احمدرضا احمدی چرا مهم است؟ : تصویری که از او داریم بیش از آنکه به شاعری اش ...

تصویری که از او داریم بیش از آنکه به شاعری اش برگردد به شخصیت و جایگاه یگانه اش در میان هنرمندان معاصر برمی گردد: پیرمردی مهربان با صدایی خسته و رویاگونه با موهایی یکدست نقره ای که محبوب قلب هاست و همه دوستش می دارند.



مجله همشهری جوان - مرتضی کاردر:

شب رونمایی از «همه شعرهای من»

نشر چشمه در سال 1388 مجموعه همه دفترهای عر احمدرضا احمدی را با نام «همه شعرهای من» در سه جلد منتشر کرد. البته احمدرضا بعد از انتشار مجموعه کامل اشعارش نیز سرودن را ادامه داد و دو مجموعه شعر هفت جلدی به نام «دفترهای سالخوردگی» و «دفترهای واپسین» را منتشر کرد



تصویری که از او داریم بیش از آنکه به شاعری اش برگردد به شخصیت و جایگاه یگانه اش در میان هنرمندان معاصر برمی گردد: پیرمردی مهربان با صدایی خسته و رویاگونه با موهایی یکدست نقره ای که محبوب قلب هاست و همه دوستش می دارند. او را در این سال ها بیشتر با خبر انتشار کتاب هایش، انتشار آلبوم شعر تازه ای با صدای او، موفقیت های بین المللی اش در عرصه ادبیات کودک یا خبر بستری شدن های گاه و بیگاهش در بیمارستان به خاطر می آوریم.

اما پیرمرد آرام امروز، زمانی برای خودش در شعر، جوان ساختارشکنی بود که یک تنه آب در خوابگه مورچگان افکند و راه تازه ای را در شعر امروز فارسی گشود. 53 سال پیش، زمانی که احمدرضا احمدی مجموعه نخستین «طرح» را منتشر کرد، هنوز سخن گفتن از شعر نیمایی آنقدرها ساده نبود. جامعه ادبی ما نمی دانست که باید شعر نیمایی را بپذیرد یا نه و جدال نوگرایان و سنت گرایان خیلی جدی در جریان بود.

شعر نیمایی البته تفاوت های ظاهری چندانی با شعر سنتی نداشت. فقط وزن همه سطرها و بندها مثل مصراع های شعر یکسان نبود و کوتاه و بلند می شد و جای قافیه هم کمی عوض شده بود و به جای اینکه مثل شعر کلاسیک در پایان هر بیت بیاید در انتهای جمله می آمد؛ یعنی جایی که به قول نیما حرف شاعر تمام می شد.



البته این همه حرف نیما نبود و او اساسا به شعر و به جهان نگاهی متفاوت داشت. نیما در طول سال های شاعری اش تلاش کرد نظام نشانه های شعر سنتی را کنار بگذارد و جهان پیرامونش را دستمایه سرودنشعر کند تا شعرش عینی تر و ملموس تر باشد. علاوه بر این، نیما همواره تاکید می کرد که شعر باید به صورت طبیعی کلام نزدیک باشد و در هم ریختن نظام سنتی عروضی و تغییر جای قافیه شاید بیشتر برای راحتی کار شاعر در نزدیک شدن به همین صورت طبیعی کلم بود.

53 سال پیش که احمدرضا احمدی اولین مجموعه اش را منتشر کرد هنوز چیزی که به آن شعر سپید می گویند؛ یعنی شعری که وزن عروضی ندارد اما آهنگ و قافیه دارد، هم به طور رسمی و جدی ارائه نشده بود. سه سال پیش از آن در سال 1338 مجموعه هوای تازه شاملو منتشر شده بود اما فاصله گرفتن شعر شاملو د رهوای تازه از وزن نیمایی آنقدر زیاد نبود که بشود عنوان تازه ای برای آن گذاشت یا بشود آن را به عنوان شعری کاملا متفاوت از شعر نیمایی به رسمیت شناخت.

53 سال پیش در چنین شرایطی احمدرضا احمدی «طرح» را در سال 1341 منتشر کرد؛ مجموعه ای که شعرهای آن نه تنها وزن عروضی و قافیه نداشتند، بلکه اساسا هیچ نوع موسیقی و آهنگ و سجعی هم نداشت. شعری بود که رسما در نثر اتفاق می افتاد و با نثر هیچ تفاوتی نداشت، مگر در تقطیع؛ یعنی همان پلکانی نوشتن شعر.



فارغ از اینها شعر احمدرضا احمدی شعری بود کاملا برآمده از زندگی روزمره، نوعی روایت اتفاقات روزمره با دخل و تصرف هایی در آن. دخل و تصرف هایی که آن را تبدیل به شعر می کرد و برخلاف شعر سنتی ما از موقعیت های ازلی ابدی حرف نمی زد، بلکه از موقعیت ها و وضعیت های ساده روزمره حرف می زد و تلاش می کرد با دخل و تصرف در آنها به روایتی متفاوت دست یابد.

همه اینها سبب می شد که چنین شاعری نه تنها با اقبال جامعه ادبی مواجه نشود، بلکه حتی نوگرایان هم در او به دیده تردید بنگرند. خیلی ها از خودشانمی پرسیدند که شعری که نه وزن دارد نه قافیه، نه ردیف، نه موسیقی و نه حتی به ظاهر معنای مهمی را مستقیما بیان می کند (یعنی مثلا مثل شاملو نمی گوید انسان دشواری وظیفه است) اصلا شعر هست؟

اما احمدرضا احمدی راهش را ادامه داد - مثل همه آدم های پیشرو و ساختارشکنی که خلاف جریان رودخانه شنا می کنند، درست مثل خود نیما - راهش را ادامه داد و در عرض 10 سال پنج دفتر مهم شعر منتشر کرد: طرح، روزنامه شیشه ای، وقت خوب مصائب، من فقط سپیدی اسب را گریستم و ما روی زمین هستیم.



شعر احمدی چراغ راه شاعران جوانی شد که در جستجوی راهی تازه بودند و شعر نیمایی هم راضی شان نمی کرد. جریان های مختلف شعری دهه های 40 و 50 مثل شعر حجم، شعر ناب، شعر دیگر و ... همه در حقیقت دنباله رو شعر او هستند و قدم در راهی گذاشتند که او باز کرده بود. زمان گذشت و کم کم خیلی ها آموختند که مثل او شعر بگویند، وزن نیمایی و شعر سپید را کنار بگذارند و موسیقی و قافیه سازی را و شعر روز به روز به نثر نزدیکتر شد.

پس از انتشار طرح، احمدی در اواخر دهه 40 به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفت؛ جایی که آن سال ها پاتوق بزرگان فرهنگ و هنر ایران، کسانی مثل عباس کیارستمی، فرید مثقالی، علی اکبر صادقی، سیروس طاهباز، بهرام بیضایی و بسیاری دیگر بود.

او آن موقع عهده دار بخش موسیقی کانون شد و متولی انبوه کارهایی کودکان را با موسیقی سرزمین شان آشنا کند. مجموعه ردیف های موسیقی ایرانی، بازسازی تصنیف های قدیمی ایران، مجموعه نوارهای قصه برای کودکان، مجموعه صدای شاعر، مجموعه زندگی موسیقی دانان ایران و جهان همه محصول دوره مدیریت او در بخش موسیقی کانون هستند.



در سال های دهه 60 بود که به پیشنهاد نادر ابراهیمی سرودن شعر برای کودکان را آغاز کرد. شاعری که با خیال های رنگی اش جهان را کودکانه می دید و خیلی ها او را کودکی می دانستند که برای آدم بزرگ ها شعر می گوید؛ حالا تلاش می کرد برای کودکان شعر و قصه بگوید.
پیش از انقلاب یک کتاب هم برای کودکان نوشته بود که توقیف شد. در سال های پس از انقلاب ده ها کتاب قصه و شعر برای کودکان منتشر کرد تا در سال 1388 نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن و در سال 93 نامزد جایزه آسترید لیندگردن شود.

احمدرضا احمدی مثل بسیاری از آوانگاردها و پیشروها و هنجارشکنان، زودتر از زمان خودش به دنیا آمده بود اما تقدیر این بود که برخلاف خیلی از آنها، شعر او عاقبت در زمان خودش فهمیده شود. زمان گذشت و سرانجام عموم مخاطبان شعر فارسی، شعر احمدرضا احمدی را کشف کردند. مجموعه هایش به چاپ های مکرر رسید. همه شعرهای پنجاه سال شاعری اش در یک مجموعه سه جلدی منتشر شد و انبوه مخاطبان آن را چون کاغذ زر بردند.



احمدرضا مزد یک عمر شاعری اش را گرفت، مزد باوری که از همان آغاز به کارش داشت و هیچ گاه دچار تردید نشد و از پا ننشست. احمدرضا احمدی همچنان هست و شعر می گوید و هنوز هم خواننده هایش را با شعرها و سطرهای شگفت انگیزش به حیرت وامی دارد.

روزهایی که سرحال است کسی در طنازی و بذله گویی به پایش نمی رسد اما غمی هم هست که خیلی وقت ها به سراغش می آید و عکس های آقای فوتوژنیک را اینطوری می کند. احمدرضا احمدی در سی ام اردیبهشت 1319 در کرمان متولد شد. در 7 سالگی با خانواده اش به تهران آمد. تحصیلاتش را در تهران ادامه داد و از مدرسه دارالفنون دیپلم ادبی گرفت. فعالیت رسمی ادبی او مدتی بعد آغاز شد.