشویقكننده حرفهای و بدون خطا تبدیل كند. برای آنكه بدانید از چه تشویقی برای چه كودك یا نوجوانی باید استفاده كنید، قانونهای راحتی وجود دارد كه انتخاب در آن لحظه كمی حواس جمع و خلاقیت لازم دارد.
گاهی پدر و مادرها برای یاددادن رفتاری به فرزند خود به تشویق متوسل میشوند اما درنهایت از روش خود مایوس میشوند و شاید نسبت به فرزندشان دلخور و عصبانی شوند؛ به این علت كه فراموش كردهاند قدم اول، آموزش است و بعد تشویق. كودكی كه روش درست غذا خوردن، نحوه تمیزكردن اتاق خود یا استفاده مناسب از دفتر مشق یا تلویزیون را یاد نگرفته است و فقط توصیههای پراكنده دریافت كرده، با تشویقهای مستمر هم نمیتواند عملكرد خوبی داشته باشد. بهتر است در فرصتی مناسب مانند زمان صرف عصرانه، یا در زمان مانند تماشای تلویزیون و... تمام آنچه لازم است فرزندتان یاد بگیرد را بهصورت ساده و خلاصه با او مطرح كنید. نوشتن یا درست كردن یك كاردستی و پوستر كه حاوی حرفهای شما باشد به یادآوری آموزشتان كمك میكند. نقش یادآوری را در انجام تكلیف درست نادیده نگیرید.
پدر یا مادری كه سابقه خوشقولی داشته باشد، بیشتر میتواند به نتیجه تشویق امیدوار باشد. قبل از هر تشویقی لازم است كه پدر و مادر یا مربی توان جسمی، زمانی و مالی خود را بسنجند و در موقعیتهای دیگر خوشقولی خود را ثابت كنند و بعد به برنامهریزی تربیتی بپردازند. اگر بین انجام عمل بچهها و بهدست آوردن تشویق فاصله بیفتد، اثر تشویق كم خواهد شد. از سوی دیگر اگر رفتار موردنظر شما مثل رعایت نظم اتاق كودك یا نحوه درست استفاده از بازیهای كامپیوتری و... موضوعی است كه زمان لازم دارد تا كودك ادعای رعایت كردن قوانین شما را ثابت كند، راهحل دیگری نیز برای تشویق كردن وجود دارد؛ در تنظیم قانون بین خود و كودكتان میتوانید زمان هم برای آن مشخص كنید؛ بهعنوان نمونه یك هفته زمان برای ارزیابی شما لازم است. بازبینیهای كوتاهمدت خود را در یك دفتر یا حتی نموداری كه در اتاق كودك و جلوی چشم او به دیوار زدهاید، مشخص كنید تا پایان هفته فرابرسد. فراموش نكنید كودكان كوچكتر تحمل كمتری دارند و بهتر است برای آنها برنامههای روزانه داشته باشید.
تناسب موضوع موردنظر پدر و مادرها، سن كودك و كیفیت، تنوع و تازگی تشویق مهم است اما در كنار توجه به این نكات، قبل از آنكه دست به تشویق كردن بزنید، به موضوعی كه برای شما مهم شده است دقت كنید. گاهی برای آموزش یك موضوع به كودكان فقط تشویق كافی نیست و نیاز است تا بهعلت ایجاد آن مشكل توجه كرد. اگر علت بینظمی یك كودك، آشپزخانه بینظم مادر یا وسایل كار یا اتومبیل بینظم پدر باشد و كودك بهخاطر تقلید از پدر و مادری كه احتمال میدهد آنها چون بزرگاند، حتما كارهای درست انجام میدهند بینظم شده باشد، در اینجا نمیتوان از تشویق توقع داشت كه مشكل را حل كند. مثال دیگر آنكه گاهی موانعی بزرگتر از تشویق شما بر انجام ندادن یك رفتار مؤثر است. پدر و مادری را درنظر بگیرید كه برای ساعت خواب كودكشان زمان و قانون و تشویق مشخص كردهاند اما كودك حاضر به اطاعت نیست. علت مهمتر از تشویق پدر و مادر در بیدار ماندن این كودك میتواند تلویزیون روشنی باشد كه فیلم هیجانانگیزی پخش میكند یا كنجكاوی برای شنیدن حرف آهسته پدرو مادر یا حتی ترس از اتاق تاریك كودك!
آیا این تشویق به مقصد میرسد؟
تشویق هم میتواند به اندازه تنبیه مضر باشد اگر جایگزین توجه یا میل و انگیزه درونی بچهها شود. اگر همه رفتارهای بچهها با تشویق همراه شود تا آنجا كه مسئولیتپذیری را از آنها بگیرد یا تشویقهایی كه در پول خلاصه میشوند؛ اینگونه تشویق كردن میتواند داستانهای ادامهداری را بین والدین و بچهها بهوجود بیاورد.
- همه پدر و مادرها به فرزندان خود محبت دارند اما تفاوت تربیت والدین به 2 معیار دیگر هم مربوط میشود؛ علم و مهارت. تشویقی هم كه با علم و مهارت همراه نشود نتیجه عكس دارد. بهخاطر اینكه والدین هیچ خلاقیتی در تشویق كردن بچهها ندارند به پول متوسل میشوند. بهخاطر همین بچههای امروز بیشتر پول دوست دارند. بهخاطر داشته باشید كه تشویقهای مالی، حتی اگر یك فایده داشته باشد، آسیبهای فراوانی هم بهدنبال دارد؛ بچهها كمكم یادمیگیرند كه معیار خوب و بد مثلا آدم خوب یا بد، همسر خوب یا بد و... پولدار بودن یا نبودن است. تشویقهای پولی به كودكان میآموزد كه پدر و مادرشان را باید با پول محك بزنند و سطح انتظارات آنها به مرور تا جایی بالا خواهد رفت كه برای خانواده دردسرساز میشود. این بچهها احتمالا همان زنان و مردان بزرگسالی میشوند كه جهیزیه تجملی و چند دهمیلیونی یا خرید خانه و ماشین برای فرزندان را وظیفه پدر و مادر و شرط ازدواجشان بدانند. نمیخواهیم بگویم استفاده گاه به گاه و با میزان كم از پول راهی برای تشویق نیست اما والدین امروز در دام تشویقهای مادی گیر افتادهاند.
- گروه دیگری از خطاهای تشویقی آنجا رخ میدهد كه تشویق در خانواده تبدیل به زمینه رقابت همیشگی بین خواهر و برادرها میشود كه در آن بهرهمند شدن یكی، دیگری را محروم، ناراحت و ریشه اختلاف را سبز میكند. در خطای دیگر اسم هدیه كه نشان محبت است تغییر نام میدهد به تشویق كه اغلب همراه با شرط و كنترل است. گاهی بچهها را بهحساب و كتاب وا میدارد كه مگر این تشویق مامان چقدر میارزد كه بهخاطرش خانه را جارو كنم؟ درحالیكه تا دیروز ممكن است برسر جارو كردن بچهها در خانه دعوا و رقابت بوده باشد.
هنر تشویقگری
علاوه بر تشویق مادی یا پولی راههای دیگری هم برای تشویق وجود دارد؛ راههایی كه با طبیعت بچهها سازگارتر است.
1- اگر نیاز به تشویق كوچك دارید یا فرزندتان در سن پایین است، بهترین تشویق بیان بازخوردهای مثبت و توجه به آنهاست. تجسم كنید فرزندتان توانسته لباسهای شسته خود را جمع كند و در كمد بگذارد. میتوانید با بازخورد مثبت به او بگویید: «آفرین! كشوی لباسهات خیلی باسلیقه و زیبا شد».
نگاه محبتآمیز، بغلكردن فرزند و توجه به او هم مشوق بزرگ و تأثیرگذاری است كه برای سنین بالاتر لازم و در كنار تشویقهای دیگر مكمل خوبی است.
2- وقتی به او آموزش دادید كه جورابهایش را خودش بشوید، آموزش را متوقف كنید تا یكبار كه او را در حال انجام این كار ببینید، دقیقا در زمانی كه مشغول شستن جوراب است با او حرف بزنید و او را تشویق كنید و بگویید كه چقدر از انجام این كارش خوشحال هستید.
3- بچهها را با قانون و نتیجه طبیعی بعضی رفتارها آشنا كنید. شاید برای ایجاد عادت زود خوابیدن در كودكان انرژی زیادی لازم باشد اما اگر آنها را با قانونهایی كه نتیجه طبیعی به همراه دارد، آشنا كنید كار آسان میشود؛ بهعنوان مثال به او بگویید: «اگر زود بخوابی كه من خسته نباشم، میتوانم برایت قصه مورد علاقهات را بخوانم» یا «اگر زود بخوابی كه فردا صبح خوابت نیاید، میتوانی با من به خرید بیایی».
4- بعضی از تشویقها با وجود اینكه توانایی ایجاد انگیزه دارند، هزینهآور نیستند و تغییر زیادی در خانواده بهوجود نمیآورند: انتخاب محل تفریح جمعه این هفته، انتخاب غذای امشب، مسئولیت پختن غذای امشب خانه را میتوانی بهعهده بگیری (مورد علاقه دخترها)، مسئولیت آتش درست كردن برای پختن غذا در پارك با تو (مورد علاقه پسرها و...).
اگر از قبل تنبیهی برای كودكان درنظر گرفتهاید، حذف آن هم میتواند تشویق خوبی برای بچهها باشد.
چی فكر میكردیم چی شد
این فكری است كه شاید بعد از تشویقی اشتباه به فكر پدر و مادر یا مربی برسد. برای ایجاد انگیزه و میل به انجام یك كار، انگیزه درونی كه از درون به كودك و نوجوان میل انجام دادن یا انجام ندادن یك كار را میدهد بسیار مهم است. مادری كه میخواهد فرزند كوچكش را به غذاخوردن متمایل كند و بشقاب بهدست دنبال او میدود و میگوید: اگر این لقمه را بخوری بهت شكلات میدهم یا پدری كه در برابر لجبازی و جیغزدن كودكش در پارك به تشویق رشوهای رو آورده و وعده خرید یك اسباببازی را میدهد تا كودك ساكت شود و حتی معلمی كه برای تشویق دانشآموزش به درس خواندن، به او هدیه میدهد؛ كار را خرابتر میكند. احتمالا این كودكان در كوتاهمدت بهتر میشوند اما راه جدیدی برای خود نشان دادن، خوراكی گرفتن یا خرید رفتن یاد میگیرند درحالیكه غذا خوردن، با آرامش بازی كردن، درس خواندن و... میل درونی هر فرد است اما شما با تشویقهای اشتباهی این میل را از بین میبرید. درواقع شما نیاز و میل به غذا خوردن را به اهرم فشاری برای رسیدن به خواستههای كودكانه تبدیل میكنید. اگر وقتی كه عملكرد خوب و رفتار درستی از بچهها سر میزند، درست به كودكان و نوجوانان توجه نكنید و با آنها وقت صرف نكنید، خواسته یا ناخواسته كودك خوبتان را به بدرفتاری سوق دادهاید؛ چراكه با این كار شما بچهها فهمیدهاند برای جلب توجه، بدرفتاری راه بهتری است. تحقیقات ثابت كرده است كه استفاده نامناسب از تشویق، متوسلشدن به تنبیه را هم در پی دارد؛ چراكه تنبیه و تشویق 2 روی یك سكهاند.
ویدیو : بچههای درستکار پولکی