آیا همه گناهان بخشیده می‌شوند؟ : راههای بخشش گناهان کبیره طبق آیه 53 سوره ...
راههای بخشش گناهان کبیره
طبق آیه 53 سوره زمر، همه گناهان بخشیده می‌شود، امّا طبق آیه 48 سوره نساء جز شرك همه گناهان بخشیده می‌شوند؛ این دو كلام چگونه قابل جمع است؟
خداوند در سوره زمر آیه 53، می‌‌فرماید:«قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ؛ بگو: اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده اید! از رحمت خداوند نومید نشوید كه خدا همه گناهان را مىآمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».
آیه فوق راه بازگشت را توأم با امیدواری به روی همه گناه كاران می‌گشاید، و با لحنی آكنده از نهایت لطف و محبت، آغوش رحمتش را به روی همگان باز كرده، و فرمان عفو آنها را صادر نموده است. از امیدبخش ترین آیات قرآن نسبت به گناه كاران، آیه فوق است كه طبق روایتی از حضرت علی ـ علیه السّلام ـ نقل شده: «در تمام قرآن، آیه‌ای وسیع تر از این آیه نیست...».[1]
سؤالی كه در این جا مطرح است، این است كه: آیا عمومیت آیه همه گناهان، حتی شرك و گناهان كبیره دیگر را فرا می‌گیرد؟ پس چرا درسوره نساء آمده است كه؛ «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِیمًا[2]؛ خداوند [هرگز] شرك را نمى بخشد! و پایین تر از آن را براى هر كس [بخواهد و شایسته بداند] مى بخشد. و آن كسى كه براى خدا، شریكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است.»
در پاسخ باید گفت: لازم است آیات قرآن به تنهایی مورد ارزیابی قرار نگیرد، بلكه با در كنار هم گذاشتن آیات دیگر كه مفسر همدیگر هستند؛ و با نگاهی همه جانبه، مفهوم آیه را استخراج كرد. لذا آیات سوره زمر ، دو آیه فوق را تبیین نموده است.[3] و سه دستور را برای بخشش گناهان ذكركرده است:
1. بازگشت : به سوی پروردگارتان بازگردید؛
2. تسلیم: در برابر فرمان او تسلیم شوید؛
3. پیروی از دستورات: پیروی كنید از بهترین دستوراتی كه از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده است.
یکی از راههای بخشش گناه توبه است
این دستورات سه گانه می‌گوید: درهای غفران و رحمت به روی بندگان گشوده است؛ مشروط به اینكه بعد از ارتكاب گناه به خود آیند و تغییر مسیر دهند و رو به سوی درگاه خدا آورند، و در برابر فرمانش تسلیم باشند، و با عمل، صداقت خود را با توبه نشان دهند. به این ترتیب نه شرك از آن مستثناست و نه غیر از آن(یعنی از شرک توبه کند و برگردد خداوند متعال نیز او را می بخشد.) این رحمت عمومی مشروط به موارد فوق درآیات 55- 54 سوره زمراست.
اگر در آیه 48 سوره نساء، بخشش و عفو مشركان را استثناء كرده است، در مورد مشركانی است كه در حالت شرك از دنیا بروند. نه آنها كه بیدار شوند، و راه حق را پیش گیرند. چرا كه اكثریت به اتفاق مسلمانان صدر اسلام مشرك بوده اند، و بعد اسلام آورده‌اند.[4]
علاوه بر موارد فوق؛ از این نكته نیز غافل نباشیم كه بعضی از آیات عام هستند، و بعضی از آیات دیگر را تخصیص می‌زنند. لذا بعضی از مفسرین در این آیه فوق گفته‌اند كه آیه: « إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِیمًا[5]» آیه « إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا[6]» را تخصیص زده است، یعنی این كه خداوند به جز شرك بقیه گناهان را می‌بخشد. امّا آن چه كه بیان شد، خداوند گناهان را با شرایطی می‌بخشد و آن شرایط : «توبه» ، « تسلیم فرمان الهی» و «پیروی از دستورات الهی در عمل » می باشد؛ اگر این شرایط برای گناه كار مهیا باشد؛ حتی مشرك را نیز می‌بخشد.[7]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 17، ص 279.
2. تفسیر شریف لاهیجی؛ محمد لاهیجی، ج3، ص 879.
3. نمونه بینات، محمد باقر، ص 679.
پی نوشت ها:
[1] . فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1406، ج8، ص 785.
[2] . نساء / 48 .
[3] . زمر / 55- 54 : و به درگاه پروردگارتان بازگردید و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنكه عذاب به سراغ شما آید، سپس از سوى هیچ كس یارى نشوید! . و از بهترین دستورهائى كه از سوى پروردگارتان بر شما نازل شده پیروى كنید پیش از آنكه عذاب [الهى] ناگهان به سراغ شما آید در حالى كه از آن خبر ندارید!
[4] . مكارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران، دار الكتب الاسلامیه، ج 19، ص 498.
[5] . نساء / 48 .
[6] . زمر / 53 .
[7] . ر.ك: نمونه ، ج 19 ، ص498 ؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج 17، ص 298؛ طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، ذیل آیه فوق.
ویدیو : آیا همه گناهان بخشیده می‌شوند؟